Przejawy zjawiska parentyfikacji wśród dzieci ukraińskich na skutek migracji i uchodźstwa

Anna Kopczak-Wirga; Kamila Kasperska-Kurzawa

doi:10.18290/rns22503.12

Anna Kopczak-Wirga Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0002-6080-7784
Kamila Kasperska-Kurzawa Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0002-9186-428X

DOI: https://doi.org/10.18290/rns22503.12

Słowa kluczowe: parentyfikacja, migracja, uchodźstwo, Ukraina, dzieci

Abstrakt

Celem opracowania jest wstępna odpowiedź na pytanie: Jakie czynniki sprzyjają, a jakie mogą zapobiec zaistnieniu zjawiska odwrócenia ról (parentyfikacji) w ukraińskich rodzinach uchodźczych mieszkających w Polsce? W pierwszej części artykułu wyjaśniono zjawisko parentyfikacji, następnie ukazano genezę wybuchu wojny hybrydowej na Ukrainie. W kolejnej części tekstu przedstawiono metodologię eksploracyjnych badań jakościowych – wywiad pogłębiony (wśród ukraińskich matek) i wywiad ekspercki (wśród terapeutów zaangażowanych w pomoc ukraińskim rodzinom). Przeprowadzono też analizę porównawczą omawianego kontekstu z wybranymi przypadkami parentyfikacji wśród migrantów w Europie. Badania wskazały dwa typy czynników: sprzyjające oraz zapobiegające pojawieniu się zjawiska konwersji ról społecznych między ukraińskimi dziećmi a ich matkami. Parentyfikacja wśród dzieci to złożony proces. Wyniki przeprowadzonych badań mają charakter hipotez i wskazówek dla dalszych badań.

Bibliografia

Andres M., Moelker R. (2011), There and Back Again: How Parental Experiences Affect Children’s Adjustments in the Course of Military Deployments, Armed Forces & Society, 37, nr 3, s. 418-447.

Apanowicz J. (2002), Metodologia ogólna, Gdynia: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej BERNARDINUM.

Attanayake V., McKay R., Joffres M., Singh S., Burkle F. Jr, Mills E. (2009), Prevalence of Mental Disorders Among Children Exposed to War: A Systematic Review of 7,920 Children, Medicine, Conflict and Survival, nr 25(1), s. 4-19.

Aumann L., Titzmann P. (2019), Why do Youth Support their Families? A Person-Oriented Approach in Migrant and Native Families, Journal of Youth and Adolescence, nr 49, s. 506-519.

Barabas M. (2021), Parentyfikacja w rodzinach doświadczających przemocy, Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.

Bauer E. (2016), Practising Kinship Care: Children as Language Brokers in Migrant Families, Childhood, 23, nr 1, s. 22-36.

Birman D. (2006), Acculturation Gap and Family Adjustment: Findings with Soviet Jewish Refugees in the United States and Implications for Measurement, Journal of Cross-Cultural Psychology, 37, nr 5, s. 568-589.

Bradshaw J. (1994), Zrozumieć rodzinę. Rewolucyjna droga odnalezienia samego siebie, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości.

Chase N.D. (1999), Parentification. An Overview of Therapy, Research and Societalissues [w:] N.D. Chase (red.), Burdened Children Theory. Research and Treatment of Parentification, California: Thausand Oaks.

Chmielewska-Kalińska I., Dudek B., Strzelecki P. (2022), Sytuacja życiowa i ekonomiczna uchodźców z Ukrainy w Polsce. Raport z badania ankietowego zrealizowanego przez OO NBP, Warszawa: Narodowy Bank Polski, Departament Statystyki.

Chojnacka B. (2018), Biografia dorosłego dziecka – doświadczenie parentyfikacji i jej konsekwencje, Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Diawoł-Sitko A., Europejska polityka migracyjna – wyzwania integracji imigrantów ze szczególnym uwzględnieniem roli władz lokalnych, [w:] B. Molo (red.), Migracja i uchodźstwo wyzwaniem dla bezpieczeństwa i współpracy międzynarodowej w XXI wieku, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.

Earley L., Cushway D.J. (2002), The Parentified Child, Clinical Child Psychology & Psychiatry, 7, nr 2, s. 163-178.

