An Outline of a Realistic-Criticalist Concept of the Sociological Analysis of Literature
Keywords:
sociology of literature; sociological analysis of literature; critical rationalism; Karl R. Popper
Abstract
The purpose of the article is to present a theoretical and analytical perspective that may provide additional justification for research on a literary text conducted in sociology. The author focuses particularly on the consequences of the critical rationality arrangements of Karl R. Popper and the achievements of critical realism cultivated in the context of sociology.
References
Allemann B., Strukturalizm w literaturoznawstwie, tłum. K. Krzemień, „Pamiętnik Literacki” 65 (1974), z. 3, s. 295-303.
Archer M.S., Culture and Agency: The Place of Culture in Social Theory (Revised edition). Cambridge: Cambridge University Press 1996.
Archer M.S., Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, tłum. A. Dziuban, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2000.
Archer M.S., Making our Way through the World. Human Reflexivity and Social Mobility, Cambridge: Cambridge University Press 2007.
Archer M.S., Morphogenesis versus Structuration: On Combining Structure and Action. „The British Journal of Sociology” 2010 vol. 61, s. 225-252 (http://onlinelibrary.wiley.com/doi/ 10.1111/j.1468-4446.2009.01245.x/full).
Archer M.S., Realist Social Theory: the Morphogenetic Approach, Cambridge: Cambridge University Press 1995.
Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1986.
Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2002.
Beck U., Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, tłum. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 2012.
Bhaskar, R., Philosophy and Scientific Realism, w: Critical Realism: Essential Readings, red. M. Archer, R. Bhaskar, A. Collier, T. Lawson, A. Norrie, London: Routledge 1998, s. 16-47.
Bourdieu P., Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Kraków: Universitas 2015.
Coetzee J.M., Dawniejsze brzegi. Eseje literackie 1986-1999, tłum. A. Skucińska, Kraków: Wydawnictwo Znak 2008.
Ćwikła P., „Poznaj Żyda” – Antysemityzm wg Teodora Jeske-Choińskiego, Saarbrücken: Wydawnictwo Bezkresy Wiedzy 2017.
Ćwikła P., Boksowanie świata. Wizje ładu społecznego na podstawie twórczości Janusza Zajdla, Katowice: Śląsk 2006.
Eagleton T., Dwie drogi socjologii literatury, w: Socjologia literatury. Antologia, red. G. Jankowicz, M. Tabaczyński, Kraków: Korporacja Ha!art 2015, s. 324-331.
Eco U., Sześć przechadzek po lesie fikcji, tłum J. Jarniewicz, Kraków: Wydawnictwo Znak 1996.
Faryno J., Менталитет (Mentalność), w: Mentalność rosyjska. Słownik, oprac. i red. A. de Lazari z pomocą M. Brody, J. Faryny, W. Radolińskiej i S. Romańczuka, Katowice: Śląsk, Interdyscyplinarny Zespół Badań Sowietologicznych UŁ 1995, s. 50-51.
Freud Z., Pisarz a fantazjowanie, w: Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2: Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 1. Orientacje poetocentryczne i kulturocentryczne, wybór, rozprawa wstępna, komentarze S. Skwarczyńska, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, s. 506-517.
Głowiński M., Sławiński J., Wstęp, w: Poezja polska okresu międzywojennego. Antologia, cz. 1, wybór i wstęp M. Głowiński i J. Sławiński, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1987, s. III-CIX.
Ingarden R., Formy poznawania dzieła literackiego, „Pamiętnik Literacki” 33 (1936), nr 1/4, s. 163-192.
Ingarden R., O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1988.
Jabłoński A., Budowanie społeczeństwa wiedzy. Zarys teorii społecznej Karla R. Poppera, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
Jabłoński A., Filozoficzna interpretacja życia społecznego w ujęciu Petera Wincha, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1998.
Jabłoński A., Iluzja językowa i ikoniczna w społecznym widzeniu świata, w: Wiedza między słowem a obrazem, red. M. Zemło, A. Jabłoński, M. Szymczyk, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010, s. 13-31.
Jabłoński A., Karl Popper’s Method of Trial-and-Error as a Basis for the Sociological Analysis of Knowledge, w: Critical Realism and Humanity in the Social Science, red. K. Śledzińska, K. Wielecki, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2016, s. 73-87.
Jabłoński A., Nauka jako wytwór społeczeństwa, w: tenże, Status teoretyczny i funkcja techniczna wiedzy o społeczeństwie. Wokół myśli Karla R. Popper i Józefa M. Bocheńskiego, Lublin: TN KUL, s. 56-91.
Jabłoński A., Świadomość zakłamana, w: Formy świadomości społecznej, red. K. Sztalt, M. Zemło, Lublin: TN KUL 2013, s. 345-370.
Jakóbczyk J., Szachy literackie? Rzecz o twórczości Karola Irzykowskiego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2005
Jankowicz G., Marecki P., Palęcka A., Sowa J., Warczok T., Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Raport z badań, Kraków: Korporacja Ha!art 2014.
Koralewicz J., Ziółkowski M., Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym, Wydanie nowe zmienione, Warszawa: Wydawnictwo SCHOLAR, Collegium Civitas Press 2003.
