Perception of Nature in Stanisław Staszic’s Travel Journal (1789-1795)
Abstract
Stanisław Staszic (1755-1826) was an eminent enlightenment thinker, adherent of social reforms and the father of Polish geology. In his travel journal, he described, among other things, three journeys he made in the years 1789-1795. There are descriptions of a sightseeing trip to the vicinity of Krakow and foreign trips to Austria and Italy. During these trips, Staszic devoted a lot of time and energy to conducting nature observations in the field. He wrote down his observations and thoughts in his travel journal. In those years, Staszic was a tutor of young magnates from the Zamoyski family. However, his attention was mainly focused on geological, economic, natural and social issues, but not on educational problems. He used later observations made and written down during these journeys in his scientific and professional work
References
Abramowicz, Andrzej. „Poglądy Stanisława Staszica na starożytność świata, człowieka i jego kultury”. Stanisław Staszic w 250 rocznicę urodzin, red. Edward Karasiński, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2005, ss. 9-16.
Ajewski, Konrad. Stanisława Kostki Zamoyskiego życie i działalność 1775-1856. Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 2010.
Banaszak, Marian. „Kapłaństwo Staszica – problem badawczy”. Stanisław Staszic. Materiały Sesji Staszicowskiej, Piła 19-20 września 1995, red. Jerzy Olejniczak, Piła, 1995.
Brzęk, Gabriel. „Botanika, zoologia i filozofia przyrody w dziełach Stanisława Staszica”. Stanisław Staszic. Materiały sesji staszicowskiej Piła 19-20 września 1995, red. Józef Olejniczak, Muzeum Stanisława Staszica, 1995, ss. 13-31.
Brzęk, Gabriel. „Staszic jako zoolog w świetle dzieła ‘O ziemiorodztwie Karpatow’”. Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności, t. 52, nr 8, 1951, ss. 729-731.
Charkot, Józef, i in. „Stanisław Staszic w pamięci wielickich górników”. Stanisław Staszic dla współczesności. Nowe odczytanie idei staszicowskich, red. Jan Sas, Wydawnictwa AGH, 2012, ss. 63-70.
Czeppe, Maria, i Zbigniew Wójcik. „Staszic Stanisław Wawrzyniec (1755-1826)”. Polski słownik biograficzny, t. 42, Polska Akademia Nauk, 2003-2004, ss. 540-551.
Chyra-Rolicz, Zofia. Stanisław Staszic. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
Chyży, Krzysztof. „Stanisław Staszic – działacz polityczny i społeczny”. Stanisław Staszic i jego epoka, red. Czesława Kucharska, Zbigniew Popławski, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile, 2006, ss. 55-66.
Daszkiewicz, Piotr, i Radosław Tarkowski. „Poszukiwania śladów Stanisława Staszica we Francji”. Przegląd Geologiczny, 2005, t. 53, nr 11, ss. 1021-1025.
Davies, Norman. Europa. Rozprawa historyka z historią. Tłum. E. Tabakowska, Znak, 2001.
Dziechcińska, Hanna. O staropolskich dziennikach podróży. Instytut Badań Literackich PAN, 1991.
Dziechcińska, Hanna. Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI – XVII – XVIII. Instytut Badań Literackich PAN, 2003.
Fuliński, Benedykt. „Stanisław Staszic jako przyrodnik”. Stanisław Staszic MDCCLV – MDCCCXXVI, red. Z. Kukulski, 1928, ss. 189-202.
Gaweł, Antoni. „Obserwacje geologiczne Stanisława Staszica w Tatrach i Beskidach”. Stanisław Staszic i jego dzieło. Materiały sesji naukowej Stanisław Staszic a współczesne osiągnięcia geologii polskiej Piła 27-28 marca 1976 r., red. Jerzy Topolski, Wydawnictwo Poznańskie, 1978, ss. 158-169.
Goliński, Zbigniew. Krasicki. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Grigelis, Algimantas, i in. „Stanisław Staszic: An Early Surveyor of the Geology of Central and Eastern Europe”. Annals of Science, t. 68, 2011, ss. 199-228.
