Mechanizmy zdrowia i zaburzeń psychicznych w teorii dialogowego ja
Słowa kluczowe:
dialogowe Ja; zdrowie psychiczne; zaburzenia psychiczne; mechanizmy psychopatologiczne
Abstrakt
Artykuł zawiera przegląd literatury na temat mechanizmów zdrowia i zaburzeń psychicznych w ujęciu teorii dialogowego Ja. W pierwszej części przedstawiono najważniejsze twierdzenia teorii dialogowego Ja, mające znaczenie dla rozumienia zdrowia i psychopatologii. W drugiej części opisano główne wyznaczniki zdrowia psychicznego, do których należą: (1) posiadanie wystarczającej różnorodności Ja; (2) zdolność do uświadamiania sobie posiadania pozycji Ja; (3) możliwości wchodzenia pozycji Ja w dialogowe relacje; (4) obecność metapozycji. W trzeciej części zebrano, pogrupowano i opisano kluczowe mechanizmy odpowiedzialne za powstawanie zaburzeń psychicznych. Wyodrębniono następujące grupy tych mechanizmów: (1) zaburzenia pierwotne – polegające na zaburzeniu dialogów między pozycjami Ja (brak dialogu, zdezorganizowane dialogi, monolog, zubożałe dialogi); (2) zaburzenia wtórne – polegające na dysfunkcjach hierarchii pozycji Ja (uciszanie pozycji, dominacja, brak hierarchii, dysfunkcjonalne koalicje); (3) nieprawidłowości działania metapozycji. Na koniec poddano dyskusji praktyczną użyteczność przedstawionego rozumienia psychopatologii.
Bibliografia
Bachtin, M. (1970/2001). Słowo w dziele Dostojewskiego. W: D. Ulicka (red.), Poetyka, materiały do ćwiczeń. Teksty (seria I, t. 2, s. 108-210). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Berger, P. L., Luckmann, T. (1966/1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Billig, M. (2002). The dialogic unconscious, Virtual Faculty, http://www.massey.ac.nz/~alock/ virtual/p-a4.htm (23.03.2002).
Block, J. (1961). Ego-identity, role variability, and adjustment. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 25, 392-397.
Dimaggio, G. (2006). Disorganized narratives in clinical practice. Journal of Constructivist Psychology, 19, 103-108.
Dimaggio, G. (2011). Impoverished self-narrative and impaired self-reflection as targets for the psychotherapy of personality disorders. Journal of Contemporary Psychotherapy, 41, 3, 165-174.
Dimaggio, G., Fiore, D., Salvatore, G., Carcione, A. (2007). Dialogic relationship patterns in narcissistic personalities: Session analysis and treatment implications. Journal of Constructivist Psychology, 20, 1-29.
Dimaggio, G., Hermans, H. J. M., Lysaker, P. H. (2010). Health and adaptation in a multiple self. Theory and Psychology, 20, 3, 379-399.
Dimaggio, G., Norcross, J. C. (2008). Treating patients with two or more personality disorders: An introduction. Journal of Clinical Psychology, 64(January), 127-139.
Dimaggio, G., Salvatore, G., Azzara, C., Catania, D., Semerari, A., Hermans, H. (2003). Dialogical relationships in impoverished narratives: From theory to clinical practice. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research, Practice, 76, 385-409.
Dimaggio, G., Salvatore, G., Catania, D. (2004). Strategies for the treatment of dialogical dysfunctions. W: H. J. M. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 190-204). Hove–New York: Brunner-Routledge.
Dimaggio, G., Semerari, A. (2004). Disorganized narratives: The psychological condition and its treatment. W: L. E. Angus, J. McLeod (red.), The handbook of narrative and psychotherapy (s. 263-282). London: Sage.
Dimaggio, G., Stiles, W. B. (2007). Psychotherapy in light of internal multiplicity. Journal of Clinical Psychology, 63, 2, 119-127.
Dryll, E., (2005). Tatuś, koleżanka, Kmicic, policjant i pies: identyfikacja głosów w dialogu wewnętrznym podmiotu. Przegląd Psychologiczny, 48, 1, 95-108.
Elliott, R., Greenberg, L. S. (1997). Multiple voices in process-experiential therapy: Dialogues between aspects of the self. Journal of Psychotherapy Integration, 7, 225-239.