Kulas P., Turniej Garbusów. Problematyka tożsamości w twórczości Witolda Gombrowicza i Czesława Miłosza, Katowice: Śląsk 2009.
Kuźma E., Od linearnej do cyrkularnej komunikacji literackiej, a stąd do milczenia. O sytuacji we współczesnych doktrynach literackich, „Przestrzenie Teorii” 2002, nr 1, s. 47-64.
Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. Jankowicz G., Marecki P., Sowiński M., Kraków: Korporacja Ha!art 2015.
Lukacs G., Powstawanie i wartość utworów literackich (1923), tłum. R. Turczyn, Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski) 2006.
Łęcki K., Św. Gombrowicz. Zinstytucjonalizowane formy komunikowania o literaturze: socjologiczna analiza zjawiska, Katowice: Śląsk 1997.
Łęcki K., Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2012.
Mirek F., Zarys socjologii, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1948.
Mordarski R., Filozofia polityczna Platona wobec sporu filozofii z poezją. Interpretacja Leo Straussa, „Filo-Sofia” 2009, nr 1 (8), s. 189-206.
Popper K.R., Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, tłum. S. Amsterdamski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999.
Popper K.R., Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, tłum. B. Chwedeńczuk,Warszawa: Książka i Wiedza 1997.
Popper K.R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1-2, tłum. H. Krahelska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1993.
Popper K.R., Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, tłum. T. Baszniak, Warszawa: Książka i Wiedza 1998.
Popper K.R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
Propp W., Morfologia bajki magicznej, tłum. P. Rojek, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2011.
Searle J., Umysł, język, społeczeństwo. Filozofia i rzeczywistość, tłum. D. Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo CiS i Wydawnictwo W.A.B. 1999.
Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych, red. A. Mrozowicki, O. Nowaczyk, I. Szlachcicowa, Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS” 2013.
Steiner G., Gramatyki tworzenia. Na podstawie wygłoszonych w roku 1990 wykładów imienia Gifforda, tłum. J. Łoziński, Poznań: Zysk i S-ka 2000.
Structure, Culture and Agency. Selected Papers of Margaret Archer, red. T. Brock, M. Carrigan, G. Scambler, London and New York: Routledge 2017.
Szabelska A., Claude Lévi-Strauss i strukturalna analiza mitu a przyczynek do badań kognitywnych, „Via Mentis” 2012, nr 1, s. 99-108.
Szahaj A., Granice anarchizmu interpretacyjnego, w: tenże, Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń: Wydawnictwo UMK 2004.
Urbankowski B., Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, Warszawa: Wydawnictwo Alfa 1998.
Wielecki K., Socjologia na rozstaju dróg. Znaczenie teorii Margaret S. Archer, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” 2015, nr 10 (1), s. 47-59.
Archer M.S., Culture and Agency: The Place of Culture in Social Theory (Revised edition). Cambridge: Cambridge University Press 1996.
Archer M.S., Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, tłum. A. Dziuban, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2000.
Archer M.S., Making our Way through the World. Human Reflexivity and Social Mobility, Cambridge: Cambridge University Press 2007.
Archer M.S., Morphogenesis versus Structuration: On Combining Structure and Action. „The British Journal of Sociology” 2010 vol. 61, s. 225-252 (http://onlinelibrary.wiley.com/doi/ 10.1111/j.1468-4446.2009.01245.x/full).
Archer M.S., Realist Social Theory: the Morphogenetic Approach, Cambridge: Cambridge University Press 1995.
Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1986.
Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2002.
Beck U., Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, tłum. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 2012.
Bhaskar, R., Philosophy and Scientific Realism, w: Critical Realism: Essential Readings, red. M. Archer, R. Bhaskar, A. Collier, T. Lawson, A. Norrie, London: Routledge 1998, s. 16-47.
Bourdieu P., Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Kraków: Universitas 2015.
Coetzee J.M., Dawniejsze brzegi. Eseje literackie 1986-1999, tłum. A. Skucińska, Kraków: Wydawnictwo Znak 2008.
Ćwikła P., „Poznaj Żyda” – Antysemityzm wg Teodora Jeske-Choińskiego, Saarbrücken: Wydawnictwo Bezkresy Wiedzy 2017.
Ćwikła P., Boksowanie świata. Wizje ładu społecznego na podstawie twórczości Janusza Zajdla, Katowice: Śląsk 2006.
Eagleton T., Dwie drogi socjologii literatury, w: Socjologia literatury. Antologia, red. G. Jankowicz, M. Tabaczyński, Kraków: Korporacja Ha!art 2015, s. 324-331.
Eco U., Sześć przechadzek po lesie fikcji, tłum J. Jarniewicz, Kraków: Wydawnictwo Znak 1996.
Faryno J., Менталитет (Mentalność), w: Mentalność rosyjska. Słownik, oprac. i red. A. de Lazari z pomocą M. Brody, J. Faryny, W. Radolińskiej i S. Romańczuka, Katowice: Śląsk, Interdyscyplinarny Zespół Badań Sowietologicznych UŁ 1995, s. 50-51.
