The Sense of Touch in Nicholai Leskov’s Literary Representations

Keywords: Nicholai Leskov, prose, touch, matter, mythology, folklore, religion, haptic model

Abstract

The aim of this article is to present the sense of touch in the world depicted in selected prose texts of the Russian realist writer Nikolai Leskov, as well as to determine the poetics representative of their hapticism. The author concludes that the tactile sensations described, both active – when Leskov’s characters become the initiators of the haptic – and passive – when the characters are themselves touched – allow the conclusion to be drawn that haptic cognition in each of Leskov’s analysed texts is deeply embedded in the poetics of realism, but that the inclusion of cultural contexts, both folk-mythological and religious, reveals their close association with romantic poetics. In the realm of the description of the tactile sphere of his characters, the writer makes a smooth transition to spirituality, magic and mysticism, combining elements of folk genres with hagiographic literature. Leskov’s presentation of the sense of touch shows the need for the coexistence and balance (in man) of both material haptic cognition and haptic “spiritual” cognition. Also of significance is the interpretation of the hapticism of the main characters by the environment, which reveals the diverse optics of Russian society and becomes an additional element of its characteristics.

References

‘Bezoar’. Def. A Entsiklopedicheskiy slovar' Brokkhauz i Yefron v 86 tomakh. Sankt Peterburg, 1890-1907 [Энциклопедический словарь Брокгауз и Ефрон в 86 томах. Санкт Петербург, 1890-1907].

‘Haptyczny’. Def. A Bartosiewicz, Marek. Enter, 2001. Narodowy Korpus Języka Polskiego (nkjp.pl).

‘Kot’. Def. A Mify narodov mira, red. S.A. Tokarev, Moskva: Sovetskaya entsiklopediya, t. 2, 1988. [Мифы народов мира, ред. С.А. Токарев, Москва: Советская энциклопедия, т. 2, 1988].

‘Niedźwiedź’. Def. A Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Wiedza Powszechna, 1990.

‘Niedźwiedź’. Def. A Tresidder, Jack. Słownik symboli. Tłum. Bożenna Stokłosa, Wydawnictwo RM, 2001.

‘Pocałunek’. Def. A Tresidder, Jack. Słownik symboli. Tłum. Bożenna Stokłosa, Wydawnictwo RM, 2001.

‘Protopop’. Def. A Markunas, Antoni, i Tamara Uczitiel. Leksykon chrześcijaństwa rosyjsko-polski i polsko-rosyjski. Лексикон христанства русско-польский и польско-русский. Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999.

‘Woda’. Def. A Feuillet, Michell. Leksykon symboli chrześcijańskich. Tłum. Magdalena Paleń, Księgarnia św. Wojciecha, 2004.

Arsieniew, Nikolay. „Tradycje duchowe rodziny rosyjskiej”. Tomáš Špidlik. Wielcy mistycy rosyjscy, przekład z języka włoskiego Janina Dembska, red. naukowa i przedmowa Henryk Paprocki, Wydawnictwo m, 1998, ss. 305-308.

Behr-Sigel, Elizabeth. Miejsce serca. Wprowadzenie w duchowość prawosławną. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.

Brach-Czaina, Jolanta. „Dotknięcie świata”. Błony umysłu. Wydawnictwo Sic!, 2003, ss. 57-72.

Bułgakow, Sergiusz. Ikona i kult ikony. Zarys dogmatyczny, przekład i opracowanie ks. Henryk Paprocki. Wydawnictwo homini, 2002.

Deleuze, Gelles. Francis Bacon. Logika wrażenia. Tłum. Anna Z. Jaksender, Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, 2018.

Epshteyn, Mikhail. „Khaptika. Chelovek osyazayushchiy”. Mikhail Epshteyn. Filosofiya tela, Alteya, 2006, ss. 16-38 [Эпштейн, Михаил. „Хаптика. Человек осязающий». Михаил Эпштейн. Философия тела. Алтея, 2006, cc. 16-38].

Evdokimov, Paul. „Piękno ikon”. Tomáš Špidlik. Wielcy mistycy rosyjscy, przekład z języka włoskiego Janina Dembska, red. naukowa i przedmowa Henryk Paprocki, Wydawnictwo m, 1996, ss. 285-294.

Faryno, Yezhi. Vvedeniye v literaturovedeniye. Uchebnoye posobie. Izdatel'stvo RGPU im. A.I. Gertsena, 2004. [Фарыно, Ежи. Введение в литературоведение. Учебное пособиe. Издательство РГПУ им. А.И. Герцена, 2004].

Gibson, James J. The Sense Considerd as Perceptual Systems. Cornell University. Houghton Mifflin, 1966.

