Psychologiczna charakterystyka dzieci o wysokim i niskim poczuciu osamotnienia
Słowa kluczowe:
dzieci; osamotnienie; osobowość; samoocena
Abstrakt
Tematyka artykułu koncentruje się wokół problemu osamotnienia u dzieci. Porównano dzieci o wysokim i niskim poczuciu osamotnienia w zakresie wybranych cech osobowości (CPQ R. B. Cattella), samooceny (SES M. Rosenberga i SEI S. Coopersmitha), asertywności (CABS L. Michelsona i R. Wooda) i zmiennych klinicznych ważnych z punktu widzenia prawidłowych relacji interpersonalnych: depresja (DSRS P. Birlesona i CDI M. Kovacs), pesymizm (HPLS A. E. Kazdina). Dodatkowo chodziło o wykrycie zmiennych warunkujących poczucie osamotnienia u dzieci w wieku szkolnym. Rezultaty przeprowadzonych badań dzieci w wieku 11-13 lat (N = 90; w tym dziewcząt N = 41, chłopców N = 49) wskazują, że dzieci o wysokim poczuciu osamotnienia są bardziej zamknięte w sobie, emocjonalnie wrażliwe, nieśmiałe, submisyjne i refleksyjne w porównaniu z dziećmi towarzyskimi. Charakteryzuje je podwyższone napięcie nerwowe, skłonność do obwiniania siebie i niska samoocena. Wykazują obniżony nastrój i pesymistyczne nastawienie do przyszłości. Obniżone poczucie własnej wartości, pesymizm i nieśmiałość – to główne uwarunkowania poczucia osamotnienia u dzieci; istnieje w tym względzie specyfika z uwagi na płeć. Uzyskane rezultaty przedyskutowano w świetle teorii cech oraz teorii społeczno-poznawczej. Implikacje praktyczne z badań wskazują na potrzebę opracowania programów interwencyjnych dla dzieci o wysokim poczuciu osamotnienia, które uwzględniałyby umacnianie poczucia własnej wartości oraz kształtowanie umiejętności społecznych.
Bibliografia
Amichai-Hamburger, Y., Ben-Artzi, E. (2003). Loneliness and Internet use. Computers in Human Behavior, 19, 71-80.
Anastazi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Asher, S. R., Hopmeyer, A. (1997). Loneliness in childhood. W: G. B. Bear, K. M. Minke, A. Thomas (red.), Children’s needs II: Development, problems and alternatives (s. 279-292). Bethesda, Maryland: National Association of School Psychologists.
Asher, S. R., Hymel, S., Renshaw, P. D. (1984). Loneliness in children. Child Development, 55, 1456-1464.
Asher, S. R., Paquette, J. A. (2003). Loneliness and peer relations in childhood. Current Directions in Psychological Science, 12, 75-78.
Asher, S. R., Parkhurst, J. T., Hymel, S., Williams, G. A. (1990). Peer rejection and loneliness in childhood. W: S. R. Asher, J. J. Coie (red.), Peer rejection in childhood (s. 253-273). Cambridge: Cambridge University Press.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.
Bijstra, J. O., Bosma, H. A., Jackson, S. (1994). The relationship between social skills and psycho-social functioning in early adolescence. Personality and Individual Differences, 16, 767-776.
Birleson P. (1981). The validity of depressive disorder in childhood and the development of a Self-Rating Scale: A research project. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 22, 73-78.
Bowlby, J. (1977). The making and breaking of affectional bonds: I. Aetiology and psychopathology in the lihgt of attachment theory. British Journal of Psychiatry, 130, 201-210.
Cassidy, J., Asher, S. R. (1992). Loneliness and peer relations in young children. Child Development, 63, 350-365.
Coopersmith, S. (1967). The antecedents of self-esteem. San Francisco: W. H. Freeman.
Cheng, H., Furnham, A. (2002). Personality, peer relations, and self-confidence as predictors of happiness and loneliness. Journal of Adolescence, 25, 327-339.
Jones, W. H., Hobbs, S. A., Hockenbury, D. (1982). Loneliness and social skills deficits. Journal of Personality and Social Psychology, 42, 682-689.
DiTommasso, E., Spinner, B. (1997). Social and emotional loneliness: A reexamination of Weiss’ typology of loneliness. Personality and Individual Differences, 22, 417-427.
