Filling the Gap? The Feminist Perspective in the Literary Reflection on Polish Enlightenment
Abstract
The article raises the problem of the use of the feminist criticism apparatus in research on the Polish Enlightenment literature. The method has not been popular among Polish experts of the epoch. The article discusses the advantages of feminism in literature studies as well as the potential risks associated with the application of the category gender to research on early literature. The greatest threat seems to be the failure to take into account the historical and socio-cultural context. The paper refers to other epochs or foreign literature, which may constitute a starting point for research into the literature of Polish Enlightenment. One such work is a monograph by Marek Jastrzębiec-Mosakowski entitled Strategie wymazywania. Kobiece bohaterki w męskich tekstach francuskiego Oświecenia [Strategies of erasure. Female heroines in the male texts of French Enlightenment]. The article lists researchers of Polish Enlightenment who notice the potential of gender studies (Barbara Judkowiak, Weronika Pawlik-Kwaśniewska) and points to the areas of research and possibilities offered by the use of feminist criticism tools. The article aims at restoring the names of the previously anonymous female authors, discovering or re-reading their work, as well as opening new spaces for their description and interpretation.
References
Aleksandrowicz Alina, To także powieść z kluczem. „Malwina” Marii z ks. Czartoryskich Wirtemberskiej, [w:] Kobieta epok dawnych, red. Iwona Maciejewska, Krystyna Stasiewicz, Olsztyn 2008.
Banasiak Bogdan, De Sade. Integralna potworność, Łódź 2006.
Banot Aleksandra E., Kiedy kobieta kocha mężczyznę. O seksualności heteronormatywnej w literaturze polskiej, „Women Writing Online” 2014, nr 3.
Bator Joanna, Feminizm, postmodernizm, psychoanaliza. Filozoficzne dylematy feministek „drugiej fali”, Gdańsk 2001.
Bator Joanna, Pożegnanie oświeceniowej metanarracji?, [w:] taż, Feminizm, postmodernizm, psychoanaliza. Filozoficzne dylematy feministek „drugiej fali”, Gdańsk 2001.
Bobako Monika. Powrót kobiet do historii – niedokończony projekt, „Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego” 2009, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0083bobako.pdf
Bogucka Maria, Białogłowa w dawnej Polsce. Kobieta w społeczeństwie polskim XVI-XVIII w. na tle porównawczym, Warszawa 1998.
Bogucka Maria, Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.
Bohuszewicz Paweł, Związki niebezpieczne, związki konieczne. O „alternatywnych” sposobach lektury tekstów staropolskich, „Roczniki Humanistyczne” 59(2011), z. 1, s. 251-268.
Borkowska Grażyna, Metafora drożdży: co to jest literatura/poezja kobieca, „Teksty Drugie” 1995, nr 3-4.
Burzyńska Anna, Łebkowska Anna, Nastulczyk Tomasz, Skucha Mateusz, Świerkosz Monika, Walas Teresa, Rozmowa „Wielogłosu”: Krytyka feministyczna – dokonania i perspektywy, „Wielogłos” 2(10)2011, s. 7-35.
Cixous Hélène, Śmiech Meduzy, przeł. Anna Nasiłowska, [w:] Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia szkiców, red. Anna Nasiłowska, Warszawa 2001.
Charewiczowa Łucja, Kobieta w dawnej Polsce, Poznań 2002.
Czechowicz Agnieszka, Glosa o metodologii przyczynków, czyli po co nam to wszystko, „Roczniki Humanistyczne” 59(2011), z. 1, s. 271-278.
Danowska Ewa, Urszula z Morsztynów Dembińska, starościna Wolbromska – „krakowska carowa”, [w:] Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. Agata Roćko, Magdalena Górska, Warszawa 2017.
Głażewski Jacek, Pani Roland i trauma Rewolucji, „Napis” 19(2013).
Godineau Dominique, Kobieta, tłum. Jolanta Kornecka, [w:] Człowiek oświecenia, red. Michel Vovelle, Warszawa 2001.