Hermans, H. J. M. (1996). Voicing the self: From information processing to dialogical interchange. Psychological Bulletin, 119, 31-50.
Hermans, H. J. M. (1999). Self-narrative as meaning construction: The dynamics of self-investigation. Journal of Clinical Psychology, 55, 10, 1193-1211.
Hermans, H. J. M. (2001). Conceptions of self and identity: Toward a dialogical view. International Journal of Education and Religion, 2, 1, 43-62.
Hermans, H. J. M. (2002). The dialogical self as society of mind. Theory and Psychology, 12, 147-160.
Hermans, H. J. M. (2003). Clinical diagnosis as a multiplicity of self-positions: Challenging social representations theory. Culture and Psychology, 9, 4, 407-414.
Hermans, H. J. M. (2004). The dialogical self: Between exchange and power. W: H. J. M. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 13-28). Hove–New York: Brunner-Routledge.
Hermans, H. J. M., Dimaggio, G. (2004). The dialogical self in psychotherapy. Hove–New York: Brunner-Routledge.
Hermans, H. J. M., Hermans-Jansen, E. (2000). Autonarracje. Tworzenie znaczeń w psychoterapii. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Hermans, H. J. M., Hermans-Jansen, E. (2004). The dialogical construction of coalitions in a personal position repertoire. W: H. J. M. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 124-137). New York: Brunner-Routledge.
Hermans, H. J. M., Kempen, H. J. G. (1993). The dialogical self. Meaning as movement. San Diego: Academic Press.
James, W. (1890/1980). The principles of psychology. New York: Dover.
Laing, R. D. (1965). The divided self. London: Penguin.
Lecky, P. (1945). Self-consistency: A theory of personality. New York: Island.
Leiman, M., Stiles, W. B. (2001). Dialogical sequence analysis and the zone of Proxima development as conceptual enhancements to the assimilation model: The case of Jan revisited. Psychotherapy Research, 11, 311-330.
Linell, P. (1990). The power of dialogue dynamics. W: I. Marková, K. Foppa (red.), The dynamics of dialogue (s. 147-177). New York: Harvester Wheatsheaf.
Lysaker, P. H., Hermans, H. J. M. (2007). The dialogical self in psychotherapy for persons with schizophrenia. A case study. Journal of Clinical Psychology, 63, 2, 129-139.
Lysaker, P. H., Lysaker, J. T. (2001). Psychosis and the disintegration of dialogical-self structure. Problems posed by schizophrenia for the maintenance of dialogue. British Journal of Medical Psychology, 74, 1, 23-33.
Lysaker, P. H., Lysaker, J. T. (2002). Narrative structure in psychosis. Schizophrenia and disruptions in the dialogical self. Theory and Psychology, 12, 207-220.
Lysaker, P. H., Lysaker, J. T. (2008). Schizophrenia and the fate of the self. Oxford: Oxford University Press.
McCrae, R. R., Terracciano, A., & 79 Members of the Personality Profiles of Cultures Project (2005). Personality Profiles of Cultures: Aggregate personality traits. Journal of Personality and Social Psychology, 89, 3, 407-425.
McWilliams, N. (2009). Diagnoza psychoanalityczna. Gdańsk: GWP.
Oleś, P. K. (2008). O różnych rodzajach tożsamości oraz ich stałości i zmianie. W: P. K. Oleś, A. Batory (red.), Tożsamość i jej przemiany a kultura (s. 41-84). Lublin: Wydawnictwo KUL–Polska Akademia Nauk.
Oleś, P. K. (2009). Czy głosy umysłu da się mierzyć? Skala Wewnętrznej Aktywności Dialogowej (SWAD). Przegląd Psychologiczny, 52, 1, 37-50.
Oleś, P., Brygoła, E. (2011). Świadomość dialogowa – implikacje dla zdrowia. W: M. Górnik-Durose, J. Mateusiak (red.), Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza (s. 109-121). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Oleś, P. K., Chmielnicka-Kuter, E. (2010). Ja dialogowe. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, M. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologii (s. 247-269). Warszawa: Eneteia.
