Aнтpoпoлoгiя простору в українській дилогії Mикoли Гоголя (Вечера на хуторе близ диканьки, Миргород)

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Antropologia przestrzeni w ukraińskiej dylogii Mikołaja Gogola (Wieczory na chutorze koło dikańki, Mirgorod)

Na często zadawane pytanie o przynależność narodową Gogola można spojrzeć przez pryzmat kompleksu identyczności przestrzennych. Podstawową przestrzenną identycznością świadomości twórczej Gogola była identyczność ukraińska: ukraińskie przestrzenno-duchowe toposy chrześcijańskie, tradycja literacka (barok, Iwan Kotlarewski, Wasyl Gogol, preromantycy itp.), historia, natomiast na poziomie archetypowym - mentalno-językowy obraz świata, mity, folklor i inne czynniki składające się na genotyp mentalno-narodowy. Następna identyczność Gogola to Rosja i „ruskość”, imperialność, wraz z jej „wszechstowiańskim”, „władczym” językiem. Trzecią przestrzenną identycznością Gogola byt caty świat - ponadczasowy i ponadnarodowościowy, którego metaforą w ujęciu pisarza stały się Wiochy, przede wszystkim Rzym. Jednak podstawową identycznością w twórczości Gogola, zwłaszcza w jego „ukraińskiej dylogii”, była identyczność ukraińska: nie jako tematyka czy egzotyka „matorosyjska” na tle rosyjskim, a jako sedno osobistości twórczej pisarza. Obrazy przestrzenne w prozie Gogola, w tym i w „ukraińskiej dylogii”, są wyraźnie zantropologizowane. Tak powstaje „żywa Ukraina” - realna i mityczna, zwykła i dziwna, magiczna i zmienna, jak sam Gogol, człowiek i tekst.