The Idea of Universitas Studiorum in View of the Principle Guidelines of the Act 2.0. Some Reflections on the Mission of the Contemporary University
Abstract
The community of students and teachers is the fundamental basis of the model of ideal university. It is generally assumed that it was in the Middle Ages that the university was created, although schools of a sort of academic nature were present as early as in Ancient Greece. Since the beginnings of universities in Europe, values such as truth, autonomy, pluralism, freedom and universality have been close to them and have intertwined in the mainstream process of seeking truth. The denial of these values was detrimental to the very heart of the idea of university. The functioning of ancient forms of scientific activity and education and the emergence of the first medieval European universities are inevitably linked to the shaping of the idea of university. This is the background for the attempt to verify and evaluate the main assumptions of the last reform of higher education in Poland (the so-called Act 2.0). The analysis covers first of all the adopted objectives of the reform, the way of defining the mission of the university and the correctness of the legislative process. The whole discussion is carried out in the perspective of the medieval idea of universitas studiorum.
References
Act of 20 July 2018 Law on Higher Education and Science (Journal of Laws of 2018, item 1668 as amended) [Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1668 ze zm.)].
Act of 3 July 2018 Introductory provisions for the Law on Higher Education and Science (Journal of Laws of 2018, item 1669 as amended) [Ustawa z dnia 3 lipca 2018 r. ‒ Przepisy wprowadzające ustawę ‒ Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1669)].
Alatas, Syed Farid. “From Jāmi’ah to University: Multiculturalism and Christian-Muslim Dialogue.” Current Sociology 54, no. 1 (2006): 112-132.
Altbach, Philip G. “The Past, Present, and Future of the Research University.” In The Road to Academic Excellence, eds. P.G. Altbach, J. Salmi, 11-32. Waszyngton: The World Bank, 2011.
Altbach, Philip G. “The Realities of Mass Higher Education in a Globalized World.” In Higher Education in a Global Society, eds. D.B. Johnstone, M.B. d’Ambrosio, P.J. Yakoboski, 25-41. Cheltenham: Edward Elgar, 2010.
Andrzejuk, Artur. “Universitas? Mistrz? Uczeń? O roli uniwersytetów dzisiaj.” In Debaty UKSWordzkie cz. 1, eds. K. Flader-Rzeszowska, K. Marcyński, J.A. Sobkowiak, 107-108. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2016.
Barnett, Ronald. Realising the University in an Age of Supercomplexity. Buckingham: Society for Research into Higher Education & Open University Press, 1999.
Baszkiewicz, Jan. Młodość uniwersytetów. Warszawa: Wydawnictwo “Żak”, 1997.
Bednarczyk-Płachta, Agnieszka. Status szkoły wyższej jako podmiotu administracji publicznej. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016.
Biedrzycka, Halina. “Zagadnienie zależności “The Idea of a University” J.H. Newmana od starożytności klasycznej.” Roczniki Humanistyczne 4, no. 2 (1953): 113-122.
Bollinger, Lee C. “The Idea of a University.” Wall Street Journal, October 15, 2003. www.proquest.com.
Brzeziński, Jerzy. “Erozja norm akademickich. Próba diagnozy.” Teksty Drugie no. 1-2 (2006): 9-39.
Brzeziński, Jerzy. “O cnotach uniwersyteckich.” In Wokół historii i polityki. Studia z dziejów XIX i XX w. dedykowane Prof. W. Wrzesińskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, eds. S. Ciesielski, T. Kulak, K. Ruchniewicz, J. Tyszkiewicz, 83-98. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004.
Brzeziński, Jerzy Marian. “Etos akademicki.” Forum Dydaktyczne no. 7-8 (2011): 9-16.
Brzeziński, Jerzy Marian. “Doświadczenia uniwersytetu europejskiego a przyszła organizacja szkolnictwa wyższego w Polsce.” In Idea Uniwersytetu u schyłku tysiąclecia, ed. H. Żytkowicz, 89-104. Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 1998.
Bump, Jerome. “Historia uniwersytetu jako instytucji naukowej.” Internet Archive. Accesssed February 18, 2020. http://web.archive.org/web/20150712015657/http://www.cwrl.utexas.edu:80/~bump/OriginUniversities.html.
Choduń, Agnieszka, and Zieliński Maciej. “Interpretacyjna rola wstępów aktów prawnych.” In Wokół konstytucji i zdrowego rozsądku. Prace dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Smolińskiemu, eds. J. Ciapała, A. Rost, 15-26. Szczecin‒Jarocin: Uniwersytet Szczeciński, et al., 2011.
