Deadiektywne personal nomina subiecti with a formant-ač in Belarusian dialects in Narewka area of the Bialystok region
Abstract
[Abstrakt tylko w j. rosyjskim / Abstract only in Russian]
Отприлагательные личные nomina subiecti со словообразовательным формантом -ач в белорусских говорах окрестностей Наревки в Белостокском регионе
В настоящей статье излагаются результаты анализа отприлагательных личных nomina subiecti со словообразовательным формантом -ач в белорусских говорах окрестностей Иаревки в белостокском регионе (Польша).
Материальную базу исследования составляют отприлагательные личные названия субъектов признаков с формантом -ач, собранные автором в 10 деревнях, расположенных на территории гмины Наревка. В этих деревнях проживает в подавляющем большинстве население православного вероисповедования, пользующееся в повседневной жизни белорусскими говорами. Воздействие на местные говоры соседних украинских говоров незначительно, гораздо большее влияние оказывает на них польский литературный язык. В настоящее время православное население исследуемой территории свободно владеет польским языком. Этот язык используется ими прежде всего в контактах с местными поляками, служащими и жителями городов.
Основной целью проведённого словообразовательного анализа было установление полного инвентаря дериватов (наименований лиц), составляющих в исследованных говорах словообразовательный тип отприлагательных названий носителей признаков. Кроме этого, много внимания уделялось характеристике мотивирующих основ, определению продуктивности исследованного словообразовательного типа, а также семантической и морфонологической характеристике дериватов.
До сих пор словообразованию существительных в белорусских говорах на территории белостокского региона диалектологи уделяли мало внимания. Проведённый автором настоящей статьи словообразовательный анализ личных названий субъектов [Sajewicz 2002], функционирующих в периферийных белорусских говорах верхнего течения реки Нарев в белостокском регионе, является по сути дела первым комплексным исследованием одной из словообразовательных категорий и продолжением, в более узком масштабе, тех исследованиий, которые на территории Белоруссии проводились П.В. Стецко и другими белорусскими исследователями.
References
AGWB 1980, Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, t. I, Wrocław.
Brodowska -H onowska, М., 1967, Zarys klasyfikacji polskich derywatów, Wrocław.
Buzássyová K., 1974: Sémantická štrúktura slovenských deverbativ, Bratislava.
Dokulil M., 1962, Tvofení slov v češtiné, 1. Teorie odvozování slov, Praha. [tłum. pol.] 1979, Teoria derywacji, Wrocław.
Glinka S., 1960, Granice językowe i przykłady zróżnicowania fonetycznego gwar białoruskich Białostocczyzny, „Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN”,-5, Warszawa.
Grek-Pabisowa I., 1968, Rosyjska gwara starowierców w województwach olsztyńskim i białostockim, Wrocław.
Grek-Pabisowa I., 1983, Słownictwo rosyjskiej wyspy gwarowej staroobrzędowców w Polsce. Rozwój i stan dzisiejszy, Wrocław.
Grek-Pabisowa I., Maryniakowa I., 1980, Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce, Wrocław.
Grzegorczykowa R., 1979, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, Warszawa.
Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa.
Grzegorczykowa R.. Puzynina, J., 1998, Słowotwórstwo, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego, Warszawa.
Honowska M., 1979, Ewolucja metod polskiego słowotwórstwa synchronicznego (W dziesięcioleciu 1967-1978), Wrocław.
Horecký J., 1959, Slovotvorná sústava slovenčiny, Bratislava.
Iwaniec E., 1977, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich, Warszawa.
Jaroszewicz J. 1844, Obraz Litwy pod względem jej cywilizacji od czasów najdawniejszych do końca w. XVIII, Wilno.
Jadacka H., 2001, System słowotwórczy polszczyzny (1945-2000), Warszawa.
Juhasz J., 1970, Probleme der Interferenz, Budapeszt.
Kondratiuk M., 1964, Wokalizm białorusko-ukraińskich gwar powiatu hajnowskiego, „Slavia Orientalis”, 3.
