Persuasion at the Time of Reformation. Renaissance Apologetic Texts of Three Confessions: Catholicism, Protestantism and Islam

Keywords: sixteenth-century Polish language, Protestantism, religious language, sermon, linguistic means of persuasion

Abstract

The paper comprises a description of the religious language used in the Renaissance. It addresses the topic of the literature of Reformation and Counter-Reformation (Catholic Revival) periods and its significance as a uniting force for a given community of believers. Moreover, the paper describes the linguistic solutions and means of persuasion used to achieve that purpose. The study material are three sixteenth-century texts: two that originated in two Christian denominations – Catholic and Protestant ones (sermons published by Piotr Skarga and Petrus Artomius on the occasion of the Assumption Feast of Mary the Virgin in 1595) and one that derives from Islam (Surah 7 of the Quran “The Heights” translated by the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania, 16th century). The analysis covers the structure of these historical texts, the exponents of dialogue and the linguistic means of persuasion which include, among others, evaluative and directive language as well as stylistic devices. Research has shown that the three religious polemical texts can be classified as persuasive literature of the Reformation. They comprise linguistic exponents with impressive and expressive functions. In the linguistic layer, the texts contain universal features of the religious code, such as openness and polysemy, which are expressed by analogy, comparison, metonymy, metaphor, and making non-assertive utterances. The paper discusses lexis excerpted from the texts and denoting values as well as volitive and imperative and persuasive and emotive vocabulary with noticeable dichotomic references to what is good and what is bad. These elements arrange the sacred space of the religious texts and constitute the axis of integration for a given community of believers. The result of religious discourse of the Reformation is the presence of the exponents of the rhetorical style in Polish texts, which is manifested by the use of quotations from authoritative religious works, i.e. mainly from the Bible and the Quran.

References

Belcarzowa, Elżbieta. Polskie i czeskie źródła przekładu Biblii Leopolity. „Lexis”, 2006.

Danecki, Janusz i Jolanta Kozłowska. Słownik arabsko-polski. Wiedza Powszechna, 1996.

Drozd, Andrzej. Arabskie teksty liturgiczne w przekładzie na język polski XVII wieku. Zagadnienia gramatyczne na materiale chutb świątecznych. DIALOG, 1999.

Dziekan, Marek. Arabia magica. Wiedza tajemna u Tatarów przed islamem. DIALOG, 1993.

Głowiński, Michał. „Kazanie”. Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Ossolineum, 1998, s. 240.

Hawrysz, Magdalena. Polemiczna twórczość Marcina Czechowica w perspektywie genologii lingwistycznej. Uniwersytet Zielonogórski, 2012.

Kamper-Warejko, Joanna. Pieśni pasyjne i wielkanocne w kancjonale Piotra Artomiusza (Toruń 1601). TNT, 2006.

Kamper-Warejko, Joanna. „Treściowe i językowe wykładniki podejścia do kultu Maryi w protestanckim kazaniu na święto Wniebowzięcia NMP (Artomiusz 1595)”. Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze. Dyskursy o przeszłości. Dyskursy w przeszłości, Uniwersytet Zielonogórski, 2019, w druku.

Karwat, Mirosław. Podstawy socjotechniki dla politologów, polityków i nie tylko. Difin, 2014.

Kępka, Izabela. „Językowe środki perswazji w polskich kazaniach katolickich od oświecenia do czasów współczesnych (na wybranych przykładach)”. Język – Szkoła – Religia, nr 4, 2009, ss. 152-161.

Kępka, Izabela. „Trzy kazania o ojczyźnie – ks. Hieronima Kajsiewicza, Jana Pawła II i ks. Jerzego Popiełuszki – tradycja i nowoczesność języka”. Tradycja i nowoczesność, red. Ewa Woźniak, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 2008, ss. 151-162.

Korolko, Mirosław. Sztuka retoryki. Wiedza Powszechna, 1990.

Koziara, Stanisław. Frazeologia biblijna w języku polskim. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001; wyd. 2 Oficyna Wydawnicza LEKSEM, 2009.

Koziara, Stanisław. Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego. Ujęcie filologiczno-normatywne. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009.

Krok, Dariusz. „Etyczne aspekty perswazji w reklamie”, Dialogi o kulturze i edukacji, nr 1(1), 2012, ss. 185-198, serwer1366511.home.pl/dialogi/data/documents/Dariusz=20Krok.pdf. Dostęp 9.02.2020.

Kulwicka-Kamińska, Joanna. Przekład terminologii religijnej islamu w polskich tłumaczeniach Koranu na tle biblijnej tradycji translatorycznej. Wydawnictwo Naukowe UMK, 2013.

Kwilecka, Irena. Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. UAM. Wydział Teologiczny; PAN Instytut Slawistyki, 2003.

Lisowski, Tomasz. Sola Scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii Gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne. Wydawnictwo Rys, 2010.

Meller, Katarzyna. „Noc przeszła, a dzień się przybliżył”. Studia o polskim słownictwie reformacyjnym XVI wieku. Wydawnictwa Nauk. UAM, 2004.

Okopień-Sławińska, Aleksandra. „Figury retoryczne”. Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Ossolineum, 1998, ss. 154-155.

Okopień-Sławińska, Aleksandra. „Retoryka”. Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Ossolineum, 1998, ss. 472-473.

Podgórecki, Adam. Zasady socjotechniki. Wiedza Powszechna, 1996.

Sambor, Jadwiga. „O języku współczesnych kazań polskich”. O języku religijnym, red. Maria Karpluk, Jadwiga Sambor, Wydawnictwo KUL, 1988, ss. 45-69.

Styszyński, Marcin. „Apoteoza przemocy w propagandzie Państwa Islamskiego”, Res Rhetorica 2, bazhum.muzhp.pl/media//files/Res_Rhetorica/Res_Rhetorica-r2015-t-n2/Res_Rhetorica-r2015-t-n 2-s16-24/Res_Rhetorica-r2015-t-n2-s16-24.pdf. Dostęp 17.09.2018.

Suter, Paul. Alfurkan Tatarski. Der litauisch-tatarische Koran-Tefsir. Böhlau, 2004.

Tarelka, Mikhas’ i Iryna Synkova. Adkul’ payshlі іdaly. Tekhnalogiya, 2009 [Тарэлка, Мiхась i Iрына Сынкова. Адкуль пайшлі ідалы. Тэхналогiя, 2009].

Winiarska, Izabela. Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku na tle terminologii katolickiej. „Semper”, 2004.

Witczyk, Henryk, red. Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność 2000 lat nadziei. Jedność, 2000.

Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota. Językowe środki perswazji w kazaniu. „Poligrafia Salezjańska”, 1996.

Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota. „Leksykalne środki wartościowania w niedzielnych kazaniach radiowych”. Język a chrześcijaństwo, red. Irena Bajerowa, Maria Karpluk i in., Towarzystwo Naukowe KUL, 1993, ss. 71-84.

Zwoliński, Andrzej. Słowo w relacjach społecznych. WAM, 2003.

Published
2020-09-15
Section
Articles