Oleś, P. K., Puchalska-Wasyl, M. (red.) (2011). Dialog z samym sobą. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Puchalska-Wasyl, M. (2006). Nasze wewnętrzne dialogi. O dialogowości jako sposobie funkcjonowania człowieka. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Puchalska-Wasyl, M., Chmielnicka-Kuter, E., Oleś, P. K. (2008). From internal interlocutors to psychological functions of dialogical activity. Journal of Constructivist Psychology, 21, 3, 239-269.
Rogers, C. (1959). A theory of therapy, personality and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework. W: S. Koch (red.), Psychology: A study of a science. Vol. 3: Formulations of the person and the social context (s. 184-256). New York: McGraw Hill.
Rowan, J. (1991). Subpersonalities: The people inside us. London: Routledge.
Salvatore, G., Nicolò, G., Dimaggio, G. (2005). Impoverished dialogical relationship patterns in paranoid personality disorder. American Journal of Psychotherapy, 59, 247-265.
Semerari, A., Carcione, A., Dimaggio, G., Falcone, M., Nicolò, G., Procacci, M., Alleva, G. (2003). How to evaluate metacognitive functioning in psychotherapy? The metacognition assessment scale and its applications. Clinical Psychology Psychotherapy, 10, 4, 238-261.
Semerari, A., Carcione, A., Dimaggio, G., Nicolò, G., Procacci, M. (2007). Understanding minds: Different functions and different disorders? The contribution of psychotherapy research. Psychotherapy Research, 17, 1, 106-119.
Stemplewska-Żakowicz, K. (2002). Koncepcje narracyjnej tożsamości. Od historii życia do dialogowego Ja. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata (s. 81-113). Gdańsk: GWP.
Stemplewska-Żakowicz, K., Suszek, H., Kobylińska, D., Szymczyk, B. (2010). Explorations in the discursive mind. International Journal for the Dialogical Science, 4, 1, 81-94.
Stiles, W. B. (1999). Signs and voices in psychotherapy. Psychotherapy Research, 9, 1-21.
Stiles, W. B., Osatuke, K., Glick, M. J., Mackay, H. C. (2004). Encounters between internal voices generate emotion: An elaboration of the assimilation model. W: H. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 91-107). New York: Brunner-Routledge.
Suszek, H. (2011). Krytyka teorii Dialogowego Ja. W: P. Oleś, M. Puchalska-Wasyl (red.), Dialog z samym sobą (s. 394-429). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Trzebińska, E. (2011). Psychoterapeutyczna praca z subosobowościami. W: L. Grzesiuk, H. Suszek (red.), Psychoterapia. Szkoły i metody (s. 469-496). Warszawa: Eneteia.
Trzebińska, E., Dowgiert, A. (2005). Polipsychizm: pożytki i koszty związane z wielowymiarową tożsamością. Przegląd Psychologiczny, 48, 1, 75-94.
Wertsch, J. V. (1991). Voices of the mind. A sociocultural approach to mediated action. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Wygotski, L. S. (1989). Myślenie i mowa. Warszawa: PWN.
Berger, P. L., Luckmann, T. (1966/1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Billig, M. (2002). The dialogic unconscious, Virtual Faculty, http://www.massey.ac.nz/~alock/ virtual/p-a4.htm (23.03.2002).
Block, J. (1961). Ego-identity, role variability, and adjustment. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 25, 392-397.
Dimaggio, G. (2006). Disorganized narratives in clinical practice. Journal of Constructivist Psychology, 19, 103-108.
Dimaggio, G. (2011). Impoverished self-narrative and impaired self-reflection as targets for the psychotherapy of personality disorders. Journal of Contemporary Psychotherapy, 41, 3, 165-174.
Dimaggio, G., Fiore, D., Salvatore, G., Carcione, A. (2007). Dialogic relationship patterns in narcissistic personalities: Session analysis and treatment implications. Journal of Constructivist Psychology, 20, 1-29.
Dimaggio, G., Hermans, H. J. M., Lysaker, P. H. (2010). Health and adaptation in a multiple self. Theory and Psychology, 20, 3, 379-399.
Dimaggio, G., Norcross, J. C. (2008). Treating patients with two or more personality disorders: An introduction. Journal of Clinical Psychology, 64(January), 127-139.
