Fazy rozwoju demograficznego Polski

Piotr Eberhardt

Piotr Eberhardt Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Słowa kluczowe: demografia; transformacja demograficzna; depopulacja; migracje

Abstrakt

Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie w długim okresie dynamiki demograficznej Polski. Pomimo wyraźnej odmienności, przeobrażenia demograficzne Polski zachodziły w sposób ewolucyjny według wyraźnie określonych cykli czasowych, poczynając od młodości demograficznej i wysokich współczynników przyrostu naturalnego a kończąc na stanie, w którym urodzone dzieci nie mogą zrekompensować ubytku naturalnego wywołanego wysoką umieralnością. Przejście od I do V fazy transformacji demograficznej trwało w Polsce ponad dwieście lat. Zmiany te były ściśle skorelowane z rozwojem gospodarczym, w tym z procesami urbanizacji, industrializacji i modernizacji społecznej. Nasilające się procesy depopulacyjne w większości państw europejskich przyniosą istotne konsekwencje migracyjne. Nieunikniony napływ do Europy, a zwłaszcza do państw Unii Europejskiej, wielomilionowych mas migrantów z III świata stanie się jednym z ważniejszych problemów społecznych. Konsekwencje tych masowych przemieszczeń międzykontynentalnych nie będą miały wymiaru tylko demograficznego, ale również polityczny i ekonomiczny.

Bibliografia

Bijak J., Kupiszewska D., 2005, Impact of International Migration on Population Dynamics and Labour Force Resources in Europe, Working Paper, t. I, Warsaw: CEFMR.

Blacker C.P., 1947, Stages in population growth, „Eugenics Review”, t. XXXIX, s. 88-101.

Buzek J., 1915, Pogląd na wzrost ludności ziem polskich w wieku XIX, Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw NKN.

Dziewoński K., Kosiński L., 1967, Rozwój i rozmieszczenie ludności Polski w XX wieku, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Eberhardt P., 2002, Nowe tendencje w ruchu naturalnym ludności Europy w ujęciu geograficznym, „Przegląd Geograficzny”, t. LXXIV, z. 2, s. 175-198 (Warszawa).

Eberhardt P., 2007, Problematyka demograficzna Polski, „Roczniki Nauk Społecznych”, t. XXXV, z. 1, s. 25-42 (Lublin).

Gawryszewski A., 2005, Ludność Polski w XX wieku, Monografie, t. V, Warszawa: IGiPZ PAN.

Gieysztorowa I., 1964, Badania nad historią zaludnienia Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, nr 3-4, s. 523-562 (Warszawa).

Historia Polski w liczbach. Ludność. Terytorium, Warszawa: GUS 1993.

Janczak J.K., 1994, Statystyka ludności Królestwa Polskiego w drugiej połowie XIX w., Przeszłość demograficzna Polski. Materiały i studia, t. XIX, Warszawa, s. 47-116.

Jelonek A., 1957, Ruch naturalny ludności w Polsce w latach 1947-1955, Dokumentacja geograficzna, z. VI, Warszawa: IGiPZ PAN.

Jelonek A., 1992, Ruch naturalny ludności w Polsce w latach 1948-1988, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace geograficzne, z. 92, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Kaa D.J. van de, 1987, Europes Second Demographic Transition. Population Bulletin, 42, 1, Population Reference Bureau Inc., Washington.

Kaa D.J. van de, Lesthaeghe R., 1986, Bovolking: groei en Krimp. Twee demografische tansities, Deventer: Van Loghum Slaterus.

Kosiński L., Jelonek A., 1960, Geografia zaludnienia i osadnictwa, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Krzyżanowski A., Kumaniecki K., 1915, Statystyka Polski, Kraków: Skład Główny G. Gebethnera.

Landry A., 1909, Les trois théories principales de la population, „Revue Scientia”, t. VI (Paris).

Landry A., 1934, La révolution démographique, Paris: Sirey.

Madajczyk Cz., 1970, Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Michalewicz J., 1979, Elementy demografii historycznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Notestein F.W., 1945, Population. The Long View, w: T.W. Schultz (red.), Food for the World, Chicago: Chicago University Press, s. 37-57.

Okólski M., 2004, Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Piesowicz K., 1988, Ważniejsze zmiany w zaludnieniu ziem polskich w czasie II wojny światowej, „Studia Demograficzne”, nr 3 (93), s. 77-123 (Warszawa).

Sauvy A., 1952/1954, Théorie générale de la population, Paris: PUF.

Szukalski P., 2007, Potencjał ludnościowy Europy i jej zmiany w perspektywie do roku 2050, Europa w perspektywie roku 2050. Warszawa: Komitet Prognoz „Polska 2000 plus”.

Thompson W.S., 1929, Danger Spots in World Population, New York: Alfred A. Knopf.

Vielrose E., 1961, Elementy ruchu naturalnego ludności, Warszawa: Szkoła Główna Planowania i Statystyki.

Witthauer K., 1958, Die Bevölkerung der Erde, Gotha: Hermann Haack.

Wittthauer K., 1959, Zur geographischen Differenzierung der Bevölkerungsdynamik, Petermanns Geographische Mitteilungen, t. C0III, nr 4, s. 289-298, Gotha.

Wojtun B., 1984, Zmiany rodności i umieralności ludności Polski centralnej w XIX i XX w., „Przeszłość Demograficzna Polski”, t. XIV, s. 147-151 (Warszawa).

World Population Ageing 2007, New York: United Nations 2007.

Zagadnienia demograficzne Polski i ruch naturalny ludności w latach 1895-1935, red. S. Szulc, Warszawa: GUS 1936.

Załęski W., 1876, Statystyka porównawcza Królestwa Polskiego. Ludność i stosunki ekonomiczne, Warszawa: Wydawnictwo J. BERGER.

Załęski W., 1900, Królestwo Polskie pod względem statystycznym, cz. I, Warszawa: Skład Główny Księgarni Jana Fiszera.