When Shall St Agnes Let the Skylark out of Her Sack?

  • Henryk Duda Faculty of Humanities, Catholic University of Lublin
Keywords: paremiology; calendar proverbs; climate

Abstract

We worship St Agnes, among other things, on 21st January. With the patroness of this day is attributed the proverb Święta Agnieszka wypuszcza skowronka z mieszka (St Agnes lets the skylark out of her sack). The author dwells on its genesis. It is usually still cold in Poland in the second half of January for skylarks to fly. There are other Polish proverbs (e.g. Po świętej Agnieszce widzimy muchy w chacie [After St. Agnes' day we can see flies in our house], on 5th February; Po świętej Dorocie wyschną chusty na płocie [After St. Dorothy's day the scarfs on the fence shall dry out], on 6th February). The proverbs seem to point that in the second half of January and in February it should be warmer.

The evolution of our climate may account for the discrepancy between calendar proverbs and weather; another fact is that in the second half of the sixteenth century the Gregorian calendar replaced the Julian one. Historical testimonies and contemporary research on the climate in the past show that in the Middle Ages, i.e. during the formation of such proverbs as Święta Agnieszka wypuszcza skowronka z mieszka, the climate in Europe was warmer. According to the author, climatic changes may also shed more light on some old and ever discussed problems of the Slav researcher.

References

Bogolepov M.A. 1935, Vozmuščanija klimata i žizn zemli i narodov, Berlin: R.S.F.S.R. Gosudarstvennoje Izdatelstvo.

Boryczka J. 1998, Zmiany klimatu Ziemi, Warszawa:Wydawnictwo Akademickie Dialog.

Bystroń J. S. 1933, Przysłowia polskie, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Fros H., Sowa F. 1988, Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Kraków3: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.

Gałecki Z. 1996, Gdzie i jak po polsku śpiewają słowiki? Glosa do polszczyzny kijowskiej, „Poradnik Językowy”, s. 57-62.

Gloger Z. 1900, Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, Warszawa.

Goudie A. 1998, Klimat, przeł. A. Michalska, Warszawa: Prószyński i S-ka.

Grochowiak S. 1981, Rok polski, Warszawa:Państwowy Instytut Wydawniczy.

Hensel W.1965, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, Warszawa3.

Kozarski S. 1988, Wahania klimatyczne. Historia, hipotezy, przewidywania, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Krzyżanowski J. 1969, Dzieje przysłowia polskiego w toku pięciu wieków, NKPP I, VII-XXXII.

Makarski W.1999, Nazwy miejscowe dawnej ziemi przemyskiej, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Moldenhawer K. 1937-1939, Szczątki roślinne z X wieku z wykopalisk na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, „Przegląd Archeologiczny” 6, s. 222-231.

Nowak E.1961, Ptaki pomocnikami rolnika, Warszawa:Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Maruszczak H. 1999, Tendencje do zmian klimatu w ostatnim tysiącleciu, w: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, red. L. Starkel, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 180-188.

Popowska-Taborska H. 1991, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Wrocław: Ossolineum.

RospondS. 1984, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław: Ossolineum.

Rymut K. 1975, Służebne i zawodowe nazwy miejscowe w Małopolsce, „Onomastica” 20, s. 143-168.

Rymut K. 1987, Nazwy miast Polski, Wrocław: Ossolineum.

Sulimirski T.1935,Climate and Population, Toruń.

Szaflarski J.1965, Polska. Charakterystyka ogólna, w: Geografia powszechna, t. III: Europa, Warszawa: PWN.

Świrko S.1990, Rok płaci – rok traci. Kalendarz przysłów i prognostyków rolniczych, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Tomiałojć L.1990, Ptaki Polski. Rozmieszczenie i liczebność, wyd. 2 zmienione, Warszawa:PWN.

Woś A.1999, Klimat Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wąsowicz H.1995, Kalendarz ksiąg liturgicznych Krakowa do połowy 16. wieku. Studium chronologiczno-typologiczne, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Wąsowicz H.2000a, Kalendarz gregoriański, w: Encyklopedia Katolicka, t.VIII, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 362-363.

Wąsowicz H.2000b, Kalendarz juliański, w: Encyklopedia Katolicka, t. VIII, s. 361-362.

Published
2019-08-28
Section
Articles