Dołęga, Z. (1995). Samotność dorastających w relacjach społecznych. W: I. Heszen-Niejodek (red.), Doświadczenie kryzysu – szansa rozwoju czy ryzyko zaburzeń? (s. 43-62). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Haines, D. A., Scalise, J. J., Ginter, E. J. (1993). Relationships of loneliness and its affective elements to self-esteem. Psychological Reports, 73, 476-482.
Hoglund, C. L., Collison, B. B. (1989). Loneliness and irrational beliefs among college students. Journal of College Student Development, 30, 53-58.
Inderbitzen-Pisaruk, H., Clark, M. L., Solano, C. H. (1992). Correlates of loneliness in midadolescence. Journal of Youth and Adolescence, 21, 151-167.
Kazdin, A. E., French, N. H., Unis, A. S., Esveldt-Dawson, K., Sherick, R. B. (1983). Hopelessness, depression, and suicidal intent among psychiatrically disturbed inpatient children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51, 504-510.
Kostrzewski, J. (1964). Metody badania osobowości Cattella. Roczniki Filozoficzne, 12, 4, 59-79.
Kovacs, M. (1980/1981). Rating scales to assess depression in school aged children. Acta Paedopsychiatrica, 46, 305-315.
Marcoen, A., Brumagne, M. (1985). Loneliness among children and young adolescents. Developmental Psychology, 3, 1025-1031.
McWhirter, B. T. (1997). Loneliness, learned resourcefulness, and self-esteem in college students. Journal of Counseling and Development, 75, 460-469.
Michelson, L., Wood, R. (1982). Development and psychometric properties of the Children’s Assertive Behavior Scale. Journal of Behavioral Assessment, 4, 3-13.
Nurmi, J.-E., Toivonen, S., Salmela-Aro, K., Eronen, S. (1997). Social strategies and loneliness. The Journal and Social Psychology, 137, 764-777.
Oleś, M. (1995). Pomiar depresji u dzieci: przegląd metod. Roczniki Filozoficzne, 43, 4, 147-170.
Oleś, M. (1996). Pomiar pesymizmu u dzieci; skala HPLS A. E. Kazdina. W: A. Januszewski, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 8, s. 287-298). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Oleś, M. (1998). Asertywność u dzieci w okresie wczesnej adolescencji. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Oleś, M. (2005). Pomiar poczucia osamotnienia u dzieci – Skala Osamotnienia dla Dzieci (Children’s Loneliness Scale, LSC) S. R. Ashera, S. Hymel i P. D. Renshawa. W: M. Oleś (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Metody diagnostyczne w badaniach dzieci i młodzieży (s. 63-79). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Oleś, M., Steuden, S., Klonowski, P., Chmielnicka-Kuter, E., Gajda, T., Puchalska-Wasyl, M., Sobol-Kwapińska, M. (2002). Metody badania jakości życia i psychospołecznego funkcjonowania chorych z zaburzeniami widzenia. W: P. Oleś, S. Steuden, J. Toczołowski (red.), Jak świata mniej widzę. Zaburzenia widzenia a jakość życia (s. 51-68). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Parker, J. G., Asher, S. R. (1993). Friendship and friendship quality in middle childhood: Links with peer group acceptance and feelings of loneliness and social dissatisfaction. Developmental Psychology, 29, 611-621.
Peplau, L. A., Perlman, D. (1982). Perspectives on loneliness. W: L. A. Peplau, D. Perlman (red.), Loneliness: A source book of current theory, research and therapy (s. 135-151). New York: Wiley.
Porter, R. B., Cattell, R. B. (1960). Handbook for the Children’s Personality Questionnaire. Champain, Illinois: Institute for Personality and Ability Testing.
Qualter, P., Munn, P. (2002). The separateness of social and emotional loneliness in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 43, 233-244.
Rembowski, J. (1992). Samotność. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Riggio, R. E., Watring, K. P., Trockmorton, B. (1993). Social skills, social support, and psychological adjustment. Personality and Individual Differences, 15, 275-280.
Saklofske, D. H., Yackulic, R. A. (1989). Personality predictors of loneliness. Personality and Individual Differences, 10, 467-472.
Shaver, P. R., Brennan, K. A. (1991). Measures of depression and loneliness. W: J. P. Robinson, P. R. Shaver, L. S. Wrightsman (red.), Measures of personality and social psychological attitudes. Vol. 1: Of measures of social psychological attitudes (s. 195-289). New York: Academic Press.
