Civil Society and Religion. Types of Relations in the Perspective of the Leading Theories of Sociology of Religion
Abstract
The aim of the article is to identify and analyze the main theses concerning the relations between the civic society and religion against the background of the leading paradigms of sociology of religion. The conception of mutual relations in the reality mentioned in the title are presented as three model propositions: opposition/competitiveness, autonomous coexistence and complementarity. Due to the close relations with transformations in the social, economic, cultural and moral spheres on the micro and macro social level, and in order to illustrate the theses more fully, they are presented in the context of modern theories of sociology of religion, with the use of the studies and systematic findings by Rev. Prof. Janusz Mariański in both these areas. Also, the connections between particular theses and the leading interpretation traditions of the civil society are shown.
References
Adamczyk T.: Desekularyzacja w warunkach globalizacji, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2007, s. 64-76.
Bartkowski J., Jasińska-Kania A.: Organizacje dobrowolne a rozwój społeczeństwa obywatelskiego, w: Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, red. A. Jasińska-Kania, M. Marody, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2002, s. 69-92.
Beckford J.: Teoria społeczna a religia, tłum. T. Kunz, M. Kunz, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2006.
Berger P.: Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, Kraków: Wydawnictwo NOMOS 1997.
Beyer P.: Religia i globalizacja, tłum. T. Kunz, Zakład Wydawnicyz NOMOS, Kraków 2005.
Bobko A.: Religia w życiu publicznym, w: Religia we współczesnej Europie, red. J. Dziedzic, Kraków: PAT 2008, 144-171.
Böckenförde E.W.: Wolność – państwo – Kościół, tłum. Paweł Kaczorowski, Kraków: Wydawnictwo Znak 1994.
Borowik I.: Religia i Kościół a społeczeństwo obywatelskie w procesie demokratycznej transformacji na przykładzie Polski, w: Katolicyzm polski na przełomie wieków. Teologiczny, instytucjonalny i wspólnotowy wymiar Kościoła, red. J. Baniak, Poznań: UAM, Wydział Teologiczny 2002, s. 73-84.
Borowik I.: Religia i społeczeństwo. Tropami klasyków w teoriach współczesnych socjologów religii, w: Socjologia życia religijnego w Polsce, red. S. H. Zaręba, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2009, s. 55-71.
Borutta M.: Religion und Zivilgesellschaft. Zur Theorie und Geschichte ihrer Beziehung, Diskussion Paper Nr. SP IV 2005-404, Berlin: Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung [WZB] 2005.
Casanova J.: Einwanderung und der neue religiöse Pluralismus. Ein Vergleich zwischen der EU und den USA, „Leviatan“ 34(2006), z. 2, s. 182-207.
Dahrendorf R.: Zagrożone społeczeństwo obywatelskie, w: Rozmowy w Castel Gandolfo, t. I, red. K. Michalski, Warszawa–Kraków: Centrum Myśli Jana Pawła II–Wydawnictwo Znak 2010, s. 658-667.
Delsol Ch.: Esej o człowieku późnej nowoczesności, tłum. M. Kowalska, Znak, Kraków 2003.
Drozdowski R.: Demokratyczne społeczeństwo obywatelskie w Polsce w obecnych warunkach funkcjonowania państwa, w: Religia i Kościół w społeczeństwie demokratycznym i obywatelskim w Polsce. Między losem a wyborem, red. J. Baniak, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM 2012, s. 23-35.
Fischer R.: Kirche und Zivillgeselschaft. Probleme und Potentiale, Stuttgart: W. Kohlhammer GmbH 2008.
Fukuyama F.: Kapitał społeczny, w: Kultura ma znaczenie, red. L.E. Harrison, S.P. Huntington, Warszawa: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2003, s. 169-187.
Gabriel K.: Kirche und Glauben im gesellschaftlichen Wandel, „Münsteraner Diskussionspapiere zum Nonprofit-Sektor“, 2000, nr 8.
