Art in the Service of Empire and Nation: The Case of Byzantine Frescoes of The Holy Trinity Chapel in Lublin Castle Through the Lens of Russian Historians (19th ‒ Early 20th Century)
Abstract
The purpose of this article is to reflect on Russian nationalism ‒ its significance and territorial range, real and imagined ‒ in the Kingdom of Poland at the turn of the 19th and 20th centuries. As a case study, the author chose the renowned Byzantine frescoes from the early 15th century that cover the inner walls of the chapel of the Holy Trinity in the Lublin Castle. The author considers whether, due to the presence of Ruthenian frescoes, whose uncovering dates back to early 20th century, Russian nationalists understood Lublin as a “Russian” (Ruthenian) city, which would then need to undergo Russification (as had occurred in the neighbouring Chełm region for at least the previous 30 years). Where then was the border of Russian nationalism? Given Lublin’s location on the border with the Chełm land, the discovery of the paintings could have caused a radical reassessment in the perception of the city as Polish.
Well-known Polish intellectuals, as well as Russian archaeologists historians and zealous seekers of antiquities took part in the debate about the origin of the frescoes and their attribution. The First World War interrupted all conservation projects, and with them any further attempt at unearthing Lublin’s “Russiannes”.
References
Adamek, Tadeusz. „Kaplica zamkowa św. Trójcy w Lublinie i jej polichromia”. W Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. T. Radzik, A. Witusik, 51-60. Lublin: PTH Oddział w Lublinie, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1997.
Al’tshuller, Mark. Beseda lyubiteley russkogo slova: u istokov russkogo slavyanofil’stva. Moskva: Novoye Literaturnoye Obozreniye, 2007.
Anderson, Benedict. Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przekł. S. Amsterdamski. Kraków‒Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy, 1997.
Bilewicz, Hubert. „Między Krakowem a Petersburgiem. Casus bizantyńsko-ruskich malowideł lubelskich w pierwszych dekadach XX wieku”. W Kaplica Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim. Historia, teologia, sztuka, konserwacja. Materiały sesji zorganizowanej w Muzeum Lubelskim 24-26 kwietnia 1997 roku, red. B. Paprocka, J.A. Sil, 175-207. Lublin: Muzeum Lubelskie, PTTK Oddział w Lublinie, 1999.
Błachowska, Katarzyna. Wiele historii jednego państwa. Obraz dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego do 1569 roku w ujęciu historyków polskich, rosyjskich, ukraińskich, litewskich i białoruskich w XIX wieku. Warszawa: Neriton, 2009.
Bończa-Tomaszewski, Nikodem. „Polskojęzyczni chłopi? Podstawowe problemy nowoczesnej historii chłopów polskich”. Kwartalnik Historyczny 112, nr 2 (2005): 91-111.
Boyarchenkov, Vladislav Viktorovich „Nauka russkikh drevnostey v pervoy polovine XIX v.”. W Nauki o cheloveke. Istoriya distsiplin, red. A.N. Dmitriyev, I.M. Savel’yeva, 157-186. Moskva: Izd. dom Vysshey shkoly ekonomiki, 2015.
Buczkowa, Irena. Kościół św. Trójcy na Zamku Lubelskim. Lublin: Muzeum Okręgowe w Lublinie, 1983.
Buczkowa, Irena. Zamek Lubelski. Lublin: Muzeum Okręgowe, 1969.
Chachaj, Jacek. „Czas podjęcia budowy wieży zamkowej w Lublinie w świetle najnowszych badań archeologicznych”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 67, nr 3 (2019): 307-322.
Dolbilov, Mikhail Dmitrievich. Russkiy kray, chuzhaya vera: Etnokonfessional’naya politika imperii v Litve i Belorussii pri Aleksandre II. Moskva: Novoye Literaturnoye Obozreniye, 2010.
Dubbini, Renzo. Geografie dello sguardo. Visione e paesaggio in età moderna. Torino: Einaudi, 1994.
Dubbini, Renzo. Geography of the Gaze. Urban and Rural Vision in Early Modern Europe. Chicago: University of Chicago Press, 2002.
Fedoruk, Aleksander. „Ukraina oczami Napoleona Ordy”. W Napoleon Orda 1807‒1883. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej 200. rocznicy urodzin artysty, 23-30. Brześć: Konsulat Generalny RP w Brześciu, 2007.
Giergiel, Tomisław i Ptak Jan. „Fryz heraldyczny odkryty w katedrze sandomierskiej”. Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii nr 10 (21) (2011): 3-38.
Giraudo, Gianfranco. „Bayer et Tatiščev: l’histoire comme érudition ou comme service de l’Etat”. Europa Orientalis 5 (1986): 351-371.
