Czy nauczyciele myślą źle o eurosierotach? Stereotypy iuprzedzenia nauczycieli wobec dzieci sezonowych migrantów
Słowa kluczowe:
migracja; eurosieroctwo; stereotyp; piętno; edukacja
Abstrakt
Pojęcie „eurosieroctwo” (i/lub „eurosierota”) pełni funkcję negatywnej etykiety, wpływając niekorzystnie na szereg procesów społeczno-psychologicznych. W klasie szkolnej indywidualna skaza „eurosieroctwa” może wzbudzać u nauczycieli uprzedzenia i skłaniać ich do stereotypowego spostrzegania tej grupy dzieci. Przedstawione założenia przetestowano, prosząc nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów (n = 812) o wskazanie cech kojarzących się z typowym „eurosierotą” (dziewczynką vs chłopcem, w młodszym vs starszym wieku), a następnie o oszacowanie właściwości „eurosierot” dotyczących pięciu dziedzin funkcjonowania ludzi: poznawczej, społecznej, emocjonalnej, zadaniowej i wyglądu zewnętrznego. Analizy frekwencyjne przymiotników służących do opisu czterech kategorii „eurosierot” oraz analizy czynnikowe ujawniły, że „eurosieroctwo” jest głównie kojarzone z niekorzystnymi cechami, które można wiązać z zaburzeniami eksternalizującymi i internalizującymi u dzieci, a stereotypowy obraz „eurosieroty” jest różnicowany przez zmienne płci i wieku wyobrażonego dziecka. Uzyskane wyniki przedyskutowano w świetle teorii poznawczego koneksjonizmu, piętna i społecznego konstruktywizmu.
Bibliografia
Babad E.: The Social psychology of the classroom, New York: Routledge. Taylor & Francis Group 2009.
Bargh J.A., Chen M., Burrows L.: Automaticity of social behavior: Direct effects of trait construct and stereotype activation on action, „Journal of Personality and Social Psychology” 71(1996), s. 230-244.
Bargh J.A.: The cognitive monster: The case against the controllability of automatic stereotype effects, w: Dual-process theories in social psychology, red. S. Chaiken, Y. Trope, New York: Guilford Press 1999, s. 361-382.
Brzezińska A.I., Matejczyk J.: Psychologiczne konsekwencje eurosieroctwa: funkcjonowanie rodziny, diagnoza i pomoc, „Studia Edukacyjne” 17(2011), s. 71-87.
Chen M., Bargh J.A.: Nonconscious behavioral confirmation processes: The self-fulfilling consequences of automatic stereotype activation, „Journal of Experimental Social Psychology” 33(1997), s. 541-560.
Cvencek D., Meltzoff A.N., Greenwald A.G.: Math-gender stereotypes in elementary-school children, „Child Development” 82(2011), s. 766-789.
Czykwin E.: Stygmat społeczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.
Devine P., Monteith M.J.: Automaticity and stereotyping, w: Dual-process theories in social psychology, red. S. Chaiken, Y. Trope, New York: Guilford Press 1999, s. 339-360.
Devine P., Sharp L.B.: Automaticity and control in stereotyping and prejudice, w: Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination, red. T.D. Nelson, New York: Psychology Press 2009, s. 61-87.
Dovidio J.F., Major B., Crocker J.: Piętno: wprowadzenie i zarys ogólny, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008, s. 23-47.
Draine S.C., Greenwald A.G.: Replicable unconscious semantic priming, „Journal of Experimental Psychology: General” 127(1998), s. 286-303.
Drogosz M.: Poznanie społeczne jako konstruowanie poznawcze: ujęcie koneksjonistyczne, w: Psychologia poznania społecznego, red. M. Kossowska, M. Kofta, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009, s. 159-169.
Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów, red. S. Trusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Eurosieroctwo 2008. Materiał sygnalny (zapowiedz raportu), Warszawa: Fundacja Prawo Europejskie 2008;
Fiske S.T., Taylor S.E.: Social cognition. From brain to culture, Boston: McGraw Hill Higher 2008.