Dimaggio, G., Salvatore, G., Azzara, C., Catania, D., Semerari, A., Hermans, H. (2003). Dialogical relationships in impoverished narratives: From theory to clinical practice. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research, Practice, 76, 385-409.
Dimaggio, G., Salvatore, G., Catania, D. (2004). Strategies for the treatment of dialogical dysfunctions. W: H. J. M. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 190-204). Hove–New York: Brunner-Routledge.
Dimaggio, G., Semerari, A. (2004). Disorganized narratives: The psychological condition and its treatment. W: L. E. Angus, J. McLeod (red.), The handbook of narrative and psychotherapy (s. 263-282). London: Sage.
Dimaggio, G., Stiles, W. B. (2007). Psychotherapy in light of internal multiplicity. Journal of Clinical Psychology, 63, 2, 119-127.
Dryll, E., (2005). Tatuś, koleżanka, Kmicic, policjant i pies: identyfikacja głosów w dialogu wewnętrznym podmiotu. Przegląd Psychologiczny, 48, 1, 95-108.
Elliott, R., Greenberg, L. S. (1997). Multiple voices in process-experiential therapy: Dialogues between aspects of the self. Journal of Psychotherapy Integration, 7, 225-239.
Hermans, H. J. M. (1996). Voicing the self: From information processing to dialogical interchange. Psychological Bulletin, 119, 31-50.
Hermans, H. J. M. (1999). Self-narrative as meaning construction: The dynamics of self-investigation. Journal of Clinical Psychology, 55, 10, 1193-1211.
Hermans, H. J. M. (2001). Conceptions of self and identity: Toward a dialogical view. International Journal of Education and Religion, 2, 1, 43-62.
Hermans, H. J. M. (2002). The dialogical self as society of mind. Theory and Psychology, 12, 147-160.
Hermans, H. J. M. (2003). Clinical diagnosis as a multiplicity of self-positions: Challenging social representations theory. Culture and Psychology, 9, 4, 407-414.
Hermans, H. J. M. (2004). The dialogical self: Between exchange and power. W: H. J. M. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 13-28). Hove–New York: Brunner-Routledge.
Hermans, H. J. M., Dimaggio, G. (2004). The dialogical self in psychotherapy. Hove–New York: Brunner-Routledge.
Hermans, H. J. M., Hermans-Jansen, E. (2000). Autonarracje. Tworzenie znaczeń w psychoterapii. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Hermans, H. J. M., Hermans-Jansen, E. (2004). The dialogical construction of coalitions in a personal position repertoire. W: H. J. M. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 124-137). New York: Brunner-Routledge.
Hermans, H. J. M., Kempen, H. J. G. (1993). The dialogical self. Meaning as movement. San Diego: Academic Press.
James, W. (1890/1980). The principles of psychology. New York: Dover.
Laing, R. D. (1965). The divided self. London: Penguin.
Lecky, P. (1945). Self-consistency: A theory of personality. New York: Island.
Leiman, M., Stiles, W. B. (2001). Dialogical sequence analysis and the zone of Proxima development as conceptual enhancements to the assimilation model: The case of Jan revisited. Psychotherapy Research, 11, 311-330.
Linell, P. (1990). The power of dialogue dynamics. W: I. Marková, K. Foppa (red.), The dynamics of dialogue (s. 147-177). New York: Harvester Wheatsheaf.
Lysaker, P. H., Hermans, H. J. M. (2007). The dialogical self in psychotherapy for persons with schizophrenia. A case study. Journal of Clinical Psychology, 63, 2, 129-139.
Lysaker, P. H., Lysaker, J. T. (2001). Psychosis and the disintegration of dialogical-self structure. Problems posed by schizophrenia for the maintenance of dialogue. British Journal of Medical Psychology, 74, 1, 23-33.
Lysaker, P. H., Lysaker, J. T. (2002). Narrative structure in psychosis. Schizophrenia and disruptions in the dialogical self. Theory and Psychology, 12, 207-220.
Lysaker, P. H., Lysaker, J. T. (2008). Schizophrenia and the fate of the self. Oxford: Oxford University Press.
McCrae, R. R., Terracciano, A., & 79 Members of the Personality Profiles of Cultures Project (2005). Personality Profiles of Cultures: Aggregate personality traits. Journal of Personality and Social Psychology, 89, 3, 407-425.
