„Poczucie malarskie graniczy tutaj z wizyjnością; kształt tonami znaczony przypomina senne obrazy”. Le peintre-graveur oczami Franciszka Siedleckiego

  • Jolanta Czerzniewska Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
Słowa kluczowe: Franciszek Siedlecki; Feliks Jabłczyński; grafika; akwaforta

Abstrakt

In 1927, Franciszek Siedlecki published his work entitled Grafika polska w oewietle krytyki zagranicznej [Polish etching graphics in the light of foreign criticism]. In his essay, he proposed a metaphorical conception of etching graphics, defined as a philosophical path towards enlightenment. Siedlecki considered Rembrandt to be the ideal embodiment of his philosophy. Siedlecki was one of contributors to the collective volume published in 1938, entitled Feliks Jabłczynski (1865-1928). Monografia zbiorowa [Feliks Jabłczynski (1865-1928). A collective monograph]. In his essay there (Grafika Feliksa Jabłczynskiego (1865-1928)[Etching graphics by Feliks Jabłczynski (1865-1928)]), he presented his model of a prototypical master of acquaforte etching, drawing mostly upon Rembrandt’s achievements.
This paper analyses the above-mentioned collective volume understood as a treatise on the inter-war Polish art and its main focus on polemics with the modernist myths concerning language, art and the artist. Siedlecki’s essay in thie collection has a two-fold role to play. Firstly, it presents a metaphor of an ideal work of art. Secondly, it serves as a consolidating factor for all the parts of the publication. His text is an instrument for a philosophy of the language of art. Siedlecki’s discourse focuses around Jabłczynski, his artistic workshop and the invention of monotyping – in other words it focuses on the artist’s creation space and creation philosophy.
Siedlecki uses an elevated and almost a monumental style. He disguises Jabłczynski as a peintre-graveur, an ancient master, alchemist or a shaman. This disguise symbolizes the need of the 20th-century art to return to the very beginning and the ultimate source of all creation in its search of inspiration, philosophy and imaginativeness. Siedlecki refutes the reproductive function of etching, as subservient to painting. In his eyes, etching is closely related to drawing. An etching work relies on an ideal, a sign and a symbol. It must have its poetic, fairy-tale, ludic and musical aspects. Etching is an element of spiritual energy, manifesting itself in attempts to synthesize all branches of human creation. The presence of the graphic element in the etching helps materialize spiritual aspects.
The contemporary artistic workshop is a testing range with its vital function for shaping human personality and character. The artist is like Prometheus in his “offering” of artistic work. Doomed to eternal failure, Jabłczynski – as seen by Siedlecki – is an allegoric figure of a Sisyphus: the artist and his art are permeated by the tragedy of human existence. Thus, Siedlecki’s programme for contemporary art was to guarantee freedom, paid for by pain and by an endless struggle for reaching the ideal. On the other hand, he saw art as being widely publically received and acclaimed. He strongly believes in a social revival through an educational power of the artistic workshop.

Bibliografia

André-Deconchat S., Goya dans la second moitié du XIXe siècle: échos et correspondances, [w:] Goya graveur. Catalogue d'exposition, Petite Palais 13 mars-8 juin 2008, James Ensor, Paul Gauguin, Francisco de Goya, Max Klinger, Alfred Kubin, Edward Munch, Odilon Redon, Félicien Rops, sour la direction de Peter Assmann, Paris 2008, s. 121-137.

Bittner I., U podstaw antropologii filozoficznej polskiego romantyzmu, Łódź 1998.

Bonnier B., Carpiaux V., Félicien Rops! A Ce nom, c'est, dan la memoire, trute une nuée d'images qui se lève, [w:] Obsessions. Honoré Daumier, Henry de Groux, sous la direction de Maryline Assante di Panzillo et Simon André-Deconchat, Bruxelles 2006, s. 66-88.

Boogert B. van, Dumas Ch., Oosterzee L. van, SchatbornP.,Goethe & Rembrandt. Tekeningen uit Weimar. Uit de grafische bestanden van de Kunstsammlungen zu Weimar, aangevult met werken uit het Goethe-Nationalmuseum, Amsterdam 1999.

Corot et genie du trait. Estampes et dessin, catalogue d'exposition sur la direction de Calude Bouret, Paris 1996.

Czarnecki K., Grafika Franciszka Siedleckiego. Katalog prac, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 1991.

Czarnecki K., Franciszek Grzymała-Siedlecki (1867-1934), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVI/4, z. 151, red. H. Markiewicz, Warszawa−Kraków 1996, s. 539-542.

