Nawrócenie jako źródło poznania. René Girard i jego teoria mimetyczna

Józef Niewiadomski

doi:10.18290/rkult22132.2

Józef Niewiadomski Uniwersytet w Innsbrucku, Austria https://orcid.org/0000-0001-6058-3461

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult22132.2

Słowa kluczowe: mimesis, przemoc sakralna, Objawienie, mit, Prawda biblijna, teologia dramatyczna, Raymund Schwager, René Girard

Abstrakt

Radykalizm myśli Rene Girarda prowokuje. Jedną z przyczyn trudności epistemologicznych dotyczących recepcji jego teorii jest fakt, że już jego antropologia wymaga ustosunkowania się do problemu nawrócenia. Sam autor doświadczył w swoim życiu podwójnej konwersji. Podczas pracy nad swym pierwszym głównym dziełem odkrył u siebie te same przemiany w kontekście samopoznania i prawdy, jakie opisywali u ich bohaterów autorzy powieści, które on analizował. Kilka lat później doświadczenie egzystencjalnego kryzysu związanego z możliwą chorobą nowotworową prowadzi do nawrócenia religijnego i powrotu do wspólnoty kościelnej. Artykuł rekonstruuje teorię mimetyczną jako owoc doświadczeń konwersji, porównując Girarda do św. Augustyna.

Bibliografia

Assmann, Hugo, red. Götzenbilder und Opfer. René Girard im Gespräch mit der Befreiungstheologie. Thaur/Münster: Lit, 1996 (po portugalsku 1991).

Benjamin, Walter. „Kapitalismus als Religion“. W: Gesammelte Schriften, t. VI, Hrs. von Rolf Tiedemann i Hermann Schweppenhäuser, 100–102. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1991.

Budzik, Stanisław. Dramat odkupienia. Kategorie dramatyczne w teologii na przykładzie R. Girarda, H. U. von Balthasara i R. Schwagera. Tarnów: Biblos, 1997.

Budzik, Stanisław. „Teologia dramatyczna Raymunda Schwagera”. W: Raymund Schwager. Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy. Tłum. Jerzy Hanusz, 7–43. Tarnów: Biblos, 2002.

Gielarowski, Andrzej. O możliwym końcu kultury. Apokaliptyka René Girarda. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2021.

Girard, René. Mensonge romantique et vérité romanesque. Paris: Grasset, 1961; po polsku: Prawda powieściowa i kłamstwo romantyczne. Tłum. Karolina Kot, Warszawa: Wydawnictwo KR, 2001.

Girard, René. La violence et le sacré. Paris: Grasset, 1972; po polsku: Sacrum i przemoc. Tłum. Maria i Jacek Plecińscy. Poznań: Brama – Książnica Włóczęgów i Uczonych, 1993/94.

Girard, René. Des choses cachées depuis la fondation du monde. Recherches avec Jean-Michel Oughourlian et Guy Lefort. Paris: Grasset, 1978; po polsku tylko fragmenty: Rzeczy ukryte od założenia świata (fragmenty). Tłum. Mirosława Goszczyńska. Literatura na Świecie nr 12 (1983): 74–182.

Girard, René. Le bouc émissaire. Paris: Grasset, 1982; po polsku: Kozioł ofiarny. Tłum. Mirosława Goszczyńska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1987.

Girard, René. A Theater of Envy: William Shakespeare. New York: Oxford University Press, 1991; po polsku: Szekspir. Teatr zazdrości. Tłum. Barbara Mikołajewska. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.

Girard, René. „Mimetische Theorie und Theologie“. W: Vom Fluch und Segen der Sündenböcke, red. Józef Niewiadomski i Wolfgang Palaver, 15–29. Thaur: Kulturverlag, 1995.

Girard, René. Je vois Satan tomber comme l’éclair. Paris: Grasset, 1999; po polsku: Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica. Tłum. Ewa Burska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2002.

Girard, René. Quand ces choses commenceront... Entretiens avec Michel Treguer. Paris: Arlea, 2006.

Girard, René. Les Origins de la culture. Entretiens averc Pierpaolo Antonello et Joao Cezar de Castro Rocha. Paris: DDB, 2004; po polsku: Początki kultury. Tłum. Michał Romanek. Kraków: Znak, 2006.

Girard, René. La conversion de l’art. Paris: Carnet Nord, 2008.

Girard, René. Achever Clausewitz. Entretiens avec Benoit Chantre. Paris: Editions Flammarion, 2007; po polsku: Apokalipsa tu i teraz. Rozmawiał Benoit Chantre. Tłum. Cezary Zalewski. Kraków: WAM, 2018.

Haven, Cynthia L. Evolution of Desire. A Life of René Girard. East Lansing: Michigan State University Press, 2018.

Korusiewicz, Marta. Geometrie kultury według René Girarda. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, 2015.

Moosbrugger, Mathias. Die Rehabilitierung des Opfers. Dialog zwischen René Girard und Raymund Schwager über die Angemessenheit der Rede vom Opfer im christlichen Kontext. Innsbruck: Tyrolia, 2012.

Niewiadomski, Józef. „Fenomen Girarda”. Roczniki Kulturoznawcze 4, z. 2(2013): 7–20.

Niewiadomski, Józef. „Step-by-Step. On the Way to the Rehabilitation of the Sacrifice in the Correspondence between Raymund Schwager and René Girard”. Contagion. Journal of Violence, Mimesis and Culture 21(2014): 67–73.

Niewiadomski, Józef. „Ecce Homo! – Dramatyczne podejście do prawdy o człowieku. Innsbrucka teologia dramatyczna w obliczu potrzeb i wyzwań współczesności”. Studia Teologii Dogmatycznej 1(2015): 185–207.

Niewiadomski, Józef. Dramatische Figuren des Glaubens. Christlich glauben in den Herausforderungen von heute. Freiburg: Herder, 2019.

Palaver, Wolfgang i Richard Schenk, red. Mimetic Theory and World Religions. East Lansing: Michigan State University Press, 2017.

Pendel, Adam. Transformation des Alltags. Sakramententheologie im Blickwinkel der Innsbrucker Dramatischen Theologie: Mit einer quellenkritischen Edition der Vorlesungsmanuskripte zur Allgemeinen Sakramentenlehre von Raymund Schwager samt den dazugehörigen Overheadfolien. Wien: Lit., 2022.

Romejko, Adam. „Teoria mimetyczno-ofiarnicza – Wprowadzenie do antropologii René Girarda”. Studia Gdańskie 15–16(2002–2003): 55–64.

Scheler, Max. Problemy religii. Tłum. Adam Węgrzecki. Kraków: Znak, 1995.

Schwager, Raymund. Raymund Schwager Gesammelte Schriften, t. 1-8. Freiburg i. Br.: Herder, 2014–2018 [RSGS].

Schwager, Raymund. Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy. Tłum. Jerzy Hanusz. Tarnów: Biblos, 2002.

Strączek, Bogumił. Konwersja w kulturze przemocy. Myśl antropologiczno-etyczna René Girarda. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2019.

Waal, Frans de. Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność. Kraków: Copernicus Center Press, 2013.