Gospodarka, państwo, społeczeństwo jako triada interpretacyjna ustosunkowania mieszkańców względem obszarów chronionych. Na przykładzie pienińskiego parku narodowego w Polsce
Abstrakt
Artykuł podejmuje kwestię ustosunkowania mieszkańców względem obszarów chronionych. Przedmiotem analizy jest teren szczególny – obszar Pienińskiego Parku Narodowego w Polsce, stanowiący ciekawą mozaikę ekosystemów naturalnych i powstałych w wyniku działalności człowieka. Tereny te wyróżniają się pod względem dziedzictwa historycznego. Celem artykułu jest nie tylko stworzenie opisowej analizy zagadnienia, lecz także przedstawienie nowatorskiej konstrukcji diagnozy, służącej rozwiązaniu problemu dopasowania się podstawowych sfer aktywności człowieka do obszarów przyrodniczo cennych. Artykuł składa się w związku z powyższym z dwóch powiązanych ze sobą części. W pierwszej zaprezentowana została teoretyczna konstrukcja, zbudowana na podstawie kluczowych dla omawianego zagadnienia obszarów interpretacyjnych: gospodarki, państwa i społeczeństwa. Część druga jest raportem z wykonanego badania, uzupełniającym podstawowy koncept o próby oryginalnej systematyzacji otrzymanych wyników.
Bibliografia
Abukari H., Mwalvosi R. B., (2020), Local Communities’ Perceptions About the Impact of Protected Areas on Livelihoodaand Community Development, Global Ecologynd Conservation, Vol. 22, pp. 1–12, https://doi.org/10.1016/j.gecco.2020.e00909.
Allendorf T., (2007), Residents’ Attitudes Towards Three Protected Areas in South Western Nepal, Biodiversity and Conservation, Vol. 16, pp. 2087–2102, https://doi.org/10.1007/s10531-006-9092-z.
Archer M., (2008), Being Human: The Problem of Agency, Cambridge: Cambridge University Press.
Baczko B., (2009), Rousseau: samotność i wspólnota [Rousseau: Solitude and Community], Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Bennett N. J., Dearden, P., (2014), Why People Do Not Suport Conservation: Community Perceptions of Marine Protected Area Livelihood Impacts, Governance and Management in Thailand, Marine Policy, Vol. 44, pp. 107–116, https://doi.org/10.1016/j.marpol.2013.08.017.
Brandon A., Dragos, M., (2008), Poised for Engagement? Local Communities and Măcin Mountains National Park, Romania, The International Journal of Biodiversity Science and Management, 4(4), pp. 230–241, https://doi.org/10.3843/Biodiv.4.4:6.
CBOS, (2020a), Zaufanie społeczne [Social Trust], Komunikat z badań nr 43/2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_043_20.PDF.
CBOS, (2020b). Świadomość ekologiczna Polaków [Ecological Awareness of Poles], Komunikat z badań nr 163/2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_163_20.PDF.
Ceklarz K., Janicka-Krzywda U. (Ed.), (2014), Kultura ludowa Górali Pienińskich [Folk Culture of the Pieniny Highlanders], Kraków: Oficyna Wydawnicza Wierchy, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej.
Ciocănea C. M., Sorescu C., Ianoşi M., & Bagrinovschi V., (2016), Assessing Public Perception on Protected Areas in Iron Gates Natural Park, Procedia Environmental Sciences, Vol. 32, pp. 70–79, https://doi.org/10.1016/j.proenv.2016.03.013.
Cząstka A., (2008), Próba oceny realnego stanu krajobrazu wokół Pienińskiego Parku Narodowego w aspekcie dynamicznego rozwoju zabudowy sąsiadujących z nim wsi na wybranych przykładach [An Attempt to Make an Initial Estimate of Real Condition of the Landscape Values in the Vicinity of the Pieniny National Park in the Aspect of Dynamic Building Development Presented in Selected Villages], Pieniny – Przyroda i Człowiek, Vol. 10, pp. 95–103.
Dąbrowski P., (2008), Zarys historii ochrony przyrody w Pieninach [An Outline History of Nature Protection in the Pieniny Mts.], Pieniny – Przyroda i Człowiek, Vol. 10, pp. 147–169.
