Жанравая спецыфіка і палітычны падтэкст «Ляманту няшчаснага Рыгора Осціка» (1580)

Syarhyey Kavalyow

Syarhyey Kavalyow Maria Curie-Skłodowska University in Lublin

Keywords: multilingual poetry of Belarus’, funeral motives, political problems, the hero of poem, Renaissance individualism

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Specyfika gatunkowa i podtekst polityczny „Lamentu nieszczęsnego Hrehora Ościka” (1580)

W artykule analizowany jest utwór zajmujący ważne miejsce w wielojęzycznej poezji Białorusi epoki Renesansu – poemat „Lament nieszczęsnego Hrehora Ościka”. Napisany przez niejakiego Stanisława Laurenciego i wydany w Wilnie w 1580 r. poemat jest przykładem wyjątkowego połączenia motywów funeralnych z aktualną problematyką społeczną. Utwór ten miał pełnić różnorodne funkcje, zwłaszcza zaś agitacyjno-polityczną i religijno-parenetyczną. Analiza porównawcza „Lamentu...” z innymi utworami funeralnymi Renesansu i wczesnego Baroku pozwoliła wyodrębnić w poemacie S. Laurenciego szereg genotypowych elementów: 1) psychologiczny portret bohatera; 2) zwroty bohatera do Boga, nieba, ziemi i osób bliskich; 3) refleksje i komentarze autorskie; 4) literackie sentencje i aforyzmy; 5) pytania retoryczne i powtórzenia; 6) styl ekspresywny. W obrazie Hrehora Ościka odzwierciedlony został ogólny kryzys renesansowego indywidualizmu, a także to, do czego może doprowadzić nieograniczona swoboda, pogarda dla obowiązków społecznych i zaniedbywanie tradycji przodków. „Lament...” został napisany w odpowiedzi na konkretne wydarzenie: ukaranie białoruskiego szlachcica Hrehora Ościka za zdradę Ojczyzny i miał konkretny cel polityczny: usprawiedliwienie pospiesznego sądu króla Stefana Batorego i przekonanie szlachty do konieczności kontynuowania wojny z Moskwą.

References

Ходзька І.: Успаміны квестара, у: ХІХ стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах, уклад. М. Хаўстовіча, кн. 2, Мінск 2000.

Еўлашоўскі Ф.: Успаміны, у: Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі ХVІІ ст., уклад. А. Ф. Коршунава, Мінск 1983.

Heidenstein R.: Pamiętniki wojny Moskiewskiej, Lwów 1894.

Кавалёў С. В.: Героіка-эпічная паэзія Беларусі і Літвы канца XVI ст., Мінск 1993.

Конан У.: Мастацкая культура Беларусі эпохі Рэнесансу, «Мастацтва», 2000, №12, c. 3-4.

Kraushar A.: Lament Hrehorego Ościka 1580. «Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego», 18 (1891), z. 2, c. 387-395.

Krotkie wypisanie sprawy przy śmierci i pogrzebie Oświeconej Księżny Paniej Halżbiety z Szydłowca Radziwiłłowej… «Zeitschrift für Slavische Philologie», 25 (1956), H. 1, c. 127-145.

Laurenci S.: Lament nieszczęsnego Hrehora Ościka, «Archiwum Literackie», t. XVI, Wrocław i inn. 1972, c. 97-117.

Лосев А. Ф.: Эстетика Возрождения, Москва 1978.

Лямент у света убогих на жалосное преставленіе святоблівого… отца Леонтіа Карповича, у: І. В. Саверчанка, Старажытная паэзія Беларусі. XVI – першая палова XVII ст., Мінск 1992, с. 150-164.

Łowmiańska M.: Hrehory Ościk i jego zdrada w roku 1580, «Alma Mater Vilensis Biblioteka», 1933, z. 3, c. 32-51.

Maciejowski W.:, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, t. 3. Warszawa 1852.

Nowak Z.: Zdrada Hrehora Ościka i jej literacki obraz z 1580 roku, «Archiwum Literackie», t. XVI, c. 88-93.

Nowak-Dłużewski J.: Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Pierwsi królowie elekcyjni, Warszawa 1969.

Proteus abo Odmieniec, wyd. W. Wisłocki, Kraków 1890.

Rozmowa Polaka z Litwinem, wyd. J. Korzeniowski, Kraków 1890.

Саверчанка І. В.: Старажытная паэзія Беларусі. XVI – першая палова XVII ст., Мінск 1992.

Stryjkowski М.: Kronika Polska, Litewska, Żmódzka i wszystkiej Rusi, wyd. M. Malinowski, t. 2, Warszawa 1846.