Grunwald, Martin. Homo Hapticus. Dlaczego nie możemy żyć bez zmysłu dotyku. Tłum. Ewa Kowynia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019.

Howes, David. „The Expanding Field of Sensory Studies”. Routledge. Sensory Studies, www.sensorystudies.org/wordpress/wp-content/uploads/2010/02/The-Expanding-Field-of- Sensory-Studies-v.1.0-July-2013.pdf. Dostęp 30.06.2022.

Khalizev, Valentin, Ol'ga Mayorova. „Leskovskaya kontseptsiya pravednichestva”. V mire Leskova. Sbornik statey. Sovetskiy pisatel', 1983, ss. 196-232. [Хализев, Валентин, Ольга Майорова. „Лесковская концепция праведничества”. В мире Лескова. Сборник статей. Советский писатель, 1983, сc. 196-232].

Kolobova, Alina Ivanovna. «Simvolicheskoye znacheniye potseluya v khristianstve» [Тимченко, Мария Станиславовна. «Символическое значение поцелуя в христианстве»]. CYBERLENINKA, cyberleninka.ru/article/n/simvolicheskoe-znachenie-potseluya-v-hristianstve. Dostęp 30.06.2022.

Kuderski, Krzysztof. „Nauka o sercu jako miejscu spotkania Boga i człowieka w nauczaniu świętego Bazylego Wielkiego”. Elpis, t. 18, 2016, ss. 75-80, repozytorium.uwb.edu.pl/ jspui/handle/11320/4889. Dostęp 2.09.2022.

Łebkowska Anna, Łukasz Wróblewski i Patrycja Badysiak. W kulturze dotyku? Dotyk i jego reprezentacje w tekstach kultury. Nomos, 2016.

Marzec, Grzegorz. „Dotyk w pozytywizmie”, 2015. Sensualność w kulturze polskiej. Projekt rozwojowy realizowany w ramach grantu na projekty zamawiane, dofinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, nr projektu N R17 0005 06/2009, kier. Włodzimierz Bolecki, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Pracownia Poetyki Historycznej, sensualnosc.bn.org.pl/pl/zespol/login/?next=/pl/. Dostęp 30.06.2022.

Pawłowicz, Jacek J. „Przebóstwienie jako uczestnictwo człowieka w Boskiej naturze w teologicznej refleksji Cerkwi prawosławnej”, Repozytorium Centrum Otwartej Nauki, depot. ceon.pl/bitstream/handle/123456789/2356/Przeb%C3%B3stwienie%20jako%20uczestni ctwo %20w%20Boskiej%20Naturze.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Dostęp 30.06.2022.

Rygorowicz-Kuźma, Anna. „Terminologia prawosławna w języku polskim (na przykładzie osób duchownych)”. Acta Polono-Ruthenica, t. 16, 2011, ss. 403-413.

Schetz, Adriana. „Percepcja bez wrażeń zmysłowych. ‘Nowa psychologia’ J.J. Gibsona”. Roczniki Psychologiczne, t. 15, nr 1, 2012, ss. 31-53.

Skorupa, Ewa. „Zagadki dotyku (i spojrzenia) w ‘Cnotliwych’ Elizy Orzeszkowej”. Teksty i Konteksty, nr 8 (13), 2018, ss. 436-454.

Špidlik, Tomáš. „Hezychazm w Rosji – Nił Sorski”. Tomáš Špidlik. Wielcy mistycy rosyjscy, przekład z języka włoskiego Janina Dembska, red. naukowa i przedmowa Henryk Paprocki, Wydawnictwo m, 1996, ss. 115-132.

Terebikhin, Nicolai Mikhaylovich. „Topos bani v religioznoy antropologii narodov svyatoy Rossii”. Vestnik Severnogo (Arkticheskogo) federal'nogo universiteta imeni M.V. Lomonosova. Seriya: Gumanitarnyye i sotsial'nyye nauki, no. 4, 2019, ss. 138-146 [Теребихин, Николай Михайлович. «Топос бани в религиозной антропологии народов святой России». Вестник Северного (Арктического) федерального университета имени М.В. Ломоносова, Серия: Гуманитарные и социальные науки, № 4, 2019, cc. 138-146]

Tkaczyk, Krzysztof. „Zwischen Sehen und Tasten. Zum Paradigmenwechsel in der deutsche Ästhetik des 18. Jahrhunderts”. Acta Philologica, 2015, ss. 17-25.

Yoshitaka, Ota. „What is ‘the Haptic’?: Consideration of Logique de la Sensation and Deleuze’s theory of sensation”. Aesthetics, 2008, vol. 59, issue 1, ss. 29-42.

Published
2022-09-14
Section
Varia