Between the Fear of Death and Hope for Eternal Life: On the Symbolism of Several Funerary Vestments from the Late 18th and 19th Centuries
Abstract
Very few funerary vestments that are black in colour have survived to our times. They were excluded from use in the liturgy following the reforms of the Second Vatican Council, and are rare today, which makes them an even more valuable testimony of Old Polish funerary culture. Four Polish chasubles, dating from the end of the 18th and 19th centuries, had a special role among the striking examples of the Baroque theatrum, in which motifs embroidered with coloured threads emerging from the black background played a special role. Two are in the collection of the Diocesan Museum in Siedlce. The others are housed in the Lviv Museum of the History of Religion and in the parish in Górka Kościelnicka near Kraków. They have a rich iconography. In addition to motifs related to the passion of Christ (the cross and instruments of the passion), they depict symbols of death and transience (skulls, skeletons, coffins, hourglasses, clocks), as well as souls in purgatory, reminding us that the fruits derived from holy Mass – remembrances of Christ’s bloody sacrifice – are also experienced by the dead. The vestments are complemented by Latin maxims containing excerpts from the Dies Irae hymn. The symbolism of the funerary vestments was not only subordinated to proclaiming the triumph of death, but also expressed the hope of salvation and eternal life.
References
Drążek, Czesław. „Z dziejów kultu Najśw. Serca Jezusowego”. Zawierzyliśmy miłości, praca zbiorowa, cz. 1: Kult najświętszego Serca Jezusowego w życiu Kościoła, red. Bronisław Mokrzycki, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1972, ss. 17-70.
Drążek, Czesław. „Bractwo Serca Jezusowego w dawnej Polsce”. Ruch Biblijny i Liturgiczny, t. 34, nr 3, 1981, ss. 173-182.
Drążek, Czesław. „Rozwój kultu serca Jezusa w Polsce”. Bóg bliski. Historia i teologia kultu Najświętszego Serca Jezusa, red. Czesław Drążek i Ludwik Grzebień, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1984, ss. 11-144.
Drążek, Czesław, i Ludwik Grzebień. Bóg bliski. Historia i teologia kultu Najświętszego Serca Jezusa. Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1984.
Drążkowska, Anna. Odzież i insygnia grobowe biskupów przemyskich obrządku łacińskiego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
Gacia, Tadeusz. Vernalia tempora mundo… Wenancjusz Fortunat i jego poezje liryczne. Wydawnictwo Jedność, 2014.
Gomuła, Stanisława. „Zespół ornatów z Krasiczyna i ich dekoracja symboliczna”. Roczniki Humanistyczne, t. 34, z. 4, 1981, ss. 59-69, il. 1-18.
Gomulanka, Stanisława. „Dworska pracownia haftów w Krasiczynie hetmanowej Ludwiki Potockiej”. Roczniki Humanistyczne, t. 42, z. 4, 1994, ss. 287-314.
Grzebień, Ludwik. „Croiset Jean SJ”. Encyklopedia Katolicka, t. 3, red. Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski i Feliks Gryglewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, 1985, kol. 637.
Haftowane szaty liturgiczne a tradycja Kościoła. Teksty referatów wygłoszonych podczas sesji naukowej 8 czerwca 2005, Kraków. Wydawnictwo DjaF, 2005.
Karta Inwentaryzacyjna Narodowego Instytutu Dziedzictwa [NID], oprac. Teresa Balicka, woj. Małopolskie, Górka Kościelnicka/Kraków, kościół par., ornat żałobny.
Karta Inwentaryzacyjna Narodowego Instytutu Dziedzictwa [NID], oprac. Olgierd Łotoczko, woj. Podkarpackie, Krasiczyn, kościół par. pw. św. Marcina i św. Barbary, ornat żałobny.
Karta Inwentaryzacyjna Narodowego Instytutu Dziedzictwa [NID], oprac. Joanna Szczęk, woj. Podkarpackie, Dukla, kościół par. pw. św. Marii Magdaleny, ornat żałobny.
Karta Inwentaryzacyjna Narodowego Instytutu Dziedzictwa [NID], oprac. Antoni Stelmach, woj. Podkarpackie, Lubaczów, kościół par., ornat żałobny.