Grocholski, Wojciech. „Zasługi Stanisława Staszica dla górnictwa”. Stanisław Staszic i jego dzieło. Materiały sesji naukowej Stanisław Staszic a współczesne osiągnięcia geologii polskiej Piła 27-28 marca 1976 r., red. Jerzy Topolski, Wydawnictwo Poznańskie, 1978, ss. 18-24.
Hryniewiecki, Bolesław. „Botanika w dziele Staszica ‘O ziemiorodztwie Karpatów’”. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU, 1951, t. 52, nr 8, ss. 728-729.
Jakubowski, Mateusz. „Non progredi – est regredi – refleksje nad ideologią Stanisława Staszica”. Stanisław Staszic dla współczesności. Nowe odczytanie idei staszicowskich, red. Jan Sas, Wydawnictwa AGH, 2012, ss. 117-123.
Kleczkowski, Antoni Stanisław. „Czterdzieści lat związków Staszica z górnictwem polskim 1784-1824”. Stanisław Staszic. Geologia – górnictwo – hutnictwo, Wydawnictwa Geologiczne, 1979, ss. 69-82.
Kleczkowski, Antoni Stanisław. „Spostrzeżenie Staszica o zmianach biegu Wisły w okolicy Krakowa”. Stanisław Staszic. Geologia – górnictwo – hutnictwo, Wydawnictwa Geologiczne, 1979, ss. 169-175.
Kolbuszewski, Jacek. „Stanisław Staszic – mentor czy przewodnik?”. Dydaktyka i łowy. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Władysławowi Dynakowi, red. Ryszard Waksmund i Dorota Michułka, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2016, ss. 183-202.
Kolbuszewski, Jacek. „’O ziemiorództwie Karpatów’ Stanisława Staszica w literaturze romantycznej”. Stanisław Staszic. Materiały sesji staszicowskiej Piła 19-20 września 1995, red. Józef Olejniczak, Muzeum Stanisława Staszica, 1995, ss. 45-58.
Kozaczka, Marian. Poczet ordynatów Zamoyskich. Lublin, 2004.
Kucharski, Adam. „Zoologia w podróży. Odniesienia staropolskich podróżników do świata zwierząt w XVIII w.”. Historia – klimat – przyroda. Perspektywa antropocentryczna, red. Piotr Oliński, Wojciech Piasek, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018, ss. 229-248.
Libera, Zdzisław. „Staszic – pisarz (uwagi i spostrzeżenia)”. Stanisław Staszic. Materiały sesji staszicowskiej Piła 19-20 września 1995, red. Józef Olejniczak, Muzeum Stanisława Staszica, 1995, ss. 59-74.
Łepkowski, Tadeusz. Polska – narodziny nowoczesnego narodu 1764-1870. Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2003.
Łotys, Zbigniew. Stanisław Staszic filozof i reformator społeczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie, 1999.
Mruszczyk, Magdalena. „Społeczeństwo i państwo z perspektywy ‘Rodu ludzkiego’ Stanisława Staszica”. Doctrina. Studia społeczno-polityczne, 2012, nr 9, ss. 189-201.
Partyka, Magdalena. „Pierwiastek osobisty w oświeceniowych dziennikach podróży”. Polski grand tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Muzeum Pałacu króla Jana III w Wilanowie, 2014, ss. 111-130.
Rostworowski, Emanuel. Stanisław Staszic. Czytelnik, 1951.
Sikora, Jerzy. Stanisław Staszic. Śląsk, 1974.
Skodlarski, Janusz. „Stanisław Staszic. Między Bogiem a naturą”. Annales. Etyka w życiu gospodarczym, t. 18, nr 2, 2015, ss. 81-90.
Sonnenberg, Paulina. „Stanisław Staszic – ojciec geologii polskiej”. Stanisław Staszic i jego epoka, red. Czesława Kucharska, Zbigniew Popławski, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile, 2006, ss. 79-94.
