Zamek lubelski w XVI i pierwszej połowie XVII wieku

Abstrakt

Obecne budowle wzgórza zamkowego w większości powstały w początku XIX wieku. Do najstarszych związanych z funkcjonowaniem grodu kasztelańskiego należą XIII – wieczna baszta – wieża obronno – mieszkalna i kaplica św. Trójcy, której budowę wiąże się z działalnością Kazimierza Wielkiego. Zamek, wybudowany również przez tego króla, rozbudowany jako rezydencja renesansowa w czasach Zygmunta I Starego i ulegający modernizacjom w kolejnych stuleciach ma znikomą dokumentację ikonograficzną. O wyglądzie w czasach piastowskich można mieć pewną orientację na podstawie zachowanych fundamentów, tylko częściowo odkrytych. Pewne domniemanie o rozkładzie budowli na wzgórzu zamkowym mamy na podstawie ostatnio odkrytego malowidła ściennego w kamienicy Lubomelskich w Rynku. Renesansową sylwetę ukazuje miedzioryt kolorowany zamieszczony w VI księdze dzieła „Civitates orbis terrarum”, wydanej w Kolonii w 1618 roku. Bardziej dokładne informacje o układzie budowli zamkowych, ich połączeniach – funkcjach, częściowo wyposażeniu posiadamy ze źródeł pisanych. Głównym jest inwentarz starostwa lubelskiego, zawierający także inwentarz zamku, sporządzony w 1564 roku. Kolejne zmiany funkcji i niewielkie stosunkowo przebudowy są opisane w dwóch lustracjach starostwa z lat 1602 i 1616. Dzięki tym źródłom jest możliwe poznanie wyglądu zamku w czasach jego świetności. Wynika z analizy tych źródeł, że nie bez powodu cudzoziemcy i przybysze spoza Lublina byli zauroczeni nie tylko położeniem zamku, ale także jego budowlami, wyposażeniem. Ponieważ całkowitą zagładę zamkowi przyniosły wojny połowy XVII wieku, nasze wyobrażenie o jego świetności jest ukształtowane tylko na podstawie źródeł.