Dimitrakopoulos P. G., Jones, N., Iosifides, T., Florokapi, L., Lasda, O., Paliouras, F., Evangelinos, K.L., (2020), Local Attitudes on Protected Areas: Evidence from Three Natura 2000 Wetland Sites in Greece, Journal of Environmental Management, 91(9), pp. 1847–1854, https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2010.04.010.
Domecka M., (2013), Wprowadzenie do polskiego tłumaczenia książki Margaret S. Archer Człowieczeństwo. Problem sprawstwa [Introduction to the Polish translation of Margaret S. Archer’s book Being Human. The Problem of Agency], [in:] M. S. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, trans. A. Dziuban, Kraków: Nomos, pp. XLI–LXX.
Działek J., (2011), Kapitał społeczny jako czynnik rozwoju gospodarczego w skali regionalnej i lokalnej w Polsce [Social Capital as a Factor of Regional and Local Economic Development in Poland], Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dzionek-Kozłowska J., (2018), Model “homo oeconomicus.” Geneza, ewolucja, wpływ na rzeczywistość gospodarczą [The ‘Homo Oeconomicus’ Model. Genesis, Evolution, Impact on Economic Reality], Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Environment 2020, Statistics Poland, Warsaw, https://stat.gov.pl/en/topics/environment-energy/environment/environment-2020,1,12.html [Accessed: 02.02.2022].
Giddens A., (2006), Ramy późnej nowoczesności [The Framework of Late Modernity], [w:] A. Jasińska-Kania et al. (Ed.), Współczesne teorie socjologiczne, Vol. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, pp. 687-699.
Golonka J., Krobicki M., (2007), The Dunajec River rafting—one of the most interesting geotouristic excursions in the future trans-border Pieniny Geopark, Geoturystyka, 3(10), pp. 29–44.
Górecki A., Popiela R., Dróżdż-Korbyla, M., (2002), Pieniński Park Narodowy a mieszkańcy jego otuliny [Pieniny National Park and Inhabitants of its Buffer Zone], Pieniny – Przyroda i Człowiek, Vol. 7, pp. 109–124.
Hibszer A., (2013), Parki narodowe w świadomości i działaniach społeczności lokalnych [National Parks in the Awareness and Actions of Local Communities], Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Hobbes T., (1651), Leviathan or the Matter, Forme, & Power of a Common-Wealth Ecclesiasticall and Civill, London, printed for Andrew Crooke, at the Green Dragon in St. Pauls Church-yard, https://socialsciences.mcmaster.ca/econ/ugcm/3ll3/hobbes/Leviathan.pdf [Accessed: 10.04.2021].
Hume D., (1960), A Treatise of Human Nature, Oxford: The Clarendon Press.
Kazuhiro H., (2003), Attitudes of Local People Towards Conservation and Gunung Halimun National Park in West Java, Indonesia, Journal of Forest Research, 8(4), pp. 271–282, https://doi.org/10.1007/s10310-003-0037-z.
Leonarska D., Wielecki, K., (2017), Odkrywanie Margaret Archer. Casus polskiej socjologii [Exploring Margaret Archer. The Casus of Polish Sociology], Roczniki Historii Socjologii, Vol. 7, pp. 7–19.
MacIver R., (1942), Social Causation, Boston: Ginn and Company.
Mamo Y., (2015), Attitudes and Perceptions of the Local People Towards Benefits and Conflicts They Get From Conservation of the Bale Mountains National Park and Mountain Nyala (Tragelaphus Buxtoni), Ethiopia, International Journal of Biodiversity and Conservation, 7(1), pp. 28–40, https://doi.org/10.5897/IJBC2014.0792.
Marody M., Giza-Poleszczuk A., (2004), Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zamiany społecznej [Transformations of Social Ties. An Outline of Social Change Theory], Warszawa: Scholar.
Mika M., Zawilińska B., Kubal-Czerwińska M., (2019), Exploring the Determinants of Local People’s Attitude Toward National Parks in Poland, Folia Geographica, 61(1), pp. 5–16.
Mrozowicki A., (2013), Człowieczeństwo: struktura i sprawstwo w teorii socjologicznej Margaret S. Archer [Humanity: Structure and Agency in the Sociological Theory of Margaret S. Archer], [in:] M. S. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, trans. A. Dziuban, Kraków: Nomos, pp. VII-XL.