Karta Muzealna, Muzeum Diecezjalne w Siedlcach, oprac. Dorota Pikula-Kuziak, konsultacja Barbara Jamska, ornat pochodzący z kościoła par. w Żeliszewie.
Karta Muzealna, Muzeum Diecezjalne w Siedlcach, oprac. Barbara Jamska, konsultacja Dorota Pikula-Kuziak, ornat pochodzący z kościoła par. w Wyszkowie.
Katalog wystawy: Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych, red. Joanna Dziubkowa, Muzeum Narodowe w Poznaniu, listopad 1996 – luty 1997. Muzeum Narodowe w Poznaniu, 1996.
Katalog wystawy: Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski. Od średniowiecza do końca XVIII wieku, red. Przemysław Mrozowski, 15 grudnia 2000 – 15 marca 2001, Zamek Królewski w Warszawie. Arx Regia, 2000.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie. Tekst, red. Jerzy Szablowski. Państwowy Instytut Sztuki, 1953.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 3; Województwo kieleckie, red. Jerzy Z. Łoziński i Barbara Wolff, z. 9, Powiat pińczowski, opr. Krystyna Kutrzebianka, Jerzy Z. Łoziński i Barbara Wolff, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1961.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 10: Województwo warszawskie, red. Irena Galicka i Hanna Sygietyńska, z. 22: Powiat siedlecki, oprac. Irena Galicka, Hanna Sygietyńska i Dariusz Kaczmarzyk, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1965.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, Seria nowa, t. 1: Województwo krośnieńskie, red. Ewa Śnieżyńska-Stolotowa i Franciszek Stolot, z. 1: Krosno, Dukla i okolice, oprac. Ewa Śnieżyńska-Stolotowa i Franciszek Stolot, Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki, 1977.
Kołyszko, Marek. Dewocjonalia z końca XVI-XVIII wieku pochodzące z badań archeologicznych na terenie Polski (stan zachowania, identyfikacja, zagadnienia konserwatorskie). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.
Kopeć, Józef. „Karawaka, karawika, karawatka”. Encyklopedia Katolicka, t. 8, Towarzystwo Naukowe KUL, 2000, kol. 779-780.
Lemaître, Nicole, Marie-Thérèse Quinson i Véronique Sot. Słownik kultury chrześcijańskiej, przeł. i uzup. Tadeusz Szafrański, Instytut Wydawniczy Pax, 1997.
Michałowska, Marta. Zabytkowe tekstylia kieleckie. Katalog. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1989.
Moisan-Jabłońska, Krystyna. Obraz czyśćca w sztuce polskiego baroku. Studium ikonograficzno-ikonologiczne. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1995.
Moisan-Jabłońska, Krystyna. „Mors, iudicium, infernus, coelum et purgatorium, czyli rzecz o sprawach ostatecznych”. Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski od średniowiecza do końca XVIII wieku. Katalog wystawy, red. Przemysław Mrozowski, 15 grudnia 2000 – 15 marca 2001, Zamek Królewski w Warszawie, Arx Regia, 2000, ss. 9-34.
Moisan-Jabłońska, Krystyna. Obrazowanie walki dobra ze złem. Universitas 2002.
Niedźwiadek, Rafał, Anna Drążkowska i Magdalena Majorek. „Nowożytne trumny z badań archeologicznych z wybranych stanowisk z Polski, Litwy i Ukrainy”. Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. Anna Drążkowska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015, ss. 19-70.
Rousseau, M.I.J. „Vexilla Regis Prodeunt”. New Catholic Encyclopedia, t. 14, Tha to Zwi, McGraw-Hill Book Company, 1967, s. 635.
Stawecka, Krystyna, i Józef Ścibor. „Dies irae”. Encyklopedia Katolicka, t. 3, Towarzystwo Naukowe KUL, 1985, kol. 1321-1322.
Tekstylia w zbiorach sakralnych: inwentaryzacja, konserwacja, przechowywanie, red. Helena Hryszko, Anna Kwaśnik-Gliwińska i Monika Stachurska, Akademia Sztuk Pięknych, 2013.
Zbiory Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach (nie tylko El Greco), red. Robert Mirończuk, zespół naukowy Juliusz Chrościcki, Irena Rolska i Andrzej Witko, Muzeum Diecezjalne w Siedlcach 2020.
Copyright (c) 2022 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