Constitutional Tribunal decision of 26 October 2004, U 5/02, OTK-A 2004, no. 9, item 102.
Constitutional Tribunal of 21 November 1994, K 6/94, OTK 1994, no. 2, item 39.
Constitutional Tribunal decision of 6 December 1994, U 5/94, OTK 1994, no. 2, item 41.
Constitutional Tribunal decision of 14 December 1999, U 7/99, OTK 1999, no. 7, item 170.
Constitutional Tribunal ruling of 7 June 1989, U 15/88, OTK 1989, no. 1, item 10.
Cwynar, Katarzyna M. “Idea uniwersytetu w kulturze europejskiej.” Polityka i Społeczeństwo 2 (2005): 46-59.
Czeżowski, Tadeusz. “Uniwersytet nowoczesny.” In T. Czeżowski. O uniwersytecie i studiach uniwersyteckich, 5-16. Toruń: Księgarnia Naukowa T. Szczęsny i S-ka, 1946.
Czeżowski, Tadeusz. “Uniwersytet nowoczesny.” In Tożsamość uniwersytetu. Antologia tekstów Profesorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, ed. W. Wincławski, 13-27. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994.
Dębska, Monika Magdalena. Zasady techniki prawodawczej. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2013. LEX.
Dudek, Joanna. “Etos uniwersytetu a globalny kłopot z jego tożsamością.” Studies in Global Ethics and Global Education no. 7 (2017): 24-42.
Furmanek, Waldemar. “Funkcje teleologiczne uniwersytetu w świetle transformacji cywilizacyjnych.” In Idea uniwersytetu w nauczaniu Jana Pawła II, ed. W. Furmanek, 124-139. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006.
Furmanek, Waldemar. “Wartości uniwersytetu w nauczaniu Ojca Świętego Jana Pawła II.” In Idea uniwersytetu w nauczaniu Jana Pawła II, ed. W. Furmanek, 38-62. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006.
Gadacz, Tadeusz. “Wstęp do wydania polskiego.” In K. Jaspers. Idea uniwersytetu, 11-27. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2017.
Gadamer, Hans-Georg. “Idea uniwersytetu – wczoraj, dziś, jutro.” In H.-G. Gadamer. Teoria, etyka, edukacja. Eseje wybrane, s. 240-257. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
Gasset y Ortega, José. “Misja uniwersytetu.” Znak no. 288 (1978): 712-731.
Diagnoza szkolnictwa wyższego. Program rozwoju szkolnictwa wyższego do 2020 r. Część III, ed. J. Górniak. Warszawa: Wydawnictwo SSGW, 2015.
Grözinger, Gerd, and Rodríguez-Gómez Roberto. “Managing Higher Education: Introduction.” Management Revue 18, no. 2 (2007): 95-110.
Hohendahl, Peter Uwe. “Humboldt Revisited: Liberal Education, University Reform, and the Opposition to the Neoliberal University.” New German Critique no. 113 (2011): 159-196.
Huff, Toby E. The rise of Early Modern Science. Islam, China and the West. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
Hugh, Goddard. A History of Christian-Muslim Relations. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2000.
Hutnikiewicz, Artur. “Żywe tradycje uniwersytetu europejskiego – odpowiedź na ankietę KUL.” In Tożsamość uniwersytetu. Antologia tekstów Profesorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, ed. W. Wincławski, 39-45. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994.
Iskra-Paczkowska, Agnieszka. “Inkluzywna a ekskluzywna rola uniwersytetu we wspólnocie.” In Idea uniwersytetu dziś. Perspektywa filozoficzna, 147-168. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 2012.
Izdebski, Hubert. “Komentarz do art. 1.” In H. Izdebski, J.M. Zieliński. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019. LEX.
Izdebski, Hubert. Założenia do projektu ustawy. “Ustawa 2.0. założenia systemu szkolnictwa wyższego.” Warszawa: Uniwersytet SWPS, 2017. https://wzks.uj.edu.pl/documents/41653/136919256/UAM.projekt.pdf/1e21b91d-6778-44ad-a813-dc31fce67d90.
Jaspers, Karl. Idea uniwersytetu. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2017.
Kiereś, Henryk. “Uczony – suweren czy funkcjonariusz?.” In Człowiek w kulturze. Jaka tożsamość uniwersytetu? no. 21 (2009/2010): 83-96.
Komorowski, Ludwik. “Idea czy utopia,” Pauza Akademicka no. 415 (2018): 2.