Fegert J.M., Diehl C., Leyendecker B., Hahlweg K., Prayon-Blum V. (2018), Psychosocial Problems in Traumatized Refugee Families: Overview of Risks and Some Recommendations for Support Services, Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, nr 12, https://capmh.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13034-017-0210-3 [dostęp: 20.06.2022].

Flick U. (2011), Jakość w badaniach jakościowych, Warszawa: PWN.

Harrison D., Albanese P. (2012), The “Parentification” Phenomenon as Applied to Adolescents Living Through Parental Military Deployments, Canadian Journal of Family and Youth, 4, nr 1, s. 1-27.

Hooper L. (2007), The Application of Attachment Theory and Family Systems Theory to the Phenomena of Parentification, The Family Journal, 15(3), s. 217-223.

Huebner A.J., Mancini J.A., Wilcox R.M., Grass S.R., Grass G.A. (2007), Parental Deployment and Youth in Military Families: Exploring Uncertainty and Ambiguous loss, Family Relations, 56, s. 112-122.

Inglehart R., Welzel Ch. (2005), Modernization, Cultural Change and Democracy, The Human Development Sequence, New York: Cambridge University Press.

Jaroszewicz M., Małynowska O. (2018), Najnowsza migracja z Ukrainy do Polski: (nie)stały fenomen?, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.

Kaleta K. (2011), Rodzinne uwarunkowania społecznego funkcjonowania jednostek w świetle teorii Minuchina i Bowena, Roczniki Psychologiczne, 14, nr 2, s. 141-158.

Kvale S. (2010), Prowadzenie wywiadów, Warszawa: PWN.

Mayseless O., Scharf M. (2009), Too Close for Comfort: Inadequate Boundaries with Parents and Individuation in Late Adolescent Girls, American Journal of Orthopsychiatry, 79, nr 2, s. 191-202.

Minuchin S., Montalvo B., Guerney B., Rosman B., Schumer F. (1967), Families of the Slums, New York: Basic Books.

Minuchin S. (1974), Families and Family Therapy, Cambridge: Harvard University Press.

Mmari K., Roche K., Sudhinaraset M., Blum R. (2009), When a Parent Goes Off to War: Exploring the Issues Faced by Adolescents and Their Families, Youth & Society, 40, nr 4, s. 455-475.

Oznobishin O., Kurman J. (2009), Parent-Child Role Reversal and Psychological Adjustment Among Immigrant Youth in Israel, Journal of Family Psychology, 23(3), s. 405-415.

Паращевін M. (2009), Релігія та релігійність в Україні, Київ.

Rogala-Obłędowska J. (1996), Komunikacja wewnątrzrodzinna, Nowiny Psychologiczne, nr 2.

Shortt J.W., Stoolmiller M., Smith-Shine J.N., Mark Eddy J., Sheeber L. (2010), Maternal Emotion Coaching, Adolescent Anger Regulation, and Siblings Externalizing Symptoms, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 51, nr 7, s. 799-808.

Sy S.R. (2006), Family and Work Influences on the Transition to College Among Latina Adolescents, Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 28, nr 3, s. 368-386.

Telzer E.H. (2011), Expanding the Acculturation Gap-Distress Model: An Integrative Review of Research, Human Development, 53(6), s. 313-340.

Titzmann P.F. (2012), Growing Up Too Soon? Parentification Among Immigrant and Native Adolescents in Germany, Journal of Youth and Adolescence, 41, nr 7, s. 880-893.

Turczyński P. (2017), Bezpieczeństwo europejskie po szczycie NATO w Warszawie, [w:] P. Turczyński (red.), Konflikt na Ukrainie – wojna hybrydowa, Kraków: LIBRON.

Ungar M., Theron L., Didkowsky N. (2011), Adolescents’ Precocious and Developmentally Appropriate Contributions to Their Families’ Well-Being and Resilience in Five Countries, Family Relations, 60, nr 2, s. 231-246.

UNICEF (2016), Uprooted: The Growing Crisis for Refugee and Migrant Children, New York.

Weisskirch R.S. (2005), The Relationship of Language Brokering to Ethnic Identity for Latino Early Adolescents, Hispanic Journal of Behavioral Sciences, nr 27, s. 286-299.

Żarczyńska-Hyla J., Piechnik-Borusowska J. (2018), Dziecko w roli rodzica – pomylone role rodzinne. O parentyfikacji w doniesieniach światowych i polskich, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.