Nazywanie Ducha Świętego w historii polszczyzny

Bożena Sieradzka-Baziur

Bożena Sieradzka-Baziur Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Słowa kluczowe: język religijny; pojęcia religijne; nazwania Ducha Świętego

Abstrakt

W artykule zostały przedstawiona analiza semantyczna kilkudziesięciu wybranych jednostek nazewniczych, którymi określano Ducha Świętego w historii polszczyzny. Korpus tekstów stanowiący podstawę tego opracowania to m.in.: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Katechizm Kościoła Katolickiego, prace teologiczne dotyczące Trzeciej Osoby Boskiej, teksty literackie od średniowiecza do współczesności, w tym tłumaczenia łacińskich hymnów Veni Creator Spiritus oraz Veni Sancte Spiritus na język polski, modlitewniki i śpiewniki, wypowiedzi współczesnych użytkowników języka polskiego. Współcześnie prototypowymi określeniami charakteryzowanej istoty duchowej są Duch Święty oraz Trzecia Osoba Trójcy Świętej. W centrum pojęcia DUCH ŚWIĘTY znajdują się jednostki nazewnicze Duch; Ożywiciel; Pan; Paraklet; Pocieszyciel; Stworzyciel Duch. Omówiono także osobliwe, rzadkie, okazjonalne, poetyckie jednostki nazewnicze, którymi w dziejach polszczyzny określano Ducha Świętego. W artykule zostały przedstawione również archaizmy oraz neologizmy nazewnicze używane w celu nazwania tej istoty duchowej.

Bibliografia

Boryś W.: Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Duch Święty. Jak odkrywam jego działanie, wstęp, wybór tekstów i posłowie W. Kubik SJ, Kraków 1998.

Hallig R., Wartburg W. von.: Begriffssystem als Grundlage für die Lexikographie. Versuch eines Ordnungsschemas, Berlin 1952.

Jankowski A.: Zarys pneumatologii Nowego Testamentu, Kraków 1982.

Jankowski A.: Duch Dokonawca. Nowy Testament o posłannictwie eschatologicznym Ducha Świętego, Katowice 1983.

Jankowski A.: Duch Święty Dokonawcą zbawienia. Nowy Testament o posłannictwie eschatologicznym Ducha Świętego, Kraków 2003.

Jan Paweł II: 1986, Dominum et Vivificantem, www.vatican.va (dostęp: 1.04.2014).

Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 2002.

Kozłowska A.: Duch Święty w pismach Cypriana Norwida, „Roczniki Humanistyczne” 56(2008), z. 6, s. 89-103.

Kucała M.: Nazywanie Chrystusa w historii polszczyzny, w: Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999, s. 205-212.

Kucała M.: Nazywanie Boga Ojca w historii polszczyzny, w: Obraz Boga Ojca w kulturze, red. M. Ołdakowska-Kuflowa i U. M. Mazurczak, Lublin 2000, s. 55-66.

Kudasiewicz J.: Odkrywanie Ducha Świętego. Medytacje biblijne, Kielce 1998.

Nowak M. D.: Świadectwo religijne. Gatunek – Język – Styl, Lublin 2005.

Pismo Święte Nowego Testamentu, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, Częstochowa 2005.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 1-5, Poznań 1965-2013.

Roget P. M.: Thesaurus of English Words and Phrases, vol. I-II, Londyn 1912.

Sieradzka-Baziur B.: O strukturze semantycznej języka. Pojęcie SAMOTNOŚĆ, „Horyzonty Wychowania” 12(2013), nr 23, s. 117-138.

Sieradzka-Baziur B.: INDYWIDUALIZM jako pojęcie, „Horyzonty Wychowania” 12(2013), nr 24, s. 17-35.

Sieradzka-Baziur B.: Między błogosławieństwem a przekleństwem. Zagadnienia języka religijnego w twórczości Jana Kasprowicza, Kraków 2006.

Sieradzka-Baziur B.: Cechy językowe „Hymnu Veni Creator” Stanisława Wyspiańskiego, w: Stanisław Wyspiański – człowiek wszechstronny, red. W. Piotrowski, Piotrków Trybunalski, 2009, s. 61-83.

Urbański S.: Polska bibliografia teologiczna o Duchu Świętym (1966-1986), „Studia Theologica Varsaviensia” 34(1996), nr 1, s. 209-221.

Z głębokości... Antologia polskiej modlitwy poetyckiej, 1966, wstęp, wybór, opracowanie A. Jastrzębski i A. Podsiad, Warszawa 1966.

Z głębokości... Antologia polskiej modlitwy poetyckiej, opracowali A. Jastrzębski, A. Podsiad, Warszawa 1974.