Krąpiec, Mieczysław Albert. “Otwartość uniwersytetu.” In O uniwersytecie. Wykłady otwarte imienia Ojca Profesora Mieczysława A. Krąpca OP, eds. A. Maryniarczyk, T. Duma, K. Stępień. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2014, 77-95.
Krąpiec, Mieczysław Albert. “Uniwersytet.” In Powszechna Encyklopedia Filozofii, vol. IX, eds. M.A. Krąpiec, A. Maryniarczyk. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000. ptta.pl/ pef/pdf/ u/uniwersytet.pdf.
Kręglewski, Marek. “Mój uniwersytet.” In Fenomen uniwersytetu, eds. A. Grzegorczyk, J. Sójka, 37-42. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Kwiek, Marek. Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki edukacyjnej w Europie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2010.
Kwiek, Marek, Antonowicz Dominik, Brdulak Jakub, Hulicka Maria, Jędrzejewski Tomasz, Kowalski Robert, Kulczycki Emanuel, Szadkowski Krystian, Szot Adam, Wolszczak-Derlacz Joanna. Projekt założeń do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2016.
Laskowska, Joanna. “Pomiędzy specjalistą i humanistą – rola uniwersytetu w kształtowaniu współczesnej gospodarki.” Anthropos? Czasopismo Naukowe przy Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego no. 18-19 (2012): 31-36.
Lekka-Kowalik, Agnieszka. “Dlaczego uniwersytet nie może i nie powinien być biznesem.” Przegląd Uniwersytecki KUL 27, no. 6 (2015): 10-12.
Lekka-Kowalik, Agnieszka. “Komodytyzacja prawdy – komodytyzacja nauki – komodytyzacja człowieka.” In Ekonomia a chrześcijaństwo. Świat biznesu przez pryzmat encyklik św. Jana Pawła II “Centesimus annus” i “Laborem exercens”, ed. A. Lekka-Kowalik, 193-205. Warszawa‒Lublin: Instytut Papieża Jana Pawła II, Ośrodek Badań nad Myślą Jana Pawła II, 2017.
Lekka-Kowalik, Agnieszka. “Uniwersytet jako firma usługowa – szansa czy klęska?.” Ethos no. 85-86 (2009): 52-69.
Markowski, Mieczysław. Pierwowzory uniwersytetów. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej, 2003.
Markowski, Mieczysław. Uniwersytet Krakowski w kontekście środkowoeuropejskim późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej, 2005.
Michaud-Quantin, Pierre. Universitas. Expressions du mouvement communautaire dans le Moyen Age Latin. Paris: Vrin, 1970.
Newman, John Henry. Idea uniwersytetu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
Nowak, Witold M. “Idea uniwersytetu wobec nowej sytuacji kulturowej,” In Idea uniwersytetu dziś. Perspektywa filozoficzna, 67-80. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2012.
Nowicki, Andrzej. “O dostojeństwie katedr filozoficznych.” Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska. Sectio I 35 (2010): 153-163.
Osborne, John W. “John Henry Newman and the Idea of a University.” The Journal of the Rutgers University Library 42, no. 1 (1980): 40-46.
Pedersen, Olaf. The First Universities. Studium Generale and the Origins of University Education in Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
Plus ratio quam vis consuetudinis. Reforma nauki i akademii w Ustawie 2.0. Projekt założeń do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ed. A. Radwan. Kraków: Instytut Allerhanda, 2017.
Sauerland, Karol. “Idea uniwersytetu ‒ aktualność tradycji Humboldta?”. Nauka i Szkolnictwo Wyższe no. 2 (28) (2006): 89-96.
Sawicki, Stefan. O uniwersytecie katolickim – zarys modelu. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2015.
Seńko, Władysław. Jak rozumieć filozofię średniowieczną. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2001.
Skarga, Barbara. “O Uniwersytecie.” Białostockie Teki Historyczne 5 (2007): 9-13.
Sławek, Tadeusz. Antygona w świecie korporacji. Rozważanie o uniwersytecie i czasach obecnych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002.
Sławek, Tadeusz. “Uniwersytet, jego powaga i warunki.” In Fenomen uniwersytetu, eds. A. Grzegorczyk, J. Sójka. 85-103. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Sławińska, Irena. “Idea Uniwersytetu (Review of J.H. Newman’s Idea uniwersytetu).” Ethos no. 23 (1993): 220-223.
Sondel, Janusz. Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków. Kraków: Universitas, 2005.
Sosnowska, Paulina. “Idea niemieckiego uniwersytetu: mit Humboldta?.” Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja no. 4 (60) (2012): 127-142.
