Canis lupus familiaris. The Symbolism of the Dog in History, Art and Literature: An Overview

Keywords: dog, culture, art, painting, literature, history, religion, symbolism

Abstract

The dog has accompanied humans ever since the dawn of time. It has taken part in hunting, served as a guardian of property, and as a pet for entertainment. It has been associated with positive qualities such as loyalty, devotion, vigilance and attachment. Over the centuries, it has gained a number of representations in culture and art, both positive and negative. It is worth noting that, besides the cat, it is the only animal which has appeared in all cultures and beliefs from the dawn of time down to the present day. In antiquity, it had already gained a special place in the court of the pharaohs, as well as in the pantheon of the gods in Egypt or among the Greek gods as their companion. It was present in the lives of the rich and the poor, and was used for various purposes. Not surprisingly, the rich biblical symbolism, which, interestingly, in the Old Testament, has negative overtones, was later replaced by positive interpretations in the New Testament, the writings of the Church Fathers, and hagiographies. The dog has thus been not only a symbol of fidelity, devotion, self-sacrifice and courage, but also one of licentiousness, greed and hostility, as is shown in this study, which makes reference to various biblical and artistic themes. Folk beliefs emphasise the importance of the dog in witchcraft, magic and even healing, presenting it as an unusual animal. It is also featured in such spheres as heraldry, numismatics, sphragistics, and on postage stamps and medals. Today’s mass culture has produced a number of new references to the dog in film, literature, comics and animation, all of which combine the wealth of this symbolism developed over the centuries, especially as icons of fidelity and devotion.

References

Ambroży. Hexaemeron. Tłum. Władysław Szołdrski, wstęp Andrzej Bogucki, oprac. Wincenty Myszor. Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, 1969.

Bardski, Krzysztof. „Kapłaństwo ministerialne w biblijnej symbolice teriomorficznej starożytności i średniowiecza”. Verbum Vitae. Półrocznik Biblijno-Teologiczny, nr 17, 2010, ss. 303-314.

Bardski, Krzysztof. „Symbolika kapłaństwa w obrazach biblijnych”. Warszawskie Studia Teologiczne, t. 23, z. 1, 2010, ss. 89-104.

Black, Jeremy, i Anthony Green. Słownik mitologii Mezopotamii. Wydawnictwo Książnica, 2006.

Błogosławiona Jadwiga Królowa w oczekiwaniu na kanonizację. Katalog wystawy w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie. red. Józef A. Nowobilski, Wydawnictwo „Czuwajmy”, 1997.

Brown, Christopher. Antonie Van Dyck 1599-1641. RCS Libri, 1999.

Casparis Barlaei med. doct. ac philosophiae in ill. Amstel. Gymnasio dum uiveret professoris Epistolarum liber. Pars prior. Amstelodami, 1667.

Columella, Lucius Iunius Moderatus. O rolnictwie. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk, t. 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1991.

Cooper, Jean C. Zwierzęta symboliczne i mityczne. Tłum. Leszek Ryś i Anna Kozłowska-Ryś. Dom Wydawniczy Rebis, 1998.

De Voragine, Jakub. Złota legenda. Tłum. z jęz. łac. Janina Pleziowa. Wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył Marian Plezia, Instytut Wydawniczy Pax, 1983.

Eneasz Taktyk. Obrona oblężonego miasta. Przeł. Bogdan Burliga, Prószyński i S-ka, 2007.

„Fido champion de fidélité”. Paris Match, nr 450, 23 novembre 1957, s. 667.

Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Przekład i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek i Ryszard Turzyński, Instytut Wydawniczy Pax, 1990.

Frątczak, Wojciech. Patroni myśliwych. Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, 2002.

Frick, Karl Richard Hermann. Licht und Finsternis. Gnostisch-theosophische und freimaurerisch-okkulte Geheimgesellschaften bis zur Wende des 20. Jahrhunderts, t. 2. Marix, 2005.

Grant, Michael, i John Hazel. Dictionnaire de la mythologie. Marabout, 1955.

Grimal, Pierre. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Tłum. Maria Bronarska i in. Wydawnictwo Ossolineum, 1990.

Grimal, Pierre. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Tłum. Maria Bronarska i in. Wydawnictwo Ossolineum, 2008.

Grzegorz Wielki. Homilie na ewangelie. Tłum. Władysław Szołdrski, wstęp Jacek Stanisław Bojarski, oprac. Mieczysław Maliński, Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, 1969.

Hippocrates. Tłum. William Henry Samuel Jones, Harvard University Press, 1959.

Hofmann, Jürgen. Cave Canem. Roman aus dem alten Rom. Greifenverlag zu Rudolstadt, 1983.

Kemp, Martin, Ann Massing, Nicola Christie i Karin Groen. „Paolo Uccello’s ‘Hunt in the forest’”. The Burlington Magazine, nr 133 (1056), March 1991, ss. 164-178.

Kistler, John M. Animals in the Military. From Hannibal's Elephants to the Dolphins of the U.S. Navy. ABC-CLIO, 2011.

Kitowska, Małgorzata. „Album Pałahickie Henryka Rodakowskiego”. Polska Sztuka Ludowa – Konteksty, t. 38, z. 3, 1984, ss. 183-188.

Knipping, John B. Iconography of the Counter Reformation in the Netherlands, vol. 2: Heaven on Earth. B. de Graaf/Sijthoff, 1974.

Kobielus, Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze. Instytut Wydawniczy Pax, 2002.