McWilliams, N. (2009). Diagnoza psychoanalityczna. Gdańsk: GWP.
Oleś, P. K. (2008). O różnych rodzajach tożsamości oraz ich stałości i zmianie. W: P. K. Oleś, A. Batory (red.), Tożsamość i jej przemiany a kultura (s. 41-84). Lublin: Wydawnictwo KUL–Polska Akademia Nauk.
Oleś, P. K. (2009). Czy głosy umysłu da się mierzyć? Skala Wewnętrznej Aktywności Dialogowej (SWAD). Przegląd Psychologiczny, 52, 1, 37-50.
Oleś, P., Brygoła, E. (2011). Świadomość dialogowa – implikacje dla zdrowia. W: M. Górnik-Durose, J. Mateusiak (red.), Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza (s. 109-121). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Oleś, P. K., Chmielnicka-Kuter, E. (2010). Ja dialogowe. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, M. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologii (s. 247-269). Warszawa: Eneteia.
Oleś, P. K., Puchalska-Wasyl, M. (red.) (2011). Dialog z samym sobą. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Puchalska-Wasyl, M. (2006). Nasze wewnętrzne dialogi. O dialogowości jako sposobie funkcjonowania człowieka. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Puchalska-Wasyl, M., Chmielnicka-Kuter, E., Oleś, P. K. (2008). From internal interlocutors to psychological functions of dialogical activity. Journal of Constructivist Psychology, 21, 3, 239-269.
Rogers, C. (1959). A theory of therapy, personality and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework. W: S. Koch (red.), Psychology: A study of a science. Vol. 3: Formulations of the person and the social context (s. 184-256). New York: McGraw Hill.
Rowan, J. (1991). Subpersonalities: The people inside us. London: Routledge.
Salvatore, G., Nicolò, G., Dimaggio, G. (2005). Impoverished dialogical relationship patterns in paranoid personality disorder. American Journal of Psychotherapy, 59, 247-265.
Semerari, A., Carcione, A., Dimaggio, G., Falcone, M., Nicolò, G., Procacci, M., Alleva, G. (2003). How to evaluate metacognitive functioning in psychotherapy? The metacognition assessment scale and its applications. Clinical Psychology Psychotherapy, 10, 4, 238-261.
Semerari, A., Carcione, A., Dimaggio, G., Nicolò, G., Procacci, M. (2007). Understanding minds: Different functions and different disorders? The contribution of psychotherapy research. Psychotherapy Research, 17, 1, 106-119.
Stemplewska-Żakowicz, K. (2002). Koncepcje narracyjnej tożsamości. Od historii życia do dialogowego Ja. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata (s. 81-113). Gdańsk: GWP.
Stemplewska-Żakowicz, K., Suszek, H., Kobylińska, D., Szymczyk, B. (2010). Explorations in the discursive mind. International Journal for the Dialogical Science, 4, 1, 81-94.
Stiles, W. B. (1999). Signs and voices in psychotherapy. Psychotherapy Research, 9, 1-21.
Stiles, W. B., Osatuke, K., Glick, M. J., Mackay, H. C. (2004). Encounters between internal voices generate emotion: An elaboration of the assimilation model. W: H. Hermans, G. Dimaggio (red.), The dialogical self in psychotherapy (s. 91-107). New York: Brunner-Routledge.
Suszek, H. (2011). Krytyka teorii Dialogowego Ja. W: P. Oleś, M. Puchalska-Wasyl (red.), Dialog z samym sobą (s. 394-429). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Trzebińska, E. (2011). Psychoterapeutyczna praca z subosobowościami. W: L. Grzesiuk, H. Suszek (red.), Psychoterapia. Szkoły i metody (s. 469-496). Warszawa: Eneteia.
Trzebińska, E., Dowgiert, A. (2005). Polipsychizm: pożytki i koszty związane z wielowymiarową tożsamością. Przegląd Psychologiczny, 48, 1, 75-94.
Wertsch, J. V. (1991). Voices of the mind. A sociocultural approach to mediated action. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Wygotski, L. S. (1989). Myślenie i mowa. Warszawa: PWN.
Opublikowane
2019-03-28
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2012 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
