Norwid and the exiles to Siberia
Abstract
The exiles to Siberia had a profound influence on Norwid’s consciousness already in his middle school years (i.e. in the 1830s) as the next wave (following the one after the failure of the November Uprising) began at that time. The subject of exile and martyrdom was often discussed by Norwid in conversations and correspondence with his friends. Even among the poet’s close and distant relatives, there were many people who were affected by the deportation to the East (Józef Hornowski, the Kleczkowski family, Konstanty Jarnowski). The list of Norwid’s friends who were deported to Syberia is horribly long: Karol Baliński, Maksymilian Jatowt (pseud. Jakub Gordon), Agaton Giller, Karol Ruprecht, Stefan Dobrycz, Andrzej Deskur, Bronisław Zaleski, Antoni and Michał Zaleski, Anna Modzelewska and her brother, Aleksander Hercen, Piotr Ławrow. There were also some occasional meetings with the exiled or their families (Aniela Witkiewiczówna, Aleksander Czekanowski). Norwid attentively listened to oral accounts of those who returned, he also read publications on Siberian themes published from the early 1950s (among others, by Giller, Gordon, B. Zaleski). In his speeches and letters he repeatedly drew attention to the necessity of commemorating the “Siberian exiles” and providing them with support – both spiritual and material – as well as establishing the Siberian Society, “where all single sufferings and conquest would come to balance”. Providing the exiled with state protection and enabling them to return to their homeland became even one of the points of Norwid’s project for the political and social principles of future Poland.
References
Brus A., Kaczyńska E., Śliwowska W., Zesłanie i katorga na Syberii w dziejach Polaków, Warszawa 1992.
Caban W., Z Orenburga do Paryża. Bronisław Zaleski 1820-1880, Kielce 2006.
Fiećko J., Rosja, Polska i misja zesłańców. Syberyjska twórczość Agatona Gillera, Poznań 1997.
Giller A., Podróż więźnia etapami po Syberii w roku 1854, Lipsk 1866.
Glaubicz-Sabiński J., Dziennik syberyjski. Dziewiętnaście lat wyrwanych z mojego życia, czyli dziennik mojej niewoli i wygnania od 1838 r. do 1857 r. włącznie, t. I-III, przedm. i przyp. J. Trynkowski, Warszawa 2009.
Gordon J., Moskwa: pamiętniki J. G., Polaka z Korony, Obywatela Stanów Zjednoczonych Ameryki, Paryż 1861.
Gordon J., Obrazki caryzmu. Pamiętniki J. Gordona, Lipsk 18632.
Gordon J., Sołdat, czyli sześć lat w Orenburgu i Uralsku: nowe pamiętniki J. Gordona, Bruksela–Lipsk 1864.
Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kraków 1928.
Jędrychowska B., Polscy zesłańcy na Syberii 1830-1883, Wrocław 2000.
Kasperski E., Wokół „Syberii” Norwida. Dwa modele etyki, historiozofii i patriotyzmu, [w:] Kresy, Syberia i literatura. Doświadczenie dialogu i uniwersalizmu, red. E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Warszawa 1995, s. 153-172.
Librowicz Z., Polacy w Syberii, Wrocław 1993.
Łapiński Z., Norwid, Kraków 1984.
Machnik L., Fotografie powstańców styczniowych, Wrocław 2002.
Malinowska E., Rosja i Rosjanie we wspomnieniach Maksymiliana Jatowta, [w:] Od oświecenia ku romantyzmowi i dalej... Autorzy – dzieła – czytelnicy, red. M. Piechota, J. Ryba, Katowice 2004, s. 184-199.
Migration and Mobility in the Modern Age: Refugees, Travelers, and Traffickers in Europe and Eurasia, ed. by: A. Walke, J. Musekamp, N. Svobodny, Bloomington 2016.
Nowak M., Działalność społeczno-ekonomiczna Andrzeja Deskura, właściciela Sancygniowa, w drugiej połowie XIX wieku, „Studia Humanistyczno-Społeczne” 2009, nr 3, s. 13-26.
Radomska M., Franciszek Dyonizy Cywiński – członek Spisku Braci Dalewskich w Wilnie i jego potomni, http://zeslaniec.pl/38/Radomska.pdf [dostęp: 20.08.2017].
Skalińska E., „Dwie Syberie” – Norwid i Dostojewski o losach zesłańców polskich, [w:] taż, Norwid – Dostojewski Między diachronią a synchronią odniesień, Warszawa 2012, s. 247-254.
Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku: słownik biograficzny, Warszawa 1998.
Toruń W., Norwid o niepodległej, Lublin 2013.
Toruń W., Syberia w twórczości Cypriana Norwida, [w:] Zesłańcy postyczniowi w Imperium Rosyjskim. Studia dedykowane profesor Wiktorii Śliwowskiej, red. E. Niebelski, Lublin–Warszawa 2008, s. 373-384.
Trojanowiczowa Z., Dambek Z., Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. I: 1821-1860, Poznań 2007.
Trojanowiczowa Z., Lijewska E., Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. II: 1861-1883, Poznań 2007.
Trojanowiczowa Z., Sybir romantyków, Kraków 1992.
Trynkowski J., Polski Sybir. Zesłańcy i ich życie. Narodziny mitu, do druku przygot. W. Śliwowska, Warszawa 2017.
Wiercińska J., Przeoczone ogniwo. Rzecz o Antonim Zaleskim, „Biuletyn Historii Sztuki” 43(1981), nr 4, s. 339-398.
Wykaz szlachty w 1863 roku więzionej, prześladowanej i zesłanej z powiatu lidzkiego guberni wileńskiej, http://genealogia.lt/pdfs/Powstancy%201863%20r..pdf [dostęp: 20.08.2017].
Z Orenburga. Listy Bronisława Zaleskiego za lata 1849-1856 podane przez Kalinkę. „Przegląd Polski” 60(1881), s. 3-273.
Zaleski B., Wygnańcy polscy w Orenburgu, „Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu za rok l866”, Paryż 1867, s. 76-107.
Copyright (c) 2019 Studia Norwidiana
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.