Kolak, Wacław, i Józef Marecki. Leksykon godeł zakonnych. Wydawnictwo „Adi”, 1994.

Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. (Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce), t. 34: Chełmskie. Obraz etnograficzny, cz. 2. Z materiałów pośmiertnych wydał I. Kopernicki, 1981.

Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. (Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce), t. 7: Krakowskie. cz. 3, 1962.

Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. (Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce), t. 17: Lubelskie, cz. 2, 1962.

Kopaliński, Władysław. Słownik mitów i tradycji kultury. Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003.

Kowalewska, Małgorzata. „Hildegarda z Bingen o człowieku i jego braciach mniejszych”. Ethos, nr 102, 2013, ss. 45-67.

Kuźmak, Krystyna. „Hubert”. Encyklopedia Katolicka, t. 6. Towarzystwo Naukowe KUL, 1993, szp. 1270.

Kwaśniewicz, Krystyna. „Rok obrzędowy”. Studia z kultury ludowej Beskidu Sądeckiego, red. Anna Kowalska-Lewicka. Wydawnictwo Ossolineum, 1985.

Lafontaine, Jean. Bajki. Przeł. i objaśnił Stanisław Komar, wstęp Lidia Łopatyńska. Wydawnictwo Ossolineum, 1954.

Lasota-Moskalewska, Alicja. Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.

Mandziuk, Józef. „Św. Hubert. Patron myśliwych podkarpackich”. Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej. t. 14-15, 2007-2008, ss. 169-178.

Marco Polo. Opisanie świata. Tłum. Anna Czerny, wyd. 3, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993.

Marecki, Józef. „Zwierzęta w polskiej filatelistyce okresu PRL-u. Ssaki”. Symbol – znak – przesłanie. Symbolika zwierząt, red. Józef Marecki i Lucyna Rotter, Wydawnictwo UNUM, 2009, ss. 317-348.

Mosio, Grażyna, i Beata Skoczeń-Marchewka. „Symbolika zwierząt w polskiej kulturze ludowej”. Symbol – znak – przesłanie. Symbolika zwierząt, red. Józef Marecki i Lucyna Rotter, Wydawnictwo UNUM, 2009.

Na olimpijskiej bieżni i w boju. Z Pauzaniasza „Wędrówki po Helladzie” księgi V, VI i IV. Tłum. Janina Niemirska-Pliszczyńska, Wydawnictwo Ossolineum 1968.

Najmanová, Diana, i Zděnek Humpál. Psy rasowe. Tłum. T.S.L., Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987.

Nussbaumer, Marc. Barry vom Grossen St. Bernhard. Naturhistorisches Museum der Burgergemeinde Bern, 2000.

Plutarch. Żywoty sławnych mężów. Tłum. Mieczysław Brożek. Wstęp i objaśnienia Tadeusz Sinko, wyd. 4, Wydawnictwo Ossolineum 1955.

Read, Kay Almere, i Jason González. Handbook of Mesoamerican Mythology. Oxford University Press, 2004.

Reisner, George A. „Ancient King Gives Dog A Royal Burial”. The American Kennel Gazette, vol. 55, no. 5 (may 1938), ss. 7-9, 180-182.

Renatus, Flavius Vegetius. „Zarys wojskowości ksiąg cztery”. Wstęp i tłum. Anna Maria Komornicka. Meander, t. 29, nr 7-8, 1974, ss. 333-352.

Rotter, Lucyna. „Zwierzęta jako atrybuty świętych”. Symbol – znak – przesłanie. Symbolika zwierząt, red. Józef Marecki i Lucyna Rotter, Wydawnictwo UNUM, 2009, ss. 117-144.

Saint-Gaudens, Horner. Twenty-fifth international exhibition of paintings. Carnegie Institute Pittsburgh, October 14-December 5-1926. Catalogue, 1926.

Schmitt, Jean-Claude. Le saint lévrier. Guinefort, guérisseur d ’enfants depuis le XIIIe siècle. Flammarion, 1979.

Scotland, Jan. „Ein Windhund namens Guinefort”. Unsere Windhunde, nr 1, 2011, ss. 44–48.

Secord, William. Dog Painting. A History of the Dog in Art, wyd. 2, Antique Collectors’ Club, 2009.

Simoons, Frederick J. Eat not this flesh. Food avoidances from prehistory to the present. University of Wisconsin Press, 1994.

Sureda, Joan. Los mundos de Goya. Lunwerg Editores, 2008.

Szczepanowicz, Barbara, i Andrzej Mrozek. Atlas zwierząt biblijnych. Miejsce w Biblii i symbolika. Wydawnictwo WAM, 2007.

Terakowska, Dorota. „Epitafium na śmierć psa”. Przekrój, nr 18, 3 maja 1998, ss. 1, 12-13.

Wajda, Anna Maria. Szkice z biblijnego zwierzyńca. Wydawnictwo Petrus, 2016.

Weeber, Karl-Wilhelm. Alltag im alten Rom. Ein Lexikon. Artemis & Winkler Verlag, 1998.

Winniczuk, Lidia. Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1983.

Witko, Andrzej. Tajemnica Las Meninas, wyd. 2, Wydawnictwo AA, 2020.

Zgraja, Brunon. „Stworzenia nierozumne wezwaniem do doskonałości. Przyczynek do studium nad Hexaemeronem św. Ambrożego”. Vox Patrum, 32, t. 57, 2012, ss. 821-837.

Znamierowski, Alfred. Herbarz rodowy. Świat Książki, 2004.

Published
2021-05-10
Section
Varia