Postawy Polaków wobec Rosjan i Ukraińców w kontekście współczesnych konfliktów politycznych

Jarosław Załęcki

doi:10.18290/rns.2017.45.2-10

Jarosław Załęcki Uniwersytet Gdański

DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2017.45.2-10

Słowa kluczowe: postawy; stereotypy; uprzedzenia etniczne; konflikty polityczne

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: jak w ostatnim dwudziestoleciu kształtowały się postawy Polaków wobec Rosjan i Ukraińców, czy i w jakim stopniu ulegały one zmianie oraz w jakim stopniu na postawy te miały wpływ konflikty polityczne i bieżąca sytuacja na wschodzie Ukrainy. Za podstawę analizy posłużył materiał empiryczny pochodzący z badań prowadzonych corocznie przez CBOS na reprezentatywnych próbach ogólnopolskich, dotyczących deklarowanego stosunku (sympatii lub niechęci) do kilkunastu narodów, w tym do Rosjan i Ukraińców. Z badań wy-nika, że w okresie ostatnich dwudziestu lat systematycznie wzrastał odsetek Polaków deklarujących sympatię wobec Ukraińców. W ostatnich latach odnotowano także wzrost odsetka Polaków dobrze oceniających stosunki polsko-ukraińskie oraz deklarujących optymizm co do możliwości pojednania między oboma narodami. Nieco inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku Rosji – tendencja nie ma tu charakteru liniowego. Postawy Polaków wobec Rosjan przybierają postać sinusoidy – po okresach wzrostu pozytywnych nastawień następują okresy spadku sympatii, zwłaszcza wówczas, gdy w stosunkach międzypaństwowych dochodzi do konfliktów na tle politycznym.

Bibliografia

Błuszkowski K., Stereotypy a tożsamość narodowa, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA 2005.
Bogardus E.S., A social distance scale, „Sociology and Social Research”, 17/1933.
Bokszański Z., Stereotyp a kultura, Wrocław: Leopoldinum 2001.
Braudel F., Historia i trwanie, Warszawa: Czytelnik 1999.
Chlewiński Z., Stereotypy: struktura, funkcje, geneza. Analiza interdyscyplinarna, [w:] Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia. (Kolokwia psychologiczne, t. 1), Warszawa 1992.
Dovidio J.F., Evans N.E., Tyler R.B., Racial Stereotypes: The Contents of Their Cognitive Representations, “Journal of Experimental Social Psychology”, 22/1986.
Fiske S.T., Neuberg S.L., Beattie A.E., Milberg S.K., Category-Based and Attribute-Based Reactions to Others: Some Informational Conditions of Stereotyping and Idividuating Processes, “Journal of Experimental Social Psychology”, 23/1987.
Hewstone M., Stroebe W., Introduction to Social Psychology, Oxford: Basil Blackwell 2001.
Jahoda M., Race, Relations and Mental Health, Paris: UNESCO 1960.
Jarymowicz M., W poszukiwaniu przesłanek sztywności stereotypów, [w:] A. Jasińska-Kania, M. Kofta (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2001.
Konieczna K., „Sowieci” i „jaśniepanowie”, czyli o stereotypach Rosjan i Polaków, [w:] A. Jasińska-Kania (red.), Trudne sąsiedztwa. Z socjologii konfliktów narodowościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2001.
Kurcz I., Zmiana stereotypów: jej mechanizmy i granice, [w:] Z. Chlewinski, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia. (Kolokwia psychologiczne, t. 1), Warszawa 1992.
Marody M., Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy, Warszawa: PWN 1976.
Nowak S., Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych, w: S. Nowak (red.), Teoria postaw, Warszawa: PWN 1973.
Nowak S. (red.), Teoria postaw, Warszawa: PWN 1973.
Luhmann N., Trust and Power, New York: Wiley 1979.
Olechnicki K., Załęcki P., Słownik socjologiczny, Toruń: Wydawnictwo Graffiti BC 1997.
Ocena stosunków Polski z Rosją, Ukrainą i Niemcami, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2009.
Opinie o zbliżeniu między Rosją a Zachodem i stosunkach polsko-rosyjskich, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2002.
Opinie o stosunkach polsko-rosyjskich, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2005.
Opinia publiczna o zbrodni katyńskiej i jej znaczeniu dla stosunków polsko-rosyjskich, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2010.
Opinie o stosunkach polsko-rosyjskich po katastrofie smoleńskiej i działaniach mających wyjaśnić jej przyczyny, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2011.
Polacy o stosunkach polsko-rosyjskich i polityce wschodniej, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Polacy o rozwoju sytuacji na Ukrainie, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Polacy o sytuacji na Ukrainie w czasie krymskiego kryzysu, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Reakcje na wydarzenia na Ukrainie, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2004.
Reszke I., Niektóre kontrowersje wokół teorii stereotypów grup społecznych, „Kultura i Społeczeństwo”, 3/1995.
Stosunek do innych narodów, komunikaty z badań CBOS, Warszawa, 2015.
Stosunek do protestów na Ukrainie, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Stosunek Polaków do stron ukraińskiego konfliktu, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Stosunki polsko-rosyjskie i polsko-niemieckie z historią w tle, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2009.
Stosunki polsko-rosyjskie w ocenie społecznej, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2010.
Stosunki polsko-ukraińskie w opinii Polaków, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Sympatia i niechęć do innych narodów, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2007.
Stangor Ch., Lange J.R., Mental Representation of Social Groups: Advances in Understanding Stereotypes and Stereotyping, [w:] M.P. Zana (ed.), Advances in Experimental Social Psychology, San Diego: Academic Press. Davidson 1994.
Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Znak 2002.
Ukraina między Rosją a Unią Europejską, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014.
Wilska-Duszyńska B., Rozważania o naturze stereotypów etnicznych, „Studia Socjologiczne”, 3/1971.
Wpływ ostatnich wydarzeń na Ukrainie na stosunek Polaków do Ukraińców, komunikat z badań CBOS, Warszawa 2004.
Załęcki J., Kontakt międzykulturowy a obraz Niemca w świadomości gdańszczan, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego 2008.