Giraudo, Gianfranco. „La traduzione veneziana della Istorija gosudarstva rossijskogo (note bibliografiche e lessicografiche)”. W Profili di Storia veneta. Sec. XVIII–XX, red. U. Corsini, 95-128. Venezia: Università degli Studi ‒ Ca’ Foscari, 1985.
Giraudo, Gianfranco. „L’Ucraina e gli Ucraini dal passato al futuro”. Studi Slavistici 1 (2004): 25-33.
Głębocki, Henryk. Fatalna Sprawa. Kwestia polska w rosyjskiej myśli politycznej (1856‒1866). Kraków: Arcana, 2000.
Głębocki, Henryk. „Irredenta polska a kresy Imperium. Powstanie Styczniowe (1863‒1864) a ewolucja polityki Imperium Rosyjskiego wobec jego zachodnich »okrain«”. W H. Głębocki. Kresy Imperium. Szkice i materiały do dziejów polityki Rosji wobec jej peryferii (XVIII‒XXI), 306-363. Kraków: Arcana, 2006.
Gorizontov, Leonid Yefremovich. „Bol’shaya russkaya natsiya v imperskoy i regional’noy strategii samoderzhaviya”. W Prostranstvo vlasti: istoricheskiy opyt Rossii i vyzovy sovremennosti, red. B.V. Ananich, S.I. Barzilov, 129-150. Moskva: Moskovskj obshchestvennyij nauchnyij fond, 2001.
Gurba, Stanisław. „Zagadnienie recepcji bizantyńsko-ruskich malowideł bazyliki Sandomierskiej w epokach późniejszych”. Studia Sandomierskie 21 (2014): 189-203.
Kaplica Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim. Historia, teologia, sztuka, konserwacja. Materiały sesji zorganizowanej w Muzeum Lubelskim 24-26 kwietnia 1997 roku, red. B. Paprocka, J.A. Sil. Lublin: Muzeum Lubelskie, PTTK Oddział w Lublinie, 1999.
Kappeler, Andreas. Rußland als Vielvölkerreich. Entstehung, Geschichte, Zerfall. München: C.H. Beck, 1992.
Koziarska-Kowalik, Janina. Kaplica Zamkowa w Lublinie. Lublin: Muzeum Lubelskie w Lublinie, 1997.
Kruk, Mirosław P. „Malowidła Graeco opere fundacji Jagiellonów jako postulat unii państwowej i kościelnej oraz jedności Kościoła”. W Między teologią a duszpasterstwem powszechnym na ziemiach Korony doby przedtrydenckiej. Dziedzictwo średniowiecza i wyzwania XV‒XVI wieku, red. W. Walecki, 145-201. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2017.
Kucharzewski, Jan. Epoka Paskiewiczowska. Losy oświaty. Warszawa‒Kraków: Gebethner & Wolff, 1914.
Kuraś, Stanisław. „Kiedy zbudowano okrągłą wieżę Zamku lubelskiego?”. W Problemy historii i archiwistyki, red. T. Mencel, 13-14. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1986.
Kurzątkowski, Mieczysław. „»Album Lubelskie« Adama Lerue’a a »Inwentaryzacja Stronczyńskiego«”. Przegląd Lubelski 1 (1965): 147-176.
Kurzątkowski, Mieczysław. „»Album Lubelskie« Adama Lerue jako źródło ikonograficzne”. W Ikonografia dawnego Lublina, red. Z. Nestorowicz, 52-57. Lublin, 2000.
Kutyłowska, Irena. „Nowe spojrzenie na dzieje Zamku lubelskiego w średniowieczu”. Region Lubelski nr 2 (4) (1987): 153-162.
Lisai, Yulia. „Pejzaże Napoleona Ordy – Narodowy koloryt międzynarodowej weduty”. W Napoleon Orda (1807‒1883): ilustrowana encyklopedia kraju. Wystawa z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie w Narodowym Muzeum Sztuki Republiki Białorusi, 15-19. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2017.
Lotman, Yuriy Mikhaylovich. „Arkhaisty-prosvetiteli”. W Iz istorii russkoy kul’tury, t. V (XIX vek), red. A.D. Koshelev, B.F. Yegorov, 410-428. Moskva: Yazyki russkoy kul’tury, 1996.
Łuczewski, Michał. Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2012.
Makarewicz, Stanisław W. „Fundacja i założenia programowe polichromii bizantyńskiej z bazyliki katedralnej w Sandomierzu”. Studia Theologica Varsaviensia 13, nr 2 (1975): 117-148.
Masoero, Alberto. „Linee di frattura nell’Impero zarista. Uno sguardo d’insieme”. Storica 17, nr 50 (2011): 7-66.
