A jednak różni. Dwie kultury obywatelskie członków górnośląskich stowarzyszeń

Zbigniew Zagała

doi:10.18290/rns.2018.46.4-5

Zbigniew Zagała Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych

DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2018.46.4-5

Słowa kluczowe: Górny Śląsk; stowarzyszenia; aktywność społeczna i obywatelska

Abstrakt

Badania zbiorowości osób należących do górnośląskich stowarzyszeń ujawniają jej wewnętrzny podział na obywateli lokalnych i kosmopolitycznych. Nazwy te zapożyczone zostały od Roberta K. Mertona i zaadoptowane na potrzeby opisu dwóch różnych kultur obywatelskich: zorientowanej lokalnie – z charakterystycznymi dla niej silniejszymi więziami ze społecznością lokalną, większym zainteresowaniem lokalnymi problemami i częstszym zaangażowaniem w ich rozwiązanie, oraz zorientowanej kosmopolitycznie – cechującej się słabszym przywiązaniem do społeczności lokalnej, stosunkowo częstszym zainteresowaniem problemami ponadlokalnymi i działaniami na ich rzecz.

Obywatele lokalni, w porównaniu z kosmopolitycznymi, legitymują się stosunkowo niższymi poziomami wykształcenia oraz niższymi pozycjami w strukturze społeczno-zawodowej, częściej pochodzą z Górnego Śląska niż obywatele kosmopolityczni. Rdzenni mieszkańcy regionu, w porównaniu z osobami napływowymi, są wyraźnie bardziej zaangażowani obywatelsko w życie społeczności, których są członkami – bardziej są zainteresowani sprawami społeczności lokalnej, częściej podejmują działania na jej rzecz, częściej biorą udział w wyborach samorządowych.

Bibliografia

Bartkowski J., Tradycja i polityka. Wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK 2003.
Bartoszek A., Źródła i dynamika kapitału kulturowego Ślązaków, „Górnośląskie Studia Socjologiczne”, Seria Nowa, 1(2010), s. 163-181.
Błasiak W., Śląska zbiorowość regionalna i jej kultura w latach 1945-1956, w: Górny Śląsk. Szczególny przypadek kulturowy, red. M. Błaszczak-Wacławik, W. Błasiak, T. Nawrocki, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej 1990, s. 67-145.
Cnoty i instytucje obywatelskie w społeczności lokalnej, red. M.S. Szczepański, P. Rojek, Tychy: Śląskie Wydawnictwo Naukowe – WSZiNS 2001.
Geisler R., Cnoty obywatelskie jako struktury kognitywne w rozwoju regionalnym. Przypadek województwa śląskiego, Tychy: Śląskie Wydawnictwo Naukowe 2008.
Gliński P., Palska H., Cztery wymiary społecznej aktywności obywatelskiej, w: Elementy nowego ładu, red. H. Domański, A. Rychard, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 1997.
Herbst J., Przewłocka J., Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2010, Warszawa: Stowarzyszenie Klon/Jawor 2011.
Juros A., Wpływ polityki formalizowania otoczenia organizacji pozarządowych na kondycję społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, w: Organizacje pozarządowe. Dialog obywatelski. Polityka państwa, red. M. Rymsza, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych 2007.
Merton R.K., Wzory wpływu. Osoby wywierające wpływ o orientacji lokalnej i kosmopolitycznej, w: tenże, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: PWN 2002, s. 427-458.
Negocjowana demokracja, czyli europejskie governance po polsku, red. K. Wódz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2007.
Skrzypiec R., Lokalne społeczności obywatelskie w działaniu, w: Lokalne społeczeństwa obywatelskie – mapy aktywności. Raporty z badań, red. P. Frączak, (Biblioteka Aktywności Lokalnej, t. 3), Warszawa: Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej przy Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 2004, s. 9-108.
Świątkiewicz W., Tradycja i wybór. Socjologiczne studium religijności na Górnym Śląsku. Katowice–Wrocław: Wydawnictwo PAN 1997.
Wódz J., Górny Śląsk jako problem polityczny – spojrzenie socjologiczne, „Górnośląskie Studia Socjologiczne”, Seria Nowa, 1(2010), s. 34-51.
Zagała Z., Miejskie społeczeństwo obywatelskie i jego przemiany, w: Społeczeństwo obywatelskie. Między ideą a praktyką, red. A. Kościański, W. Misztal, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 2008, s. 219-234.
Zagała Z., Obywatele lokalni i kosmopolityczni. Tradycje i współczesność aktywności stowarzyszeniowej mieszkańców Górnego Śląska, Katowice: Studio Noa – Uniwersytet Śląski 2014.
Zarycki T., Uciemiężona forpoczta Zachodu. Wiktymizacja i okcydentalizacja we współczesnym polskim dyskursie regionalnym, „Kultura i Społeczeństwo” 2005, nr 2, s. 115-133.