Kość J., 1989, Polszczyzna Węgrów a interferencje językowe, w: Interferencje językowe na różnych obszarach Słowiańszczyzny. Rozprawy Slawistyczne 4. Lublin,
Kuraszkiewicz W. 1955, Domniemany ślad Jadźwingów na Podlasiu, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, 1.
Kuraszkiewicz W., 1964, Tendencje białoruskie i ukraińskie w gwarach okolic Puszczy Białowieskiej, „Acta Baltico-SIavica”, I.
Laskowski R., 1966, Derywacja rzeczowników w dialektach laskich, cz. 1, Abstracta, collectiva, deminutiva, augmentativa, Wrocław.
Laskowski R., 1971: Derywacja rzeczowników w dialektach laskich, cz. 2, Rzeczowniki z formantem w funkcji przedmiotowej, Wrocław.
Łapicz Cz. 1989: Z problematyki badawczej piśmiennictwa Tatarów białostockich, w: Studia językowe z Białostocczyzny. Onomastyka i historia języka, Warszawa
Lesiów M. 1994, Gwary ukraińskie między Bugiem a Narwią, „Białostocki Przegląd Kresowy”, t. II, Białystok.
Michal u k D., 1997, Dobra i miasteczko Narewka na tle dziejów regionu (do końca XIX w.), Biaiystok-Narewka.
Mironowicz E. 1993, Białorusini w Polsce 1944-1949, Warszawa.
Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa.
Nalepa J. 1964, Jaćwięgowie. Nazwa i lokalizacja. Białystok.
Pawluczuk W. 1972, Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej. Warszawa.
Poldauf I., 1958, Tvofeni slov. O včdeckčm poznáni soudobých jazykú, Praha.
Ružička J., 1964, Z problematiky slovotvorných modelov, „Prace Filologiczne”, XVIII, 2.
Sadowski А. 1991: Narody wielkie i małe. Białorusini w Polsce, Kraków.
Sajewicz M. 1990: Produktywne typy słowotwórcze dewerbalnych nazw agentywnych w gwarach białoruskich okolic Narewki i Białowieży na Białostocczyźnie, „Slavia Orientalis", 3-4.
Sajewicz M. 1993, Wyobrażenie „małej ojczyzny” w białoruskojęzycznych wspólnotach wiejskich na Białostocczyźnie, w: Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, Lublin.
Sajewicz M. 1995, Dewerbalne nomina agentis z formantami -ło, -un w gwarach białoruskich okolic Narewki i Białowieży na Białostocczyźnie, w: Studia z językoznawstwa słowiańskiego, „Rozprawy Slawistyczne”, 10, Lublin.
Sajewicz M., 1997, O białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie, w: Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce. „Rozprawy Slawistyczne”, 12, Lublin.
Sajewicz M. 2000, Desubstantywne osobowe nazwy subiektów właściwości z formantem sufiksalnym w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny, „Acta Polono- Ruthenica”, 5, Olsztyn.
Sajewicz M., 2001a, Dewerbalne osobowe nomina subiecti w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny, w: Буларуская мова: Шляхі развіцця, кантакты і пер- спектывы, w: „Беларусіка - Albaruthenica”, 19, Mińsk.
Sajewicz M., 2001b: O jednym przykładzie oddziaływania polskiego języka literackiego na system słowotwórczy gwar białoruskich Białostocczyzny, w: Intermedialność / Interme- dialität, Lublin.
Sajewicz M., 2002, Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny. Deverbativa. Deadiectiva, Lublin.
Sajewicz M., 2003a, Zróżnicowanie etniczno-językowe wiejskiej społeczności prawosławnej Białostocczyzny w świetle badań naukowych oraz w oczach mieszkańców tego regionu, w: Język ukraiński. Współczesność - historia, Lublin.
Sajewicz M. 2003b, Суффиксальное словообразование отглагольных названий субъектов действий в белорусских говорах верхнего течения реки Нарев в белостокском регионе [Польша], in: Proceedings of the third International Congress of Dialectologists and Geolinguists, 2.
Sajewicz M. 2003c, Dewerbalne osobowe nomina subiecti z formantem -ač w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny, „Acta Albaruthenica”, 3, Mińsk.