Grabowska Barbara, Mary Wollstonecraft, czyli oświeceniowe początki feminizmu, „Kultura i Wartości” 16(2015).
Hanusiewicz-Lavallee Mirosława, O badaniu literatury dawnej (i owadów). Glosa do polemiki, „Roczniki Humanistyczne” 59(2011), z. 1, s. 281-285.
Jastrzębiec-Mosakowski Marek, Strategie wymazywania. Kobiece bohaterki w męskich tekstach francuskiego Oświecenia, Gdańsk 2007.
Jaxa-Różen Hanna, Staropolskie siostry Szekspira, „Teksty Drugie” 2008, nr 1-2.
Judkowiak Barbara, Inny głos? Wokół ekspresji kobiecości w utworach Franciszki Urszuli Radziwiłłowej. Kobieta epok dawnych w literaturze, kulturze i społeczeństwie, red. Iwona Maciejewska, Krystyna Stasiewicz, Olsztyn 2008.
Kaczyński Paweł, Rodzina w literaturze stanisławowskiej. Motywy – konwencje – poglądy, Wrocław 2009.
Kobrzycka Agnieszka, Na tropie głupoty. Charakterystyka zjawiska w literaturze polskiego oświecenia, Warszawa 2013.
Kolinko Emilia, Tylko dzienniki. Diarystyka kobieca jako przedmiot badań w Polsce i za granicą, „Przegląd Humanistyczny” 4(2016).
Kosiński Dariusz, Półsierota? W poszukiwaniu matki teatru polskiego, [w:] Inna scena. Kobiety w historii i współczesności teatru polskiego, red. Agata Adamiecka-Sitek, Dorota Buchwald, Warszawa 2006.
Kostkiewiczowa Teresa, Między dramatami polityki a idyllą ogrodową. (Wakacyjne refleksje o zainteresowaniach badaczy piśmiennictwa polskiego oświecenia w początkach XXI wieku), „Prace Polonistyczne” 68(2013).
Kowalewska Danuta, Negatywny stereotyp niewiasty w literaturze polskiego oświecenia. Wybrane przykłady, [w:] Historie nieobojętne. Kądziel – Kołyska – Łoże. Atrybuty kobiecości na przestrzeni dziejów, red. Anetta Głowacka-Penczyńska, Katarzyna Grysińska-Jarmuła, Monika Opioła-Cegiełka, Bydgoszcz 2017.
Kowalewska Danuta, Baby, wiedźmy, czarownice, kobiety magiczne w literaturze dawnej, [w:] Kobieta w kulturze i literaturze – od antyku po XXI wiek, red. naukowa Monika Malinowska, Warszawa 2017.
Kraskowska Ewa, Kilka uwag na temat powieści kobiecej, [w:] Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia szkiców, red. Anna Nasiłowska, Warszawa 2001.
Krzywy Roman, Cztery portrety Salomei z Rusieckich Pilsztynowej, czyli o rozmaitych lekturach jednej autobiografii z feminizmem w tle, [w:] Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. Agata Roćko, Magdalena Górska, Warszawa 2017.
Kuchowicz Zbigniew, Wizerunki niepospolitych niewiast staropolskich XVI-XVIII wieku, Łódź 1972.
Kupisz Kazimierz, W kręgu feminizmu. Studia z literatury kobiecej XVI stulecia we Francji, Wrocław 1990.
Maciejewska Iwona, Jak wyjść z getta? O poszukiwaniu nowych dróg w badaniu literatury staropolskiej, „Prace Literaturoznawcze” 1(2013).
Marciniak, Katarzyna, Królewna Wanda – pierwsza polska feministka? Kobieta epok dawnych, red. Iwona Maciejewska i Krystyna Stasiewicz, Olsztyn 2008.
Nasiłowska Anna, Teksty feministyczne, [w:] Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia szkiców, red. Anna Nasiłowska, Warszawa 2001.