Stokes, J. P. (1985). The relation of social network and individual difference variables to loneliness. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 981-990.
Storch, E. A., Masia-Warner, C. (2004). The relationship of peer victimization to social anxiety and loneliness in adolescent females. Journal of Adolescence, 27, 351-362.
Sullivan, H. S. (1953). The interpersonal theory of psychiatry. New York: Norton.
Renshaw, P. D., Brown, P. J. (1993). Loneliness in middle childhood: Concurrent and longitudinal predictors. Child Development, 64, 1271-1284.
Riggio, R. E., Trockmorton, B., DePaola, S. (1990). Social skills and self-esteem. Personality and Individual Differences, 11, 799-804.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. New York: Princeton University Press.
Russell, D., Peplau, L. A., Cutrona, C. E. (1980). The revised UCLA Loneliness Scale: Concurrent and discriminant validity evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 472-480.
Weiss, R. S. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge, MA: MIT Press.
Wiśniowiecka, M., Szewczyk, L. (2001). Poczucie osamotnienia u dzieci z otyłością. W: L. Szewczyk, A. Kulik (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka (s. 27-38). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Anastazi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Asher, S. R., Hopmeyer, A. (1997). Loneliness in childhood. W: G. B. Bear, K. M. Minke, A. Thomas (red.), Children’s needs II: Development, problems and alternatives (s. 279-292). Bethesda, Maryland: National Association of School Psychologists.
Asher, S. R., Hymel, S., Renshaw, P. D. (1984). Loneliness in children. Child Development, 55, 1456-1464.
Asher, S. R., Paquette, J. A. (2003). Loneliness and peer relations in childhood. Current Directions in Psychological Science, 12, 75-78.
Asher, S. R., Parkhurst, J. T., Hymel, S., Williams, G. A. (1990). Peer rejection and loneliness in childhood. W: S. R. Asher, J. J. Coie (red.), Peer rejection in childhood (s. 253-273). Cambridge: Cambridge University Press.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.
Bijstra, J. O., Bosma, H. A., Jackson, S. (1994). The relationship between social skills and psycho-social functioning in early adolescence. Personality and Individual Differences, 16, 767-776.
Birleson P. (1981). The validity of depressive disorder in childhood and the development of a Self-Rating Scale: A research project. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 22, 73-78.
Bowlby, J. (1977). The making and breaking of affectional bonds: I. Aetiology and psychopathology in the lihgt of attachment theory. British Journal of Psychiatry, 130, 201-210.
Cassidy, J., Asher, S. R. (1992). Loneliness and peer relations in young children. Child Development, 63, 350-365.
Coopersmith, S. (1967). The antecedents of self-esteem. San Francisco: W. H. Freeman.
Cheng, H., Furnham, A. (2002). Personality, peer relations, and self-confidence as predictors of happiness and loneliness. Journal of Adolescence, 25, 327-339.
Jones, W. H., Hobbs, S. A., Hockenbury, D. (1982). Loneliness and social skills deficits. Journal of Personality and Social Psychology, 42, 682-689.
DiTommasso, E., Spinner, B. (1997). Social and emotional loneliness: A reexamination of Weiss’ typology of loneliness. Personality and Individual Differences, 22, 417-427.
Dołęga, Z. (1995). Samotność dorastających w relacjach społecznych. W: I. Heszen-Niejodek (red.), Doświadczenie kryzysu – szansa rozwoju czy ryzyko zaburzeń? (s. 43-62). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Haines, D. A., Scalise, J. J., Ginter, E. J. (1993). Relationships of loneliness and its affective elements to self-esteem. Psychological Reports, 73, 476-482.
Hoglund, C. L., Collison, B. B. (1989). Loneliness and irrational beliefs among college students. Journal of College Student Development, 30, 53-58.
Inderbitzen-Pisaruk, H., Clark, M. L., Solano, C. H. (1992). Correlates of loneliness in midadolescence. Journal of Youth and Adolescence, 21, 151-167.
Kazdin, A. E., French, N. H., Unis, A. S., Esveldt-Dawson, K., Sherick, R. B. (1983). Hopelessness, depression, and suicidal intent among psychiatrically disturbed inpatient children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51, 504-510.
Kostrzewski, J. (1964). Metody badania osobowości Cattella. Roczniki Filozoficzne, 12, 4, 59-79.
Kovacs, M. (1980/1981). Rating scales to assess depression in school aged children. Acta Paedopsychiatrica, 46, 305-315.