Szacka, Barbara. Stanisław Staszic. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
Szczepański, Jerzy. „Poglądy Staszica na modernizację górnictwa i hutnictwa”. Stanisław Staszic. Materiały sesji staszicowskiej Piła 19-20 września 1995, red. Józef Olejniczak, Muzeum Stanisława Staszica, 1995, ss. 141-154.
Sznajderski, Tadeusz. „Koncepcja natury w filozofii Stanisława Staszica”. Przegląd Filozoficzny. Nowa seria, 2016, R. 25, nr 2 (98), ss. 287-297.
Uliński, Maciej. „Stanisław Staszic, do jakiego wracamy”. Stanisław Staszic twórca polskiego wyższego szkolnictwa technicznego. Sympozjum Kielce, 28 czerwca 2010 r., Wydawnictwo Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach, 2010, ss. 93-102.
Wijaczka, Jacek. „Podróż Stanisława Poniatowskiego po krajach niemieckich w 1784 roku”. Poniatowski, Stanisław. Diariusz podróży w roku 1784 w kraje niemieckie przedsięwziętej, wyd. Jacek Wijaczka, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2002, ss. XV-XXXIV.
Wolska, Barbara. „Przejawy sentymentalizmu w pisarstwie Stanisława Staszica”. Stanisław Staszic w 250 rocznicę urodzin, red. Edward Karasiński, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2005, ss. 35-46.
Wójcik, Zbigniew. „Kontakty Stanisława Staszica ze środowiskiem naukowym Krakowa w latach 1790-1826”. Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności, t. 9, 2009, ss. 5-28.
Wójcik, Zbigniew. „O twórczości geologicznej Stanisława Staszica”. Stanisław Staszic. Geologia – górnictwo – hutnictwo, Wydawnictwa Geologiczne, 1979, ss. 13-48.
Wójcik, Zbigniew. Stanisław Staszic organizator nauki i gospodarki. Stowarzyszenie Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica, 1999.
Wójcik, Zbigniew. „Stanisława Staszica koncepcja ulokowania szkoły akademiczno-górniczej w Kielcach”. Stanisław Staszic twórca polskiego wyższego szkolnictwa technicznego. Sympozjum Kielce, 28 czerwca 2010 r., Wydawnictwo Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach, 2010, ss. 23-31.
Wróbel, Czesław. „Między dobrem i złem – implikacje jansenizmu oraz deizmu w poglądach Stanisława Staszica”. Stanisław Staszic twórca polskiego wyższego szkolnictwa technicznego. Sympozjum Kielce, 28 czerwca 2010 r., Wydawnictwo Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach, 2010, ss. 77-91.
Wróblewska, Violetta. „Kultura wsi w Dziennikach podróży (1789-1805) Stanisława Staszica”. Kultura wsi w egodokumentach, red. Hubert Czachowski i Violetta Wróblewska, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2016, ss. 15-30.
Wrześniak, Małgorzata. „Podróż włoska Stanisława Staszica. Kilka słów o guście estetycznym polskiego peregrynanta u schyłku XVIII wieku”. Saeculum Christianum, 2010, nr 2, ss. 129-164.
Ziober, Aleksandra. „Przyroda ujarzmiona na terenach Europy Środkowej w świetle diariuszy podróży przedstawicieli elit Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVII i XVIII wieku”. Historyka Studia Metodologiczne, 2016, t. 46, ss. 79-94.
Ziółek, Ewa. „Relacja Grzegorza Piramowicza o osuszaniu Bagien Pontyjskich za pontyfikatu Piusa VI”. Studia Geohistorica, 2016, t. 4, ss. 51-65.
Zych, Włodzimierz. „Staszica dokonania edukacyjne”. Stanisław Staszic dla współczesności. Nowe odczytanie idei staszicowskich, red. Jan Sas, Wydawnictwa AGH, 2012, ss. 35-40.
Żal, Agnieszka. „Obraz przyrody w osiemnastowiecznych relacjach podróżnych do Ziemi Świętej”. Staropolski ogląd świata. Materiały z konferencji Wrocław 23–24 października 2004 r., red. Bogdan Rok i Filip Wolański, Instytut Historyczny Uwr, Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Sztuki, 2004, ss. 289-299.
Copyright (c) 2022 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