Nastulczyk Tomasz, Oczko Piotr, „Tradycyjni” czy „nowocześni”? O metodologicznych dylematach badaczy staropolszczyzny, cz. 1-2, „Terminus” 15(2013), z. 3(28), s. 383-400.
Obremski Krzysztof, Ksieni Teresa Chreptowiczówna i jej „feministyczne” mowy. Kobieta epok dawnych, red. Iwona Maciejewska, Krystyna Stasiewicz, Olsztyn 2008.
Obremski Krzysztof, Metodologia: efektywność a efektowność, [w:] Literatura dawna a współczesna humanistyka, red. tenże, Toruń 2010.
Partyka Joanna, Lewandowska Julia, Jak pisać o pisarkach? Podsumowania, „Terminus” 18(2016), z. 2(39), s. 117-130.
Partyka Joanna, Żona wyćwiczona. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Warszawa 2004.
Pawlik-Kwaśniewska Weronika, Córka, żona, matka. Kobieca prywatność a oświeceniowy utylitaryzm, [w:] Historie nieobojętne. Kądziel – Kołyska – Łoże. Atrybuty kobiecości na przestrzeni dziejów, red. Anetta Głowacka-Penczyńska Katarzyna, Grysińska-Jarmuła Monika Opioła-Cegiełka, Bydgoszcz 2017.
Pawlik-Kwaśniewska Weronika, Kobieta w epitalamiach Stanisława Trembeckiego, [w:] Poezja okolicznościowa w Polsce w latach 1730-1830. W kręgu spraw prywatnych i środowiskowych, red. Roman Magryś, Marek Nalepa, Grzegorz Trociński, Rzeszów 2014.
Pietrzyk Paweł, „Druga płeć” i „płeć pierwsza” w „Barbarze Radziwiłłównie” Alojzego Felińskiego, [w:] Kobieta epok dawnych, red. Iwona Maciejewska, Krystyna Stasiewicz, Olsztyn 2008.
Polski Grand Tour w XVIII i w początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Warszawa 2014.
Popiel Monika, Feminizm i filologia, [w:] Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia szkiców, red. Anna Nasiłowska, Warszawa 2001.
Przybylski Ryszard, Witkowska Alina, Romantyzm, Warszawa 1997.
Pusz Wiesław, Literatura późnego oświecenie. Rejestr zadań, [w:] tenże, Oświeceni i nie tylko, Łódź 2003.
Outram Dorinda, Panorama oświecenia, przeł. Joanna Kolczyńska, Warszawa 2008.
Ritz German, Granice i perspektywy gender studies, [w:] tenże, Nić w labiryncie pożądania. Gender i płeć w literaturze polskiej od romantyzmu do postmodernizmu, Warszawa 2001.
Salmonowicz Stanisław, Śmierć cnotliwego rewolucjonisty, „Wiek Oświecenia” 1992, t. 8.
Świerkosz Monika, Czy feminizm zmienił polskie literaturoznawstwo?, „Women Writing Online” 2014, nr 3, http://www.womenonlinewriting.org [dostęp: 15.06.2018].
Wichrowska Elżbieta, Między Berlinem a Warszawą. Judyta z Levich Bucca Jakubowiczowa, [w:] Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. Agata Roćko, Magdalena Górska, Warszawa 2017.
Wichrowska Elżbieta, Twoja śmierć. Początki dziennika intymnego w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Antoni Ostrowski, Życie najlepszej żony opisane przez czułego jej małżonka dla kochanych dzieci oraz Dziennik moich uczuciów, czyli elegia serca, Warszawa 2012.
Wiśniewska Halina, Świat płci żeńskiej baroku zaklęty w słowach, Lublin 2003.
Wollstonecraft Mary, Wołanie o prawa kobiety, tłum. Ewa Bodal, Magdalena Cichoń i in., Warszawa 2011.
Copyright (c) 2019 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