Marcoen, A., Brumagne, M. (1985). Loneliness among children and young adolescents. Developmental Psychology, 3, 1025-1031.
McWhirter, B. T. (1997). Loneliness, learned resourcefulness, and self-esteem in college students. Journal of Counseling and Development, 75, 460-469.
Michelson, L., Wood, R. (1982). Development and psychometric properties of the Children’s Assertive Behavior Scale. Journal of Behavioral Assessment, 4, 3-13.
Nurmi, J.-E., Toivonen, S., Salmela-Aro, K., Eronen, S. (1997). Social strategies and loneliness. The Journal and Social Psychology, 137, 764-777.
Oleś, M. (1995). Pomiar depresji u dzieci: przegląd metod. Roczniki Filozoficzne, 43, 4, 147-170.
Oleś, M. (1996). Pomiar pesymizmu u dzieci; skala HPLS A. E. Kazdina. W: A. Januszewski, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 8, s. 287-298). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Oleś, M. (1998). Asertywność u dzieci w okresie wczesnej adolescencji. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Oleś, M. (2005). Pomiar poczucia osamotnienia u dzieci – Skala Osamotnienia dla Dzieci (Children’s Loneliness Scale, LSC) S. R. Ashera, S. Hymel i P. D. Renshawa. W: M. Oleś (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Metody diagnostyczne w badaniach dzieci i młodzieży (s. 63-79). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Oleś, M., Steuden, S., Klonowski, P., Chmielnicka-Kuter, E., Gajda, T., Puchalska-Wasyl, M., Sobol-Kwapińska, M. (2002). Metody badania jakości życia i psychospołecznego funkcjonowania chorych z zaburzeniami widzenia. W: P. Oleś, S. Steuden, J. Toczołowski (red.), Jak świata mniej widzę. Zaburzenia widzenia a jakość życia (s. 51-68). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Parker, J. G., Asher, S. R. (1993). Friendship and friendship quality in middle childhood: Links with peer group acceptance and feelings of loneliness and social dissatisfaction. Developmental Psychology, 29, 611-621.
Peplau, L. A., Perlman, D. (1982). Perspectives on loneliness. W: L. A. Peplau, D. Perlman (red.), Loneliness: A source book of current theory, research and therapy (s. 135-151). New York: Wiley.
Porter, R. B., Cattell, R. B. (1960). Handbook for the Children’s Personality Questionnaire. Champain, Illinois: Institute for Personality and Ability Testing.
Qualter, P., Munn, P. (2002). The separateness of social and emotional loneliness in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 43, 233-244.
Rembowski, J. (1992). Samotność. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Riggio, R. E., Watring, K. P., Trockmorton, B. (1993). Social skills, social support, and psychological adjustment. Personality and Individual Differences, 15, 275-280.
Saklofske, D. H., Yackulic, R. A. (1989). Personality predictors of loneliness. Personality and Individual Differences, 10, 467-472.
Shaver, P. R., Brennan, K. A. (1991). Measures of depression and loneliness. W: J. P. Robinson, P. R. Shaver, L. S. Wrightsman (red.), Measures of personality and social psychological attitudes. Vol. 1: Of measures of social psychological attitudes (s. 195-289). New York: Academic Press.
Stokes, J. P. (1985). The relation of social network and individual difference variables to loneliness. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 981-990.
Storch, E. A., Masia-Warner, C. (2004). The relationship of peer victimization to social anxiety and loneliness in adolescent females. Journal of Adolescence, 27, 351-362.
Sullivan, H. S. (1953). The interpersonal theory of psychiatry. New York: Norton.
Renshaw, P. D., Brown, P. J. (1993). Loneliness in middle childhood: Concurrent and longitudinal predictors. Child Development, 64, 1271-1284.
Riggio, R. E., Trockmorton, B., DePaola, S. (1990). Social skills and self-esteem. Personality and Individual Differences, 11, 799-804.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. New York: Princeton University Press.
Russell, D., Peplau, L. A., Cutrona, C. E. (1980). The revised UCLA Loneliness Scale: Concurrent and discriminant validity evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 472-480.
Weiss, R. S. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge, MA: MIT Press.
Wiśniowiecka, M., Szewczyk, L. (2001). Poczucie osamotnienia u dzieci z otyłością. W: L. Szewczyk, A. Kulik (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka (s. 27-38). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Opublikowane
2019-03-27
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2006 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