Masoero, Alberto. „L’insostenibile lentezza dell’Impero zarista. Catasti e arte del governo in Transbaikalia”. Rivista Storica Italiana 130, fasc. 1 (2018): 118-163.
Mayofis, Maria. Vozzvanie k Yevrope: Literaturnoye obshchestvo “Arzamas” i rossiyskiy modernizatsionnyy proyekt 1815‒1818 godov. Moskva: Novoye Literaturnoye Obozreniye, 2008.
Miller, Aleksey. Imperiya Romanovykh i natsionalizm. Esse po metodologii istoricheskogo issledovaniya. Moskva: Novoye Literaturnoye Obozreniye, 2006.
Miller, Alexei. „‛Official Nationality’?: A Reassesment of Count Sergei Uvarov’s Triad in the Context of Nationalism Politics”. W A. Miller. Romanov Empire and Nationalism: Essays in the Methodology of Historical Research, 139-160. Budapest‒New York: Central European University Press, 2008.
Miller, Aleksey Il’ich. „Tema Tsentral’noy Yevropy: istoriya, sovremennyye diskursy i mesto v nikh Rossii”. Novoye literaturnoye obozreniye 52, nr 6 (2001): 75-96.
Miller, Aleksey. “Ukrainskiy vopros” v politike vlastey i russkom obshchestvennom mnenii (vtoraya polovina XIX v.). S.-Peterburg: Alateija, 2000.
Nayt, Nataniel’. „Nauka, imperiya i narodnost’: Etnografiya v Russkom geograficheskom obshchestve, 1845‒1855”. W Rossiyskaya imperiya v zarubezhnoy istoriografii. Raboty poslednikh let: Antologiya, red. P. Vert, P.S. Kabytov, A.I. Miller, 155-198. Moskva: Novoe izd-vo, 2005.
Nowak, Andrzej. „Pod kopytami Miedzianego Jeźdźca – „geopoetyka” rosyjska i Polska”. W A. Nowak. Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721‒1921. Geopolityka, ody i narody, 19-74. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.
Osadczy, Włodzimierz. Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
Paszkiewicz, Piotr. W służbie Imperium Rosyjskiego, 1721‒1917. Funkcje i treści ideowe rosyjskiej architektury sakralnej na zachodnich rubieżach cesarstwa i poza jego granicami. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1999.
Piccin, Matteo. „Da “Scuola Superiore” a “Università Imperiale di Varsavia”: genesi di un’università russa nel Regno di Polonia (1862‒1869)”. Annali di Ca’ Foscari 45, nr 1 (2006): 151-189.
Piccin, Matteo. „Geografie wyobrażone rosyjskiego nacjonalizmu: gubernie zachodnie Imperium i „Ruś Chełmska” między tradycją a nowoczesnością myśli narodowej”. W Przypominać zapomniane, odkrywać nieznane. Polskie losy: Kościół – Syberia – Rosja (XIX‒XX w.). Studia ofiarowane Profesorowi Eugeniuszowi Niebelskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. A. Barańska, 205-224. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
Piccin, Matteo. „Lieux de Mémoire na pograniczu polsko-ruskim. Przypadek Ziemi Chełmskiej (po 1863 r.)”. Przegląd Środkowo-Wschodni 5 (2020): 9-43.
Przeciszewska, Maria M. „Between Empire and Nation. The social function of books in the Kingdom of Poland, 1864‒1914”. Polish Libraries 7 (2019): 96-127.
Przeciszewska, Maria M. „Naród, imperium, narracja. Podręczniki do historii Dymitra Iłowajskiego jako narzędzie rosyjskiej „polityki czytelniczej” w Królestwie Polskim”. Slavia Orientalis 64, nr 1 (2015): 35-50.
Przeciszewska, Maria M. „»Tworzenie Rosjan«. Narodowotwórcza funkcja wybranych publikacji Bractwa Przenajświętszej Bogurodzicy w Chełmie (1884–1915)”. Rocznik Biblioteki Narodowej 48 (2017): 347-372.
Rokoszny, Józef. Średniowieczne freski w katedrze sandomierskiej. Kraków: Akademia Umiejętności, 1914.
Różycka-Bryzek, Anna. „Bizantyńsko-ruskie malowidła ścienne w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu (1470)”. Studia do Dziejów Wawelu 3 (1968): 175-293.
Różycka-Bryzek, Anna. Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.
Różycka-Bryzek, Anna. „Bizantyńsko-ruskie malowidła ścienne w kolegiacie wiślickiej”. Folia Historiae Artium 2 (1965): 47-82.
Różycka-Bryzek, Anna. Freski bizantyńsko-ruskie fundacji Jagiełły w kaplicy Zamku Lubelskiego. Lublin: Muzeum Lubelskie, Wydawnictwo UMCS, 2000; wyd. 2, red. M. Janik. Lublin: Muzeum Lubelskie, 2012.
