Blaski i cienie życia rodzinnego w lockdownie. Przemiany wybranych funkcji rodziny

Dorota Szaban; Beata Trzop

doi:10.18290/rns22503.11

Dorota Szaban Instytut Socjologii, Uniwersytet Zielonogórski https://orcid.org/0000-0001-5892-4095
Beata Trzop Instytut Socjologii, Uniwersytet Zielonogórski https://orcid.org/0000-0003-4791-817X

DOI: https://doi.org/10.18290/rns22503.11

Słowa kluczowe: funkcje rodziny, pandemia, socjologia rodziny, przemiany społeczne

Abstrakt

Celem artykułu jest charakterystyka życia rodzinnego w czasie pandemii SARS-CoV-2 i wskazanie zmian tradycyjnie definiowanych funkcji, jakie rodzina pełni wobec swoich członków. Zostały postawione następujące pytania badawcze: Jak zmieniły się traktowane tradycyjnie, dominujące funkcje rodziny? Jakie komponenty szczególnie podkreślił czas pierwszych pandemicznych restrykcji w tym zakresie? Podstawę empiryczną stanowią narracje mieszkańców województwa lubuskiego, zebrane metodą autoetnograficzną w okresie pierwszych tygodni trwania lockdownu z powodu rozpowszechniania się koronawirusa. Zebrano łącznie 87 opowieści od badanych w trzech kategoriach społecznych: uczniów i studentów, osób aktywnych zawodowo i seniorów. Na podstawie badań można wysnuć następujące wnioski: chaos organizacyjny, złamanie dotychczasowej rutyny i schematów pozwoliły wyeksponować kilka cech charakteryzujących funkcje rodziny, ujęte zbiorczo przez Tomasza Szlendaka w 2015 roku. Analiza wypowiedzi badanych pozwoliła wskazać kierunki zmian aktywności rodzin na rzecz swoich członków w obszarze opiekuńczym, emocjonalnym, socjalizacyjnym, rekreacyjno-towarzyskim i kontrolnym. Osią wspólną tych zmian jest doświadczalny i namacalny brak dotychczasowej swobody wyboru oraz możliwości realizacji bezpośrednich kontaktów.

Biogram autora

Beata Trzop, Instytut Socjologii, Uniwersytet Zielonogórski

Socjolożka, pracuje na stanowisku profesora w Instytucie Socjologii UZ, zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problematyki stylów życia, społeczno - kulturowych konsekwencji starzenia się społeczeństw, współczesnej młodzieży oraz problematyki z zakresu gender studies. Autorka i współautorka kilku monografii, m.in. Dojrzałe, spełnione, niezależne? Kobiety 50+ w socjologicznym zwierciadle (2013), Mężczyźni (nie)dzisiejsi: dylematy wokół współczesnych wzorców męskości (2019), Zapiski Lubuszan z czasów zarazy” 2020. Pandemia koronawirusa w społeczeństwie globalnego ryzyka (Szaban, Trzop, 2020), Młodzież w czasach nieufności. Studenci zielonogórscy o sobie i innych (współ.2014).

Bibliografia

Adamski F. (1984), Socjologia małżeństwa i rodziny. Wprowadzenie, Warszawa: PWN.

Bartkowiak A., Karmelińska-Jagodzik E. (2021), Relacje młodych ludzi (18-25) z ich rodzicami w czasie pandemii COVID-19, Społeczeństwo. Edukacja. Język, 13, s. 185-200.

Dai L.T., Wang L.N. (2015), Review of Family Functioning, Open Journal of Social Sciences, nr 3, s. 134-141, http://dx.doi.org/10.4236/jss.2015.312014 [dostęp: 10.06.2022].

Długosz P., Kryvachuk L. (2020), Neurotic generation of Covid-19 in Eastern Europen, International Journal of Mental Health and Addiction, Front Psychiatry 2021 Jul 9, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34305670/ [dostęp: 12.06.2022].

Drozdowski R., Frąckowiak M., Krajewski M., Kubacka M., Modrzyk A., Rogowski Ł., Rura P., Stamm A. (2020), Życie codzienne w czasach pandemii. Raport z pierwszego etapu badań, Poznań: Wydawnictwo UAM.

Franconi A., Naumowicz K. (2021), Praca zdalna podczas pandemii COVID-19 i prawo do bycia offline – konsekwencje dla udziału kobiet w cyfrowym świecie pracy, Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej, 19, nr 2, s. 1-20, https://doi.org/10.31261/zpppips.2021.19.09 [dostęp: 10.06.2022].

Gambin M., Sękowski M., Woźniak-Prus M., Cudo A., Hansen K., Gorgol J., Huflejt-Łukasik M., Kmita G., Kubicka K., Łyś A.E., Maison D., Oleksy T., Wnuk A. (2020a), Uwarunkowania objawów depresji i lęku uogólnionego u dorosłych Polaków w trakcie epidemii COVID-19 – raport z pierwszej fali badania podłużnego, Raport z pierwszej fali badania podłużnego, Uniwersytet Warszawsk, http://psych.uw.edu.pl/2020/05/27/raport-z-i-fali-badania-podluznego-uwarunkowania-objawow-depresji-i-leku-uogolnionego-u-doroslych-polakow-w-trakcie-epidemii-covid-19/ [dostęp: 20.06.2022].

