Так говорил Владимир Санин. Русское ницшеанство сквозь призму романов М. П. Арцыбашева

Alla M. Gracheva

Alla M. Gracheva Saint Petersburg State University

Keywords: Nietzscheanism, “natural person”, the philosophy of life, the efflorescent Garden, individualism of hero, nihilism

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Tako rzecze Władimir Sanin. Rosyjski nietzscheanizm w świetle powieści M. P. Arcybaszewa

W artykule przedstawiona została, na materiale twórczości Michaiła Arcybaszewa, kwestia idei nietzscheańskich w Rosji początku XX wieku. Sygnalizując zbieżność, ale nie tożsamość, idei powieści Arcybaszewa Śmierć Landego (1904) i Sanin (1907) z koncepcją niemieckiego filozofa, autorka akcentuje specyfikę poglądów pisarza rosyjskiego: jego indywidualistyczną „filozofię życia”, związaną z naturą, pierwiastek optymistyczny, na przekór powszechnej hegemonii pesymizmu, hasła człowieka harmonijnego, zmierzającego do radości życia i swobodnej miłości. Nietzscheanizm był więc znany w Rosji tego czasu, jednak w świadomości artystycznej łączy się z czysto rosyjskimi doświadczeniami: teoriami Tołstoja, Dostojewskiego, Turgieniewa i nihilistycznej inteligencji raznoczyńskiej. Analizując sekret niezwykłego rozgłosu powieści Sanin, badaczka dostrzega go nie w warstwie śmiałych opisów, lecz w obrazie stworzonego przez Arcybaszewa „człowieka naturalnego” XX wieku, bohatera adogmatycznego. W artykule podejmuje się ponadto problem popularności tego bohatera i jego filozofii życiowej w masowym odbiorze czytelniczym początku wieku, czego przykładem mogą być liczne kontynuacje utworu, amatorskie przedłużenia (nieraz ironizujące) jego losów.

References

Арцыбашев М. П.: Санин, Москва 1990.

Арцыбашев М.: Рассказы, т. 2, Санкт-Петербург 1906.

Блок А., Литературные итоги 1907г. , «Золотое Руно», 1907, № 11-12, c. 97.

Боцяновский В.: Санин вернулся. (Литературные наброски), «Утро России», 1910, № 269, 9 окт., c. 2.

Данилин Я.: «Санин» в свете русской критики, Москва 1908.

Кол-Оман, Кто же, наконец, Санин?, Одесса 1908.

Колтоновская Е.: Проблема пола и ее освещение у неореалистов, «Образование» 1908, № 1, отд. II, c. 107.

Короленко В. Г., Письма. 1888-1921, Петербург 1922.

О.Ш., «Санин», г. Арцыбашев и женщина, Петербург 1908.

Россов Н. [Н. П. Пашутин ], О старых богах и новых настроениях. (Из последних страниц истории русской интеллигенции), «Познание России», 1909, 1, c. 147.

Судьба «Санина» в Германии, Санкт-Петербург 1909.