Treść i struktura prototypu wstydu jako przykładu emocji złożonej

Aleksandra Jasielska

Aleksandra Jasielska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Słowa kluczowe: wstyd; narracja; prototyp

Abstrakt

Badanie opisane w artykule opiera się na założeniu, że wiedza o emocjach jest zorganizowana w postaci prototypów. Przedmiotem badania o charakterze eksploracyjnym jest autoewaluacyjna samoświadomościowa emocja złożona – wstyd. Uczestnicy badania (N = 29) zostali poproszeni o opisanie autobiograficznego wspomnienia, podczas którego doświadczali wstydu. Uzyskane od badanych narracje zostały skategoryzowane przez sędziów kompetentnych i poddane hierarchicznej analizie skupień. W rezultacie otrzymano prototypowy opis wstydu. Ponadto otrzymano wyniki dotyczące: (1) charakterystyki prototypu emocji złożonej, (2) analizy strukturalnej prototypu wstydu, (3) „potencjalnej syntezy” w obszarze emocji postkognitywnych.

Bibliografia

Averill, J. R. (1998). W oku patrzącego. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 13-20). Gdańsk: GWP.
Barbalet, J. M. (2008). Konformizm i wstyd. W: P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska (red.), Socjologia codzienności (s. 829-855). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Ben-Ze‘ev, A. (2000). The subtlety of emotions. Cambridge, MA: A Bradford Book–The MIT Press.
Cantor, N., Mischel, W. (1993). Prototypy w spostrzeganiu osób. W: Maruszewski (red.), Poznanie – afekt – zachowanie (s. 20-52).Warszawa: PWN.
Fehr, B. (2007). Prototypowe podejście do badania miłości. W: R. J. Sternberg, K. Weis (red.), Nowa psychologia emocji (s. 331-360). Taszów: Moderator.
Fehr, B., Russell, J. A. (1984). Concept of emotion viewed from a prototype perspective. Journal of Experimental Psychology: General, 113, 464-486.
Fischer, A. H., Manstead, A. S. R., Mosquera, P. M. R. (1999). The role of honour-related vs. individualistic values in conceptualising pride, shame, and anger: Spanish and Dutch cultural prototypes. Cognition and Emotion, 13, 149-179.
Fitness, J., Fletcher, G. J. (1993). Love, hate, anger, and jealousy in close relationships: A prototype and cognitive appraisal analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 942-958
Jasielska, A. (2010). Analiza narracji jako źródło wiedzy o emocjach – prezentacja metody. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, A. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologii (s. 181-202). Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
Jasielska, A. (2011). „Nie ma radości bez smutku” – porównanie reprezentacji emocji podstawowych. Czasopismo Psychologiczne, 17, 161-176.
Jonhson-Laird, P. N., Oatley, K. (2005). Poznawcza i społeczna konstrukcja w emocjach. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 576-597). Gdańsk: GWP.
Lewis, M. (2000). Self-conscious emotions: Embarrassment, pride, shame, and guilt. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.), Handbook of emotions (s. 623-636). New York: The Guilford Press.
Lindsay-Hartz, J., deRivera, J., Mascolo, M. (1995). Differentiating guilt and shame and their effects on motivation. W: J. P. Tangney, K. W. Fisher (red.), Self-conscious emotions: Pride, shame, guilt and embarrassment (s. 274-300). New York: Guilford.
Nabi, R. L. (2002). The theoretical versus the lay meaning of disgust: Implications for emotion research. Cognition and Emotion, 16, 5, 695-703.
Plutchik, R. (2002). Emotions and life: Perspectives from psychology, biology, and evolution. Washington, DC: American Psychological Association.
Rosch, E. H. (2006). Zasady kategoryzacji. W: Z. Chlewiński (red.), Psychologia poznawcza w trzech ostatnich dekadach (s. 409-430). Gdańsk: GWP.
Russell, J. A., Lemay, G. (2005). Pojęcia dotyczące emocji. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 617-633). Gdańsk: GWP.
Scherer, K. R. (2005). What are emotions? And how can they be measured? Social Science Information, 44, 4, 693-727.
Shaver, P., Schwartz, J., Kirson, D., O'Connor, C. (1987). Emotion knowledge: Further exploration of a prototype approach. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 6, 1061-1086.
Turner, J. H., Stets, J. E. (2009). Socjologia emocji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tangney, J. P., Dearing, R. L. (2002). Shame and guilt. New York: The Guilford Press.