Du chaos dans le pinceau. Victor Hugo. Dessins, catalogue d'exposition, Maison de Victor Hugo, Paris, 12 octobre 2000-7 janvier 2001, sous direction de Jean-Jacques Lebel; Marie-Laure Prévost, Paris 2000.

Czerzniewska J., Relikt. Rekwizyt. Doświadczenie obcości. Groteskowośćświata przedstawionego na rycinach Konstantego Brandla i Karola Mondrala z okresu ich paryskiej przyjaźni, [w:] Zawsze fragment? Studia z historii kultury XX i XXI wieku, red. M. Kitowska-Łysiak, M. Lachowski, Lublin TN KUL 2011, s. 229-269.

Głowiński M., Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka, Warszawa 1962.

Głowiński M., Młodopolska lektura Słowackiego: Cezary Jellenta, [w:] Dzieło wobec odbiorcy. Szkice o komunikacji literackiej, Prace wybrane Michała Głowińskiego, red. R. Nycz, Kraków 1998.

Grońska M., Grafika w książce, tece i albumie. Polskie wydawnictwa artystyczne i bibliofilskie z lat 1899-1945, Wrocław 1994.

Hutnikiewicz A., Feliks Jabłczyński (1865-1928), [w:] Obrazy literatury polskiej XIX i XX wieku. Literatura okresu Młodej Polski, t. III, seria 3, red. K.Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, Kraków 1973, s. 377-378.

Ignaczak P., Twórczość rytownicza Jana Piotra Norblina na tle XVIII-wiecznej grafiki rembrandtyzującej, „Rocznik Historii sztuki” 33(2008), s. 203-218.

Jabłczyński Feliks (1865-1928), [w:] Polski słownik biograficzny, t. X, Wrocław− Warszawa−Kraków 1962-1964, s. 205-206.

Jabłczyński Feliks, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze − Rzeźbiarze − Graficy, t. III, red. J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1979, s. 152-154.

Juszczak W., Wojtkiewicz i nowa sztuka, Kraków: Universitas 20002.

Kaenel P., Daumier „au point de vue de l'artiste et au point de vue moral”, [w:] Daumier. L'écriture d'lithographe, catalogue d'exposition, BnF-Site Richelieu, 4 mars-29 juin 2008, sous la direction de Valérie Sueur-Hermel, Paris 2008, s. 41-51.

Klinger M., Malarstwo i rysunek, tłum. I. Drexler, Lwów 1908.

Kłosiński K., Wokół „Historii Maniaków”. Stylizacja. Brzydota. Groteska, Kraków 1992.

Kobieta, eros, śmierć. Graficzne cykle Maxa Klingera, katalog wystawy, oprac. G.Hałasa, Poznań 1993.

Kossowska I., Narodziny polskiej grafiki artystycznej 1897-1917, Kraków 2000.

Kowalski A. P., Mit a sztuka w Ernsta Cassirera filozofii form symbolicznych, „Filo-Sofija” 2003, nr 1(3), s. 117-130.

Kozłowska E., Stylizacja. Intertekstualność, [w:] E. Bańkowska, J.Jagodzińska, E. Kozłowska, A. Mikołajczuk, E. Wolańska, A. Wolański, H. Wszeborowska, Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. E. Bańkowska, A. Mikołajczuk, Warszawa 2003, s. 108-118.

Le cliché-verre. Corot et la gravure diaphane, catalogue d'exposition présentée au Cabinet des estampes du Musée d'art et d'histoire, promenade du Pin 5, CH 1204 Genève, du 16 juillet au 10 octobre 1982, Genève 1982, s. 96-98.

Lewandowski T., Cezary Jellenta. Estetyk i krytyk. Działalność w latach 1880-1984, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1975.

Lipa A., Pisane z Paryża. Postimpresjonistyczna i ekspresjonistyczna wizja miasta w sztuce polskich modernistów, [w:] Młoda Polska. Słowa. Obrazy. Przestrzenie, katalog wystawy w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, 9 paździenika-31 grudnia 2007 roku, Warszawa 2007, s. 31-37.

Malinowski J., Imitacje świata. O polskim malarstwie i krytyce artystycznej drugiej połowy XIX wieku, Kraków 1987.

Markiewicz H., Młoda Polska a literackie dziedzictwo pozytywizmu, [w:] Stulecie Młodej Polski, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1995, s. 393-407.