Gambin M., Woźniak-Prus M., Sękowski M., Cudo A., Pisula E., Kiepura E., Kmita G. (2020), Factors related to positive experiences in parent-child relationship during the COVID-19 lockdown. The role of empathy, emotion regulation, parenting self-efficacy and social support, https://psyarxiv.com/yhtqa [dostęp: 10.06.2022].

Giddens A. (2004), Socjologia, Warszawa: PWN.

Heitzman J. (2020), Wpływ pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne, Psychiatria Polska, 54, nr 2, https://pulsmedycyny.pl/pandemia-covid-19-niezbedne-sa-inwestycje-na-rzecz-zdrowia-psychicznego-raport-onz-991229 [dostęp: 10.05.2020].

Hussong A.M., Midgette A.J., Richards A.N., Petrie R.C., Coffman J.L., Thomas T.E. (2021), COVID-19 Life Events Spill-Over on Family Functioning and Adolescent Adjustment, Journal of Early Adolescence, 42, nr 3, s. 1-30.

Kohler-Riessman C. (2001), Analysis of Personal Narratives, [w:] Handbook of Interviewing, ed. J.F. Gubrium, J.A. Holstein, London: Sage Publication.

Konecki K.T. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa: PWN.

Korolczuk E. (2020), Czy kryzys ma płeć? Kobiety w czasach pandemii, Fundacja im. Heinricha Bölla, 29.04.2020, https://pl.boell.org/pl/2020/04/29/czy-kryzys-ma-plec-kobiety-w-czasach-pandemii [dostęp: 9.06.2022].

Kotlarska-Michalska A. (1985), Zarys funkcji opiekuńczo-zabezpieczającej rodziny, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 47, z. 1, s. 243-253.

Mariański J., Zaręba S. (2021), Rodzina jako wartość w czasie pandemii, Roczniki Nauk Społecznych, 13(49), nr 2, s. 7-20.

Monitoring Rynku Pracy – Kwartalne informacje o rynku pracy w I, II, III i IV kwartałach 2020 roku, GUS; https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/monitoring-rynku-pracy-kwartalna-informacja-o-rynku-pracy [dostęp: 21.04.2022].

Patterson J.M. (1988), Families Experiencing Stress: The Family Adjustment and Adaptation Response Model, Family System Medicine, 5, s. 202-237, http://dx.doi.org/10.1037/h0089739 [dostęp: 10.05.2020].

Plebańska M., Sieńczewska M., Szyller A. (2020), Edukacja zdalna w czasach COVID-19. Raport z badania, Warszawa: Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego, https://files.librus.pl/articles/00pic/20/07/09/librus/a_nauczanie_zdalne_oczami_nauczycieli_i_uczniow_RAP ORT.pdf [dostęp: 17.06.2022].

Pyżalski J. (red.) (2020), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, Warszawa: EdukAcja.

Radziukiewicz M. (2021), Remote work in Poland and its perspectives/Praca zdalna w Polsce i jej perspektywy, Economic and Regional Studies, 14(4), s. 409-427, https://doi.org/10.2478/ers-2021-0029.

Silverman D. (2007), Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji, Warszawa: PWN.

Slany K. (2006), Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Stankowska M. (2022), Sytuacja rodziców małych dzieci w trakcie pandemii COVID-19. Wybrane praktyki rodzinne, Przegląd Socjologii Jakościowej, 18, nr 1, s. 62-81, https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.1.04.

Szlendak T. (2015), Socjologia rodziny: ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa: PWN.

Trzop B., Szaban D. (2020), Zapiski Lubuszan „z czasów zarazy”. Pandemia koronawirusa w społeczeństwie globalnego ryzyka, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

Tyszka Z. (1990), Socjologia rodziny w Polsce, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 52, z. 3-4, s. 233-248.

Tyszka Z. (2001), System metodologiczny wieloaspektowej integracji analizy życia rodzinnego, Poznań: Wydawnictwo UAM.

Tyszka Z. (2003), Rodzina we współczesnym świecie, Poznań: Wydawnictwo UAM.

Wojtczuk A. (2020), Pandemia koronawirusa – zmiana w świecie. Zagrożenia dla zdrowia psychicznego i szanse rozwojowe, Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 20, nr 20(13), s. 101-113.

Tyszka Z. (red.) (1991), Rodziny polskie u progu lat dziewięćdziesiątych. Synteza rezultatów ogólnopolskich badań, Poznań: Wydawnictwo UAM.

Zahorska M. (2020), Sukces czy porażka zdalnego nauczania?, Fundacja im. Stefana Batorego, https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/09/Sukces-czy-porazka-zdalnego-nauczania.pdf [dostęp: 25.05.2020].

Zięba B. (1989), Zakres funkcji socjalizacyjno-wychowawczej rodziny, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 51, z. 4, s. 343-355.

Żurek A. (2005), Koncepcja rodziny i sposoby jej badania w ujęciu Profesora Zbigniewa Tyszki, Roczniki Socjologii Rodziny, t. XVI: Dylematy współczesnych rodzin, red. A. Kotlarska-Michalska, s. 251-260.