Gliński P.: Idealna wizja polskiego sektora obywatelskiego. Jak mogłoby być i dlaczego tak nie jest?, „Trzeci Sektor” 2012, nr 26 – wiosna, s. 8-21.
Gliński P.: Przemiany sektora obywatelskiego po roku 2000 – analiza porównawcza wybranych wyników badań empirycznych, w: Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: III sektor i wspólnoty lokalne w jednoczącej się Europie, red. P. Gliński, B. Lewenstein, A. Siciński, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 2004, s. 59-65.
Habermas J.: Zwischen Naturalismus und Religion. Philosophische Aufsätze, Frankfurt a. Main 2005.
Herbert U.: Liberalisierung als Lernprozess. Die Bundesrepublik in der deutschen Geschichte – eine Skizze, w: Wandlungsprozesse in Westdeutschland. Belastung, Integration, Liberalisierung 1945-1980, Göttingen 2002, s. 7-49.
http://www.katecheta.pl/nr/recenzje/regina_polak_religion_kehrt.html (dostęp: 10.09.2014).
Huntington S.: Trzecia fala demokratyzacji, tłum. A. Dziurdzik, Warszawa 1995.
Kamiński T.: Kościół i trzeci sektor w Polsce, „Trzeci Sektor” 2008, nr 15 – zima, s. 7-22.
Kaufmann F.X.: Kirchen und Religion in der Zivilgesellschaft, w: Unterwegs mit Visionen. Festschrift für Rita Süssmuth, red. M. Langer, A. Laschet, Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder 2002, s. 27-41.
Knapp M.: Religia w społeczeństwie postsekularnym, w: Religia we współczesnej Europie, red. J. Dziedzic, Kraków: PAT 2008, s. 330-351.
Kocka J.: Zivilgesellschaft als historisches Projekt: Moderne europäische Geschichtsforschung in vergleichender Absicht, w: Europäische Sozialgeschichte. Festschrift für Wolfgang Schieder, red. Ch. Dipper, Berlin 2000, s. 475-484.
Kwieciński Z.: Pedagogie postu. Preteksty – konteksty – podteksty, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012.
Lewis B.: Europa, islam i społeczeństwo obywatelskie, w: Rozmowy w Castel Gandolfo, t. I, red. K. Michalski, Warszawa–Kraków: Centrum Myśli Jana Pawła II–Wydawnictwo Znak 2010, s. 605-614.
Libiszowska-Żółtkowska M.: Casanova José, w: Leksykon socjologii religii. Zjawiska – badania – teorie, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Warszawa: Verbinum 2004, s. 44-46.
Libiszowska-Żółtkowska M.: Socjologia religii, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. V, red. T. Pilch, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak” 2006, s. 821-826.
Liedhegener A., Werkner I. J.: Religion, Zivilgesellschaft und politisches System – ein offenes Forschungsfeld, w: Religion zwischen Zivilgesellschaft und politischem System. Befunde – Positionen – Perspektiven, red. A. Liedhegener, I.J. Werkner, Wiesbaden: VS Verlag 2011, s. 9-38.
Mariański J.: Kościół katolicki w Polsce w przestrzeni życia publicznego. Studium socjologiczne, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2013.
Mariański J.: Praktyki religijne w Polsce w procesie przemian. Studium socjologiczne, Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 2014.
Mariański J.: Przemiany religijno-kulturowe polskiego katolicyzmu na początku XXI wieku, w: Polska początku XXI wieku: przemiany kulturowe i cywilizacyjne, red. K. Frysztacki, P. Sztompka, Warszawa 2012, s. 309-310.
Mariański J.: Religia w społeczeństwie ponowoczesnym, Warszawa: Oficyna Naukowa 2010, s. 76.
Mariański J.: Sekularyzacja, w: Leksykon socjologii religii. Zjawiska – badania – teorie, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Warszawa: Verbinum 2004, s. 364 -369.
Mariański J.: Sekularyzacja. Desekularyzacja. Nowa duchowość. Studium socjologiczne, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2013.
Mariański J.: Społeczeństwo i moralność. Studia z katolickiej nauki społecznej i socjologii moralności, Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos 2008.