Freud Z., Pisarz a fantazjowanie, w: Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2: Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 1. Orientacje poetocentryczne i kulturocentryczne, wybór, rozprawa wstępna, komentarze S. Skwarczyńska, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, s. 506-517.
Głowiński M., Sławiński J., Wstęp, w: Poezja polska okresu międzywojennego. Antologia, cz. 1, wybór i wstęp M. Głowiński i J. Sławiński, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1987, s. III-CIX.
Ingarden R., Formy poznawania dzieła literackiego, „Pamiętnik Literacki” 33 (1936), nr 1/4, s. 163-192.
Ingarden R., O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1988.
Jabłoński A., Budowanie społeczeństwa wiedzy. Zarys teorii społecznej Karla R. Poppera, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
Jabłoński A., Filozoficzna interpretacja życia społecznego w ujęciu Petera Wincha, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1998.
Jabłoński A., Iluzja językowa i ikoniczna w społecznym widzeniu świata, w: Wiedza między słowem a obrazem, red. M. Zemło, A. Jabłoński, M. Szymczyk, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010, s. 13-31.
Jabłoński A., Karl Popper’s Method of Trial-and-Error as a Basis for the Sociological Analysis of Knowledge, w: Critical Realism and Humanity in the Social Science, red. K. Śledzińska, K. Wielecki, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2016, s. 73-87.
Jabłoński A., Nauka jako wytwór społeczeństwa, w: tenże, Status teoretyczny i funkcja techniczna wiedzy o społeczeństwie. Wokół myśli Karla R. Popper i Józefa M. Bocheńskiego, Lublin: TN KUL, s. 56-91.
Jabłoński A., Świadomość zakłamana, w: Formy świadomości społecznej, red. K. Sztalt, M. Zemło, Lublin: TN KUL 2013, s. 345-370.
Jakóbczyk J., Szachy literackie? Rzecz o twórczości Karola Irzykowskiego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2005
Jankowicz G., Marecki P., Palęcka A., Sowa J., Warczok T., Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Raport z badań, Kraków: Korporacja Ha!art 2014.
Koralewicz J., Ziółkowski M., Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym, Wydanie nowe zmienione, Warszawa: Wydawnictwo SCHOLAR, Collegium Civitas Press 2003.
Kulas P., Turniej Garbusów. Problematyka tożsamości w twórczości Witolda Gombrowicza i Czesława Miłosza, Katowice: Śląsk 2009.
Kuźma E., Od linearnej do cyrkularnej komunikacji literackiej, a stąd do milczenia. O sytuacji we współczesnych doktrynach literackich, „Przestrzenie Teorii” 2002, nr 1, s. 47-64.
Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. Jankowicz G., Marecki P., Sowiński M., Kraków: Korporacja Ha!art 2015.
Lukacs G., Powstawanie i wartość utworów literackich (1923), tłum. R. Turczyn, Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski) 2006.
Łęcki K., Św. Gombrowicz. Zinstytucjonalizowane formy komunikowania o literaturze: socjologiczna analiza zjawiska, Katowice: Śląsk 1997.
Łęcki K., Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2012.
Mirek F., Zarys socjologii, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1948.
Mordarski R., Filozofia polityczna Platona wobec sporu filozofii z poezją. Interpretacja Leo Straussa, „Filo-Sofia” 2009, nr 1 (8), s. 189-206.
Popper K.R., Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, tłum. S. Amsterdamski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999.
Popper K.R., Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, tłum. B. Chwedeńczuk,Warszawa: Książka i Wiedza 1997.
Popper K.R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1-2, tłum. H. Krahelska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1993.
Popper K.R., Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, tłum. T. Baszniak, Warszawa: Książka i Wiedza 1998.
Popper K.R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
Propp W., Morfologia bajki magicznej, tłum. P. Rojek, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2011.
Searle J., Umysł, język, społeczeństwo. Filozofia i rzeczywistość, tłum. D. Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo CiS i Wydawnictwo W.A.B. 1999.
Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych, red. A. Mrozowicki, O. Nowaczyk, I. Szlachcicowa, Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS” 2013.
Steiner G., Gramatyki tworzenia. Na podstawie wygłoszonych w roku 1990 wykładów imienia Gifforda, tłum. J. Łoziński, Poznań: Zysk i S-ka 2000.
Structure, Culture and Agency. Selected Papers of Margaret Archer, red. T. Brock, M. Carrigan, G. Scambler, London and New York: Routledge 2017.
Szabelska A., Claude Lévi-Strauss i strukturalna analiza mitu a przyczynek do badań kognitywnych, „Via Mentis” 2012, nr 1, s. 99-108.
Szahaj A., Granice anarchizmu interpretacyjnego, w: tenże, Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń: Wydawnictwo UMK 2004.
Urbankowski B., Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, Warszawa: Wydawnictwo Alfa 1998.
Wielecki K., Socjologia na rozstaju dróg. Znaczenie teorii Margaret S. Archer, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” 2015, nr 10 (1), s. 47-59.
Published
2020-04-30
Section
Articles
Copyright (c) 2017 Roczniki Nauk Społecznych
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