Gizicka D., Gorbaniuk J., Szyszka M.: Wsparcie rodzin w rozłące migracyjnej, Lublin: Fundacja Rozwoju KUL 2010.
Goffman E.: Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk: GWP 2005.
Greenwald A.G., McGhee D.E., Schwartz J.K.: Measuring individual differences in implicit cognition: The Implicit Association Test, „Journal of Personality and Social Psychology” 74(1998), s. 1464-1480.
Intrapersonal and interpersonal expectancies, red. S. Trusz, P. Bąbel, London: Routledge 2016.
Jarymowicz M.: Psychologiczne podstawy podmiotowości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.
Jones E.E.: Interpersonal Perception, New York: W. H. Freeman and Company 1991.
Jussim L., Eccles J., Madon S.: Social perception, social stereotypes, and teacher expectations: Accuracy and the quest for the powerful self-fulfilling prophecy, „Advences in Experimental Social Psychology” 29(1996), s. 281-388;
Karyłowski J.: Czy można pomyśleć „Louis Armstrong” bez pomyślenia „Murzyn”, w: Automatyzmy w regulacji psychicznej: Nowe perspektywy, red. R. Ohme, M. Jarymowicz, Warszawa: Wydawnictwo IP PAN 2003, s. 41-49.
Kunda Z., Thagard P.: Forming impressions from stereotypes, traits, and behaviors: A parallel-constraint-satisfaction model, „Psychological Review” 103(1996), s. 284-308.
Kunda Z.: Social cognition. Making sense of people, Massachusetts: The MIT Press 1999.
Kwiecień M., Trusz S.: Między ideałem a typową wadą – uczniowie w oczach przyszłych pedagogów, w: Student w uniwersytecie – ideały i codzienność, red. D. Pauluk, Kraków: Impuls 2010, s. 221-254.
Macrae C.N., Stangor C., Milne A.B.: Activing social stereotypes. A functional analysis, „Journal of Experimental Social Psychology” 30(1994), s. 370-389.
Miller, D.T., Turnbull W.: Oczekiwania i procesy interpersonalne, w: Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów, red. S. Trusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2013, s. 455-474.
Moskowitz B.M.: Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego, Gdańsk: GWP 2009.
Nęcka E., Orzechowski J. Szymura B.: Psychologia poznawcza, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Nelson T.D.: Psychologia uprzedzeń, Gdańsk: GWP 2003.
Nieuświadomiony afekt, red. R. Ohme, Gdańsk: GWP 2007.
Olson J.M., Roese N.J., Zanna M.: Oczekiwania, w: Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów, red. S. Trusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2013, s. 580-630.
Ortels J.J., Vellido C., Daza M.T., Noguera C.: Semantic priming effects with and without perceptual awareness, „Psicológica” 27(2006), nr 2, s. 225-242.
Rączaszek-Leonardi J.: Związki języka z poznaniem i kulturą. Rola języka w społecznej koordynacji poznania, w: Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka, red. I. Kurcz, H. Okuniewska, Warszawa: Academica 2011, s. 149-167.
Sajkowska M.: Stygmat społeczny. Społeczne postrzeganie wychowanków domów dziecka, Warszawa: ISNS UW 1999.
Stangor C., Crandall C.S.: Zagrożenie i społeczna konstrukcja piętna, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008, s. 74-94.
Stangor C., Schaller M.: Stereotypy jako reprezentacje indywidualne i zbiorowe, w: Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, red. C.N. Macrae, C. Stangor, M. Hewstone, Gdańsk: GWP 1999, s. 13-36.
Stangor C.: The study of stereotyping, prejudice, and discrimination within social psychology: A quick history of theory and research, w: Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination, red. T.D. Nelson, New York: Psychology Press 2009, s. 1-22.
Śpiewak S.: Przez poznawczą dziurkę od klucza. O badaniu funkcjonowania umysłu w sytuacjach społecznych, w: Społeczne ścieżki poznania, red. M. Kossowska, M. Śmieja, S. Śpiewak, Gdańsk: GWP 2005, s. 191-214.