Miodoński L., Całość jako paradygmat rozumienia świata w myśli niemieckiej przełomu romantycznego. Analiza wybranych problemów, Wrocław 2001.

Nycz R., Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku wieku XX (do pierwszej wojny światowej), [w:] tenże, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 2002, s. 225-258.

Nycz R., Homo Irrequietus. Nietzscheanizm w twórczości Wacława Berenta, [w:] tenże, Język modernizmu, s. 296-297.

Piwińska M., Złe wychowanie, Gdańsk 2005.

Podraza-Kwiatkowska M., Wolność i transcendencja. Studia i eseje o Młodej Polsce, Kraków 2001.

Popiel M., Historia i metafora. O „Żywych kamieniach” Wacława Berenta, Wrocław 1989.

Prokop J., O pierwszych polskich ekspresjonistach, [w:] Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. I, Młoda Polska, red. J. Kwiatkowski, Z. Żabicki, Warszawa 1965.

Prokop J., Z przemian w literaturze polskiej lat 1907-1917, Wrocław−Warszawa−Kraków 1970.

Przybylski R., Rozhukany koń. Esej o myśleniu Juliusza Słowackiego, Warszawa 1999.

Rembrandt. Ryciny i rysunki w zbiorach polskich, katalog wystawy z okazji 400-lecia urodzin Rembrandta w Muzeum Narodowym w Warszawie, red. A. Kozak, J. A. Tomicka i in., Warszawa 2009.

RosalesRodrigues A., Rembrandtowska „sztuka wyklęta”. Mit zbuntowanego geniusza w XIX-wiecznej krytyce artystycznej i malarska polemika zakademizmem, „Rocznik Historii Sztuki” 33(2008), s. 242-243.

Rosner K., Sztuka a rzeczywistość w programach polskich modernistów, [w:] Studia z dziejów estetyki polskiej 1890-1918, red. S. Krzemień-Ojak, Warszawa 1972, s. 7-57.

Siedlecki F., Grafika Feliksa Jabłczyńskiego, [w:] Feliks Jabłczyński. Monografia zbiorowa (1865-1928), Warszawa 1938, s. 13-30.

Siedlecki F., O sztuce graficznej, [w:] Grafika polska w świetle krytyki zagranicznej, 1927, s. 5-12.

Słowacki J., Do Wojciecha Stattlera, Paryż poniedziałek 3 czerwca 1844 r., [w:] Korespondencja Juliusza Słowackiego, t. II, oprac. E. Sawrymowicz, Kraków 1963, s. 41-42.

Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. V, red. J. Derwojed, Warszawa 1993, s. 175-179.

Sójka J., O koncepcji form symbolicznych Ernsta Cassirera, Warszawa 1988, s.53-82.

Starzyński J., O romantycznej syntezie sztuk. Delacroix Chopin Baudlaire, Warszawa 1965.

Strzyżewski M., Model „biografii typowej” romantyka, [w:] Biografie romantycznych poetów, s. 103-115.

Szablowska A., Twórczość Feliksa Jabłczyńskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 56(1994), nr 1-2, s. 27-42.

Talbierska J., Grafika europejska na przełomie XV i XVI wieku. Ośrodki, artyści i ich szkoły, kierunki rozwoju, [w:] Sztuka około 1500. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, listopad 1996, Warszawa 1997, s.279-296.

Talbierska J., Rembrandt. Ryciny i rysunki ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Warszawa 2004.

Woronow I., Romantyczna idea korespondencji sztuk. Stendhal, Hoffman, Baudlaire, Norwid, Kraków 2008.

Zalewska A., Nowoczesność Historii maniaków Romana Jaworskiego, [w:] Modernistyczne źródła dwudziestowieczności, red. M. Dąbrowski, A. Z. Makowiecki, Warszawa 2003, s. 167-168.

Ziemba A., Różne oblicza caravaggionizmu, [w:] Carravaggio. Złożenie do grobu. Arcydzieło Pinakoteki Watykańskiej. Różne oblicza caravaggionizmu. Wybrane obrazy z Pinakoteki Watykańskiej i zbiorów polskich, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie od 14 września do 15 października 1996 roku, Warszawa 1996, s. 66-73.

Ziemba K., Wyobraźnia i biografia. Młody Słowacki i ciągi dalsze, Gdańsk 2006.

Ziemba K., Wzorce biograficzne Słowackiego, [w:] Biografie romantycznych poetów, red. Z. Trojanowiczowa, J. Borowczyk, Poznań 2007, s. 147-158.

Opublikowane
2019-10-04
Dział
Artykuły