Smoczyński W, 1972: Dialekt litewski w północno-wschodniej Polsce, w: Sprawozdanie z posiedzeń komisji naukowych Oddziału PAN w Krakowie za r. 1971, Komisja Językoznawstwa, Kraków.
Smulkowa E., 1960, Przykłady zróżnicowania morfologicznego gwar biatoruskich Białostocczyzny, „Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN”, III, z. 5, Warszawa,
Smulkowa E., 1968a, Szkic systemów fonologicznych gwar Białostocczyzny wschodniej, „Slavia Orientalis”, 3.
Smulkowa E„ 1968b, Słownictwo z zakresu uprawy roli w gwarach wschodniej Białostocczyzny na tle wschodniosłowiańskim, Wrocław.
Szymański W, 1973, Słowiańszczyzna wschodnia, Wrocław.
Šmilauer V., 1971: Novočeské tvorení slov, Praha.
Wiśniewski J. 1957, W sprawie badań nad pograniczem Jaćwieży. „Przegląd Historyczny", 2.
Wiśniewski J. 1964a, Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII w., „Acta Baltico-Slavica”, 1.
Wiśniewski J. 1964b, Zarys dziejów osadnictwa wiejskiego we wschodniej części województwa białostockiego do połowy XVII w., w: Nawukowy zbornik, 2, Białystok.
Wiśniewski J. 1977, Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny. Geneza i rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, „Acta Baltico-Slavica”, 11.
Wiśniewski .!., 1980, Zarys dziejów osadnictwa na Białostocczyźnie, w: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, t. I, Wrocław.
Zielińska A. 1996, Wielojęzyczność staroobrzędowców mieszkających w Polsce, Warszawa.
Винокур Г.O., 1946, Заметки по русскому словообразованию, „Известия АН СССР, 5, Серия Литературы и языка”, 1.
Вярхоў П. У., 1965,: Назоўнікі з суфіксам -ач (-‘ач) ў беларускай мове, w: Bieła- ruskaja mowa (Даследаванні па лексікалогіі), Мінск.
Граматыка беларускай мовы, т. І, Марфалогія, Мінск 1962.
Земская Е. А., 1973, Современный русский язык. Словообразование, Москва.
Земская Е. А., 1992, Словообразование как деятельность, Москва.
Ковалик І. І., 1958а, Вчення про словотвір, Львів,
Ковалик , І. I., 1958b, Про деякі питання слов’янського словотвору, Київ.
Кубрякова Е. С., 1972, Словообразование, w: Общее языкознание, Москва,
Лещинская О. А., 1974, Суффиксальное словообразование атрибутивных существительных в современном белорусском языке [АКД], Минск.
Лукашанец А. А, 1998, Змены ў структуры беларускай літаратурнай мовы і дынаміка яе норм, Словаўтварэнне, w: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Беларуская мова. Opole.
Лукашук М. П., 1973, Отприлагательные существительные в современном белорусском языке [АКД], Минск.
Лукашук М.П. 1974, Адпрыметнікавыя назоўнікі з суфіксамі -ак, -ач, -ар у сучаснай беларускай мове, w: Беларуская мова і мовазнаўства, 2, Мінск.
Лукашук М. П. 1980, Словаўтварэнне назоўнікаў матываваных прыметнікамі ў сучаснай беларускай мове, w: „Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук”.
Лопатин В. В., 1977, Русская словообразовательная морфемика, Москва.
Моисеев А. И., 1987, Основные вопросы словообразования в современном русском литературном языке, Ленинград.
Саевіч M., 1995, Уяўленне „малой радзімы” ў беларускамоўных вясковых суполь- насцях на Беласточчыне, „Веснік БДУ", серыя 4, 2.
Сцяцко П. У., 1977, Беларускае народнае словаўтварэнне. Афіксальныя назоўнікі, Мінск.
Tetowska-Trojewa M., 1988, Отглаголни имена за лица в българските говори. Nomen agentis, София.
Улуханов И.С, 1977, Словообразовательная семантика в русском языке и принципы её описания, Москва.
Шакун Л.М., 1978: Словаўтварэнне, Мінск.
Copyright (c) 2005 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
