Collators of the Uniate Parish in the Brześć Diocese in the 18th Century

  • Dorota Wereda
Keywords: collator; uniate parishes; Brześć diocese; patronag

Abstract

The article discusses the way the right of patronage in the parishes of the Uniate Brześć diocese worked in the 18th century. It describes the rights and duties of patrons, also called collators, the rules of their working and it analyses the personal composition of the class of legal protectors of parishes.

In the 18th century the Brześć diocese had 305 parishes that were divided into 10 deaneries. The working of each parish was connected with the right of patronage. The patron (collator) had both privileges and duties resulting from this right. Introducing the candidate for the parish priest to the bishop, taking care of his salary and taking care of the condition of the church and its furnishings belonged to the patron's duties. In return for this the collator was entitled to have special privileges: he was remembered about in prayers, he had a special seat of honor in the church, priority over the others in processions and the right to put his coat of arms in the church.

The right of patronage in the parishes of the Uniate Brześć diocese in the 18th century was enjoyed by the King (34%), the clergy (6%) and lay people (60%). Among the lay collators the Sapieha (26) and Radziwiłł (25) families patronized the greatest number of parishes.

The right was hereditary. It had a close connection with ownership. It did not belong to the competence of the diocesan authorities.

References

Abraham W., Początki prawa patronatu w Polsce, Lwów 1889, nakładem redakcji „Przeglądu sąd. i adm.”
Batjuszkow P.N., Chołmskaja Rus. Istoriceskija sudby Russkago Zabużja, Petersburg 1887, izdano pri Min. Vnutrien. Deł.
Bieńkowski L., Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce, w: Kościół w Polsce. red. J.Kłoczowski, t.II, Kraków 1969, s.781-1049, wyd. „Znak”.
Brudzisz M., Dzieje seminarium duchownego. Studia Kościelno-Historyczne, t.III, Lublin 1979 s.143-271, TN KUL.
Chodynicki K., Stosunek Rzeczpospolitej do wyznania grecko-wschodniego, „Przegląd Historyczny” 23(1921), s.122-134.
Chodyński S., Patronat w Polsce, w: Encyklopedia Kościelna, Warszawa 1892, t.XVIII, s.380-399, wyd. ks. Michała Nowodworskiego.
Czaplińska M., Homola I., Ossoliński Józef Kajetan, PSB, t. XXIV, Wrocław 1979, s.414-415, PAN.
Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, PWN.
Encyklopedia Kościelna, t.X, Warszawa 1876; t. XVIII, Warszawa 1892, wyd. ks. Michała Nowodworskiego.
Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce. Warszawa 1988, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Jan Fryderyk, w: Dom Sapieżyński, oprac. E. Sapieha. Warszawa 1995 s.434, PWN.
Kaczrowski B., Józef Franciszek, tamże, s.424.
Kaczrowski B., Sapieha Józef Franciszek, PSB.t.XXXV, Warszawa 1994, s.22-24, PAN.
Kądziela Ł., Kazimierz Nestor, w: Dom Sapieżyński, s.525.
Kołbuk W., Kościoły Wschodnie w Rzeczpospolitej około roku 1772, Struktury administracyjne, Lublin 1998, TN KUL.
Kondratiuk T., Mecenat Anny z Sanguszków Radziwiłłowej (1676-1746), Biała Podlaska 1996, Muzeum Okregowe Biała Podlaska.
Kossowski A., Blaski icienie unii kościelnej w Polsce w XVII-XVIII wieku w świetle źródeł archiwalnych, Lublin 1939, Drukarnia „Narodowa”.
Kościałkowski S., Ze studiów nad dziejami ekonomii królewskich na Litwie, Wilno 1914.
Krasiński A.S., Prawo kanoniczne krótko zebrane, Wilno 1861, Drukiem Józefa Zawadzkiego.
Lulewicz H., Sapieha Lew, PSB, t. XXXV, Warszawa 1994, s.84-103, PAN.
Miasta polskie w tysiącleciu, red. S.Pazyra, t.II.Wrocław 1967, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mironowicz A., Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku, Białystok 1991, Dział Wydawn. Filii Uniw. Warszawskiego.
Nabywaniec S., Unicka archidiecezja kijowska wokresie rządów arcybiskupa metropolity Felicjana Filipa Wołodkowicza 1762-1778, Rzeszów 1998.
Pawelec M., Prawo patronatu, Lublin 1995 (mps wArchiwum Uniwersyteckim KUL, sygn. 1015).
Rozanów M., Powiat prużański. Szkic historyczny, Prużana 1935, Druk. Prużańskiego Powiatowego Zw. Międzykom.
Sagało A., Unicki dekanat mielnicki w drugiej połowie XVIII wieku, Lublin 1996 (mps wArchiwum Uniwersyteckim KUL, sygn.1052).
Stupnicki H., Herbarz Polski iimionospis w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, t.I, Lwów 1885, wyd. K.Piller.
Wawrzyńczykowa A., Rozwój wielkiej własności na Podlasiu w XV-XVI wieku, Wrocław 1951, Wrocław. Tow. Nauk.
Zdański K., Przyczynki do dziejów powiatu brzesko-litewskiego i ziem nim objętych, Warszawa 1936, Druk. Inst. Głuchoniem. i Ociemniałych.
Zhisman J., Das Stiftrecht in der Morgenländischen Kirche, Wien 1864.
Zielińska Z., Sapieha Jan Fryderyk, PSB, t. XXXV, Warszawa 1994, s.12-15, PAN.
Zielińska Z., Aleksander Michał, w: Dom Sapieżyński, s.504.
Published
2019-08-08
Section
Articles