Marody M., Mandes S.: Polak katolik, „Dziennik” 5. 11. 2007 http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/178747,polak-katolik.html (dostęp: 6.02.2015)
Münkler H.: Zivilgesellschaft und Bürgertugend, w: Zivilgesellschaft. Bürgerliches Engagement von der Antike bis zur Gegenwart. Texte und Kommentare, red. J. Schmidt, Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag 2007, s. 267-270.
Pietrzyk-Reeves D.: Idea społeczeństwa obywatelskiego. Współczesna debata i jej źródła, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004.
Pippa N., Inglehart R.: Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, tłum. R. Babińska, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2006.
Putnam R.D.: Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, tłum. J. Szacki, Kraków: Wydawnictwo Znak 1995.
Putnam R.D.: Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, tłum. P. Sadura, S. Szymański, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2008.
Putnam R.D.: Better Together: Report of the Saguaro Seminar, Harvard University, Cambridge: John F. Kennedy Scholl of Government 2001.
Schmidt-Lux T., BergerP. L.: Religia jako święty kosmos, w: Filozofia religii od Schleiermachera do Eco, oprac. V. Drehsen, W. Gräb, B. Weyel, tłum. L. Łysień, Kraków: Wydawnictwo WAM 2008, s. 207-215.
Shils E.: Co to jest społeczeństwo obywatelskie?, w: Rozmowy w Castel Gandolfo, t. I, red. K. Michalski, Warszawa–Kraków: Centrum Myśli Jana Pawła II–Wydawnictwo Znak 2010, s. 513-542.
Steinert H.: Die Reise nach Amerika, damals und heute. Tocquevilles Forschungsprogramm und kulturindustrielle Politik, „Berliner Journal für Soziologie“ 15( 2005), nr 4, s. 541-550.
Strachwitz R.G.: Zivilgesellschaftliche Organisation Kirche?, w: Forschung zu Zivilgesellschaft, NPOs und Engagement: Quo vadis?, red. A. Zimmer, R. Simsa, Wiesbaden: Springer VS 2014, s. 149-162.
Sułek A.: Doświadczenie, działania dla społeczności i kompetencje obywatelskie, w: Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, red. J. Czapiński, T. Panek, Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego 2013, s. 275-284.
Szymczak W.: Rozwój społeczeństwa obywatelskiego – społeczeństwo obywatelskie przestrzenią rozwoju, w: Społeczeństwo. Gospodarka. Ekologia. Perspektywa encykliki społecznej „Caritas in veritate”, red. S. Fel, M. Hułas, S. G. Raabe, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010, s. 107-124.
Śmierć Boga zniszczyła politykę. Rozmawiają Marcel Gauchet i Maciej Nowicki, 2008, w: Idee z pierwszej ręki, Antologia najważniejszych tekstów „Europy” – sobotniego dodatku do „Dziennika”, red. C. Michalski, M. Nowicki, WarszawaAxel Springer Polska 2008, s. 130-136.
W kraju pańszczyzny i outsourcingu. Wywiad z prof. Januszem Czapińskim, psychologiem społecznym, kierownikiem zespołu prowadzącego badania „Diagnoza społeczna”, „Do Rzeczy” 2014, nr 10/058 z 3-9 marca, s. 33-35.
Wiemeyer J.: Religia i polityka w dzisiejszej Europie, w: Religia we współczesnej Europie, red. J. Dziedzic, Kraków: Wydawnictwo PAT 2008, s. 199-229.
Wnuk-Lipiński E.: Socjologia życia publicznego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2005.
Yinger J.M.: Religia jako czynnik integracji społecznej, w: Socjologia religii, red. F. Adamski, Kraków: Wydawnictwo Petrus 2011, s. 167-181.
Zaborowski L.: Miasto jest nasze?, w: http://www.teologiapolityczna.pl/leszek-zaborowski-miasto-jest-nasze/ (dostęp: 18.08.2014).
Copyright (c) 2015 Roczniki Nauk Społecznych
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