Trusz S., Kwiecień M.: Społeczne piętno eurosieroctwa, „Psychologia Społeczna” 8(2013), nr 4(27), s. 367-379.
Trusz S., Kwiecień M.: Społeczne piętno eurosieroctwa, Warszawa: Difin 2012.
Trusz S.: Efekt oczekiwań interpersonalnych w edukacji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP 2010.
Walczak B.: Dziecko, rodzina i szkoła, migracji rodzicielskich: 10 lat po akcesji do Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Pedagogium 2014.
Wojciszke B.: Dane i pseudodane w procesie spostrzegania ludzi, w: Złudzenia, które pozwalają żyć, red. M. Kofta, T. Szustrowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009, s. 65-90.
Wojciszke B.: Psychologia społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2011.
Bargh J.A., Chen M., Burrows L.: Automaticity of social behavior: Direct effects of trait construct and stereotype activation on action, „Journal of Personality and Social Psychology” 71(1996), s. 230-244.
Bargh J.A.: The cognitive monster: The case against the controllability of automatic stereotype effects, w: Dual-process theories in social psychology, red. S. Chaiken, Y. Trope, New York: Guilford Press 1999, s. 361-382.
Brzezińska A.I., Matejczyk J.: Psychologiczne konsekwencje eurosieroctwa: funkcjonowanie rodziny, diagnoza i pomoc, „Studia Edukacyjne” 17(2011), s. 71-87.
Chen M., Bargh J.A.: Nonconscious behavioral confirmation processes: The self-fulfilling consequences of automatic stereotype activation, „Journal of Experimental Social Psychology” 33(1997), s. 541-560.
Cvencek D., Meltzoff A.N., Greenwald A.G.: Math-gender stereotypes in elementary-school children, „Child Development” 82(2011), s. 766-789.
Czykwin E.: Stygmat społeczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.
Devine P., Monteith M.J.: Automaticity and stereotyping, w: Dual-process theories in social psychology, red. S. Chaiken, Y. Trope, New York: Guilford Press 1999, s. 339-360.
Devine P., Sharp L.B.: Automaticity and control in stereotyping and prejudice, w: Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination, red. T.D. Nelson, New York: Psychology Press 2009, s. 61-87.
Dovidio J.F., Major B., Crocker J.: Piętno: wprowadzenie i zarys ogólny, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008, s. 23-47.
Draine S.C., Greenwald A.G.: Replicable unconscious semantic priming, „Journal of Experimental Psychology: General” 127(1998), s. 286-303.
Drogosz M.: Poznanie społeczne jako konstruowanie poznawcze: ujęcie koneksjonistyczne, w: Psychologia poznania społecznego, red. M. Kossowska, M. Kofta, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009, s. 159-169.
Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów, red. S. Trusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Eurosieroctwo 2008. Materiał sygnalny (zapowiedz raportu), Warszawa: Fundacja Prawo Europejskie 2008;
Fiske S.T., Taylor S.E.: Social cognition. From brain to culture, Boston: McGraw Hill Higher 2008.
Gizicka D., Gorbaniuk J., Szyszka M.: Wsparcie rodzin w rozłące migracyjnej, Lublin: Fundacja Rozwoju KUL 2010.
Goffman E.: Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk: GWP 2005.
Greenwald A.G., McGhee D.E., Schwartz J.K.: Measuring individual differences in implicit cognition: The Implicit Association Test, „Journal of Personality and Social Psychology” 74(1998), s. 1464-1480.
Intrapersonal and interpersonal expectancies, red. S. Trusz, P. Bąbel, London: Routledge 2016.
Jarymowicz M.: Psychologiczne podstawy podmiotowości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.
Jones E.E.: Interpersonal Perception, New York: W. H. Freeman and Company 1991.