Sosnowska, Paulina. “Między ciągłością i zerwaniem. Co pozostaje z Bildung?.” Kultura Współczesna 1 (99) (2018): 178-191.
Sowa, Kazimierz Z. “Idea uniwersytetu.” In Gdy myślę uniwersytet, 11-19. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Starnawski, Jerzy. “O uniwersytetach średniowiecznych i ich dziedzictwie.” In Uniwersytet świątynią wiedzy, 5-11. Łódź: 2007.
Steiner, George. Nauki mistrzów, trans. J. Łoziński. Poznań: Zysk i S-ka, 2007.
Sułkowski, Łukasz. Kultura akademicka. Koniec utopii?. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016.
Swieżawski, Stefan. Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. Warszawa‒Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Szczepański, Jan. Szkice o szkolnictwie wyższym. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
Szmyd, Jan. “Idea uniwersytetu klasycznego a jakość człowieka.” Edukacja Filozoficzna special issue (2016): 47-76.
Szmyt, Andrzej. “Opinia prawna w sprawie projektu uchwały o powołaniu komisji śledczej do zbadania zarzutu nielegalnego wywierania wpływu na funkcjonariuszy państwowych.” Przegląd Sejmowy no. 3 (2008): 179-184.
Tomala, Ludwika. “Ustawa 2.0. Pierwsza od 12 lat całościowa reforma uczelni, przygotowana w nietypowym trybie.” Nauka w Polsce. Last modified September 18, 2017. http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C459708%2Custawa-20/pierwsza-od-12-lat-calosciowa-reforma-uczelni.html.
Twardowski, Kazimierz. “Rozwój i organizacja uniwersytetów.” In K. Twardowski. Lwowskie wykłady akademickie, vol. I: Wykłady o idei Uniwersytetu, compiled by R. Kuliniak, D. Leszczyna, M. Pandura, Ł. Ratajczak, 231-318. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2018.
“Uniwersytet mojej młodości. Z Prof. Arturem Hutnikiewiczem z UMK rozmawia Roman Erdman.” Interview by Roman Erdman. In Tożsamość uniwersytetu. Antologia tekstów Profesorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, ed. W. Wincławski, 59-67. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994.
Waltoś, Stanisław. “Korzenie współczesnego szkolnictwa wyższego – ścieżki tradycji.” In Szkolnictwo wyższe w Polsce. Ustrój – prawo – organizacja, eds. S. Waltoś, A. Rozmus, 11-51. Warszawa: Wolters Kluwer, 2012.
Weber, Max. “Nauka jako zawód i powołanie.” Translated by P. Dybel. In M. Weber. Polityka jako zawód i powołanie, ed. Z. Krasnodębski, 111-140. Warszawa: Znak, 1999.
Wenta, Kazimierz. “Akademia jako źródło wiedzy oraz przestrzeń kształcenia i wychowania.” Pedagogika Szkoły Wyższej no. 1 (2011): 90-109.
Werner, Mateusz. “Wstęp do wydania polskiego.” In B. Readings. Uniwersytet w ruinie. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2017.
Wierczyński, Grzegorz. “Komentarz do rozporządzenia w sprawie Zasad techniki prawodawczej.” In G. Wierczyński. Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016. LEX.
Wilkin, Jerzy. “Jaka powinna być misja uniwersytetu w warunkach przełomu cywilizacyjnego?” In Misja i służebność uniwersytetu w XXI w., ed. J. Woźnicki, 25-30. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2013.
Wokół historii i polityki. Studia z dziejów XIX i XX w. dedykowane Prof. W. Wrzesińskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, eds. S. Ciesielski, T. Kulak, K. Ruchniewicz, J. Tyszkiewicz. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004.
Woźnicki, Jerzy. “Komentarz do art. 2.” In Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, ed. J. Woźnicki. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019. LEX.
Zakowicz, Ilona. “Idea uniwersytetu Wilhelma von Humboldta – kontynuacja czy zmierzch.” Ogrody Nauk i Sztuk no. 2 (2012): 62-74.
Ziejka, Franciszek. “Czy można dziś jeszcze mówić o dostojeństwie uniwersytetu?.” In Idea uniwersytetu – reaktywacja, eds. P. Sztompka, K. Matuszek, 49-53. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
Zieliński, Jan Michał. “Komentarz do art. 2.” In H. Izdebski, J.M. Zieliński. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019. LEX.
Ziembiński, Zygmunt. “What Can Be Saved of the Idea of the University?.” In The Idea of the University, eds. J. Brzeziński, L. Nowak, 21-26. Amsterdam–Atlanta: Rodopi, 1997.
Copyright (c) 2021 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