Musiał W., Musiał K., (2018), Economic and Ecological Potential of the Protected Areas in the Pieniny Mountains, [in:] A. Auzina (Ed.), Economic Science for Rural Development: Proceedings of the International Scientific Conference, No. 49, Jelgava: Latvia University of Agriculture, pp. 48–55, https://doi.org/10.22616/ESRD.2018.117.
Mutanga C.N., Vengesayi, S., Gandiwa, E., Muboko N., (2015), Community Perceptions of Wildlife Conservation and Tourism: A Case Study of Communities Adjacent to Four Protected Areas in Zimbabwe, Tropical Conservation Science, 8(2), pp. 564–582, https://doi.org/10.1177/194008291500800218.
Mumford L., (1966). Technika a cywilizacja. Historia rozwoju maszyny i jej wpływ na cywilizację [Technology and civilization. History of the Development of the Machine and its Impact on Civilization], Warszawa: PWN.
Piątek Z., (2008), Ekofilozofia [Ecophilosophy], Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (2020), Polska Przedsiębiorczość [Polish Entrepreneurship], https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Publikacja-na-20-lecie-PARP.pdf [Accessed: 02.02.2022].
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (2011), Przedsiębiorczość kobiet w Polsce [Female Entrepreneurship in Poland], https://www.parp.gov.pl/files/74/81/469/12839.pdf [Accessed: 02.02.2022].
Przybyła H., (2005), Adam Smith – prekursor etyki gospodarczej [Adam Smith—Precursor of Economic Ethics], Studia Ekonomiczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, No. 35, pp. 11–49.
Radwan-Pragłowski J., Frysztacki K., (2009), Miłosierdzie i praktyka. Społeczne dzieje pomocy człowiekowi [Mercy and Practice. The Social History of Human Aid], Katowice: Wydawnictwo Naukowe “Śląsk.”
Razowski J., (2000), Charakterystyka flory i fauny Pienin [Characteristics of the Flora and Fauna of Pieniny Mountains], Flora i Fauna Pienin – Monografie Pienińskie, Vol. 1, pp. 11–21.
Repka P., Barabasz-Krasny, B., Możdżeń, K., Urban, P., (2014), Znaczenie bliskości parku narodowego w edukacji ekologicznej w Polsce i na Słowacji [The Importance of Proximity to a National Park in Environmental Education in Poland and Slovakia], Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, Vol. 24, pp. 205–216.
Reszke I., (1998), Stereotypy prywatnych przedsiębiorców w Polsce [Stereotypes of Private Entrepreneurs in Poland], Warszawa: IFIS PAN.
Rousseau J.J., (1956), Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi [Discourse on the Origin and Foundations of Inequality among Men], [in:] J. J. Rousseau, Trzy rozprawy z filozofii społecznej [Three Treatises on Social Philosophy], trans. H. Elzenberg. Warszawa: PWN.
Skrodzka I. (2018), Social Capital and Smart Growth of the EU Countries, Economic and Environmental Studies, 18(46), pp. 841–858.
Smith A., (2012), An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Ware: Wordsworth Editions.
Szacki J., (2012), Historia myśli socjologicznej [History of Sociological Thought], Warszawa: PWN.
Sztompka P., (2010), Socjologia zmian społecznych [Sociology of Social Change], trans. J. Konieczny, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Tatarkiewicz W., (1959), Historia filozofii [History of philosophy], Vol. 2, Warszawa: PWN.
Tönnies F., (1887). Gemeinschaft und Gesellschaft: Abhandlung des Communismus und des Socialismus als empirischer Culturformen [Community and Society: A Treatise on Communism and the Socialism as empirical forms of culture], Leipzig: Fues’s Verlag.
Trempała W., (2016), Typy społecznej świadomości ekologicznej w postawach młodzieży i dorosłych [Types of Social Environmental Awareness in Attitudes of Youth and Adults], Doctoral dissertation, University of Silesia in Katowice, Institute of Sociology.
Weber A., (1927), Ideen zur Staats- und Kultursoziologie [Ideas on state and cultural sociology], Karlsruhe: Braun.
Zawilińska B., (2020), Residents’ Attitudes Towards a National Park under Conditions of Suburanisation and Tourism Pressure: A Case Study of Ojców National Park (Poland), European Countryside, 12(1), pp. 119-137, https://doi.org/10.2478/euco-2020-0007.
Copyright (c) 2022 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