Schiller-Walicka, Joanna. „Cesarski Uniwersytet Warszawski. Między edukacją a polityką 1869‒1917”. W Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816‒1915, red. T. Kizwalter, P.M. Majewski, 556-703. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
Shenk, Frit’of Ben’yamin. „Mental’nyye karty: konstruirovaniye geograficheskogo prostranstva v Yevrope ot epokhi Prosveshcheniya do nashikh dney”. Novoye literaturnoye obozreniye 52, nr 6 (2001): 42-61.
Simosato, Тosiyuki. „Pereosmysleniye kontseptsii «narodnost’»: S.S. Uvarov kak konservativnyy myslitel”. Mysl 20 (2016): 87-97.
Smorąg-Różycka, Małgorzata. „Bizantyńskie freski w sandomierskiej katedrze: królewski dar na chwałę Bożą czy odblask idei unii horodelskiej?”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 141, z. 2 (2014): 235-255.
Staliūnas, Darius. „Assimilation or Acculturation? Russian Imperial Policy Toward Lithuanians in the 1860s”. Central and Eastern European Review 2 (2008): 1-20.
Staliūnas, Darius. Making Russians. Meaning and Practice of Russification in Lithuania and Belarus after 1863. Amsterdam‒New York: Rodopi, 2007.
Stawicki, Stanisław. „Przyczynki do historii ściennych malowideł bizantyjsko-ruskich w Polsce. Technika i konserwacja”. Ochrona zabytków nr 1/47 (184) (1994): 3-21.
Szabaciuk, Andrzej. Rosyjski Ulster. Kwestia chełmska w polityce imperialnej Rosji wobec Królestwa Polskiego w latach 1863–1915. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Szwarc, Andrzej. „Akademia Medyko-chirurgiczna i Szkoła Główna 1857‒1869”. W Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816‒1915, red. T. Kizwalter, P.M. Majewski, 415-555. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
Wadowski, Jan Ambroży. Kościoły lubelskie na podstawie źródeł archiwalnych. Kraków: Akademia Umiejętności, 1907.
Walicki, Andrzej. W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Walicki, Andrzej. Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do Renesansu religijno-filozoficznego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
Walicki, Michał. „Malowidła ścienne kościoła św. Trójcy na zamku w Lublinie (1418)”. Studia do dziejów sztuki w Polsce 3 (1930): 1-92.
Walicki, Michał. Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827–1862). Warszawa: Kasa im. Mianowskiego, 1931.
Warszawska „Cyganeria” malarska. Grupa Marcina Olszyńskiego, oprac. S. Kozakiewicz, A. Ryszkiewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1955.
Weber, Eugen. Peasants into Frenchmen. The Modernization of Rural France, 1870‒1914. Stanford: Stanford University Press, 1976.
Weeks, Theodore R. Nation and State in Late Imperial Russia. Nationalism and Russification on the Western Frontier, 1863‒1914. DeKalb: Northern Illinois University Press, 1996.
Weeks, Theodore R. „The „End” of the Uniate Church in Russia: The Vossoedinenie of 1875”. Jahrbücher für Geschichte Osteuropas 44, H. 1 (1996): 28-40.
Wyrzykowski, Andrzej. „Zabytkowe freski w prezbiterium katedry sandomierskiej”. Kronika Diecezji Sandomierskiej 10 (1934): 277-287.
Zapadnyye okrainy Rossiyskoy imperii, red. M.D. Dolbilov, A.I. Miller. Moskva: Novoye Literaturnoye Obozreniye, 2006.
Ziarkowski, Dominik. „Inwentaryzacja zabytków Królestwa Polskiego a system ochrony dziedzictwa kulturowego w Rosji w pierwszej połowie XIX wieku”. Sztuka Europy Wschodniej. Искусство Bосточной Европы. Art of Eastern Europe 1 (2013): 193-205.
Zorin, Andrey. „Zavetnaya Triada. Memorandum S.S. Uvarova 1832 goda i vozniknoveniye doktriny „pravoslaviye – samoderzhaviye – narodnost”. W A. Zorin. Kormya dvuglavogo orla… Literatura i gosudarstvennaya ideologiya v Rossii v posledney treti XVIII-pervoy treti XIX veka, 337-374. Moskva: Novoye Literaturnoye Obozreniye, 2004. [Зорин Андрей, „Заветная Триада. Меморандум С.С. Уварова 1832 года и возникновение доктрины „православие – самодержавие – народность”. W A. Зорин, Кормя двуглавого орла… Литература и государственная идеология в России в последней трети XVIII-первой трети XIX века, 337-374. Москва: Новое литературное обозрение, 2004].
Copyright (c) 2021 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