Jussim L., Eccles J., Madon S.: Social perception, social stereotypes, and teacher expectations: Accuracy and the quest for the powerful self-fulfilling prophecy, „Advences in Experimental Social Psychology” 29(1996), s. 281-388;
Karyłowski J.: Czy można pomyśleć „Louis Armstrong” bez pomyślenia „Murzyn”, w: Automatyzmy w regulacji psychicznej: Nowe perspektywy, red. R. Ohme, M. Jarymowicz, Warszawa: Wydawnictwo IP PAN 2003, s. 41-49.
Kunda Z., Thagard P.: Forming impressions from stereotypes, traits, and behaviors: A parallel-constraint-satisfaction model, „Psychological Review” 103(1996), s. 284-308.
Kunda Z.: Social cognition. Making sense of people, Massachusetts: The MIT Press 1999.
Kwiecień M., Trusz S.: Między ideałem a typową wadą – uczniowie w oczach przyszłych pedagogów, w: Student w uniwersytecie – ideały i codzienność, red. D. Pauluk, Kraków: Impuls 2010, s. 221-254.
Macrae C.N., Stangor C., Milne A.B.: Activing social stereotypes. A functional analysis, „Journal of Experimental Social Psychology” 30(1994), s. 370-389.
Miller, D.T., Turnbull W.: Oczekiwania i procesy interpersonalne, w: Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów, red. S. Trusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2013, s. 455-474.
Moskowitz B.M.: Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego, Gdańsk: GWP 2009.
Nęcka E., Orzechowski J. Szymura B.: Psychologia poznawcza, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Nelson T.D.: Psychologia uprzedzeń, Gdańsk: GWP 2003.
Nieuświadomiony afekt, red. R. Ohme, Gdańsk: GWP 2007.
Olson J.M., Roese N.J., Zanna M.: Oczekiwania, w: Efekty oczekiwań interpersonalnych. Wybór tekstów, red. S. Trusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2013, s. 580-630.
Ortels J.J., Vellido C., Daza M.T., Noguera C.: Semantic priming effects with and without perceptual awareness, „Psicológica” 27(2006), nr 2, s. 225-242.
Rączaszek-Leonardi J.: Związki języka z poznaniem i kulturą. Rola języka w społecznej koordynacji poznania, w: Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka, red. I. Kurcz, H. Okuniewska, Warszawa: Academica 2011, s. 149-167.
Sajkowska M.: Stygmat społeczny. Społeczne postrzeganie wychowanków domów dziecka, Warszawa: ISNS UW 1999.
Stangor C., Crandall C.S.: Zagrożenie i społeczna konstrukcja piętna, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008, s. 74-94.
Stangor C., Schaller M.: Stereotypy jako reprezentacje indywidualne i zbiorowe, w: Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, red. C.N. Macrae, C. Stangor, M. Hewstone, Gdańsk: GWP 1999, s. 13-36.
Stangor C.: The study of stereotyping, prejudice, and discrimination within social psychology: A quick history of theory and research, w: Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination, red. T.D. Nelson, New York: Psychology Press 2009, s. 1-22.
Śpiewak S.: Przez poznawczą dziurkę od klucza. O badaniu funkcjonowania umysłu w sytuacjach społecznych, w: Społeczne ścieżki poznania, red. M. Kossowska, M. Śmieja, S. Śpiewak, Gdańsk: GWP 2005, s. 191-214.
Trusz S., Kwiecień M.: Społeczne piętno eurosieroctwa, „Psychologia Społeczna” 8(2013), nr 4(27), s. 367-379.
Trusz S., Kwiecień M.: Społeczne piętno eurosieroctwa, Warszawa: Difin 2012.
Trusz S.: Efekt oczekiwań interpersonalnych w edukacji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP 2010.
Walczak B.: Dziecko, rodzina i szkoła, migracji rodzicielskich: 10 lat po akcesji do Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Pedagogium 2014.
Wojciszke B.: Dane i pseudodane w procesie spostrzegania ludzi, w: Złudzenia, które pozwalają żyć, red. M. Kofta, T. Szustrowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009, s. 65-90.
Wojciszke B.: Psychologia społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2011.
Opublikowane
2020-05-05
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2016 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
