Od śmierci do ponownych narodzin religii. Ewolucja myśli Leszka Lołakowskiego w kontekście pytania: „kim jest człowiek?”
Abstrakt
Leszek Kołakowski w swoich licznych książkach i artykułach podejmował wiele zagadnień z zakresu zarówno historii filozofii, jak i filozofii współczesnej. Prowadził badania związane m.in. z problematyką filozofii Karola Marksa, filozofii społecznej czy filozofii religii. We wszystkich tych obszarach głównym przedmiotem zainteresowania polskiego filozofa pozostaje pytanie o człowieka. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie wybranych rozważań Kołakowskiego związanych z tym pytaniem. W sposób syntetyczny zostają pokazane dzieje jego myśli. Punktem wyjścia tych dziejów jest marksistowska koncepcja człowieka, która po pewnym okresie zostaje skonfrontowana z koncepcją religijną, by tę z kolei skonfrontować z koncepcją liberalną. Wobec żadnej z tych koncepcji Kołakowski nie pozostaje bezkrytyczny, co pokazuje ogromną złożoność każdej próby zrozumienia tego, kim jest człowiek — niezależnie od stanowiska, z perspektywy którego próbuje się go interpretować, wymyka się on jednoznacznym odpowiedziom. Mimo braku tych jednoznacznych odpowiedzi, Kołakowski przyjmuje jednak, że jedynym w zasadzie punktem odniesienia w stosunku do wszelkich prób zgłębienia sytuacji człowieka w kulturze jest religia.
Bibliografia
Buksiński, Tadeusz. 1996. Racjonalność współdziałań. Szkice z filozofii polityki [Rationality of Cooperation. Sketches on the Philosophy of Politics]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Buksiński, Tadeusz. 2011. Publiczne sfery i religie [The public spheres and religions]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
Eilstein, Helena. 1991. Jeśli się nie wierzy w Boga… Czytając Kołakowskiego [If One Does Not Believe in God… Reading Kołakowski]. Biblioteka Aletheia. Warszawa: Aletheia.
Heidrich, Christian. 1995. Leszek Kołakowski: Zwischen Skepsis und Mystik. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik.
Kizwalter, Tomasz. 2020. Polska nowoczesność. Geneologia [Polish Modernity. Genealogy]. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kłoczowski, Jan Andrzej. 1994. Więcej niż mit. Leszka Kołakowskiego spory o religię [More than Myth. Leszek Kołakowski’s Disputes of Religion]. Kraków: Znak.
Kołakowski, Leszek. 1955. Szkice o filozofii katolickiej [Sketches on Catholic Philosophy]. Warszawa: PWN.
Kołakowski, Leszek. 1957. Światopogląd i życie codzienne [Ideology and Everyday Life]. Warszawa: PIW.
Kołakowski, Leszek. 1958. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy [Individual and Infinity: Freedom and the Antinomies of Freedom in Spinoza’s Philosophy]. Warszawa: PWN.
Kołakowski, Leszek. 1959. “Karol Marks a klasyczna definicja prawdy [Karl Marx and Classical Definition of Truth].” Studia Filozoficzne 2: 43–67.
Kołakowski, Leszek. 1965. Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym siedemnastego wieku [Religious Consciousness and Ecclesiastic Bond: Studies on Nondenominational Christianity of the 17th Century]. Warszawa: PWN.
Kołakowski, Leszek. 1966. Filozofia pozytywistyczna. Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego [Positivist Philosophy: From Hume to the Vienna Circle]. Warszawa: PWN.
Kołakowski, Leszek. 1967. “Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii [Scope and Functional Understanding of Philosophy]”. In Leszek Kołakowski. Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw [Culture and Fetishes: A Collection of Essays], 9–42. Warszawa: PWN.
Kołakowski, Leszek. 1969. “Karl Marx and Classical Definition of Truth, translated from Polish by J. Zielonka Peel.” In Leszek Kołakowski. Marxism and Beyond: On Historical Understanding and Individual Responsibility. London: Pall Mall Press: 58–86 (first published in Poland in 1959 as “Karol Marks a klasyczna definicja prawdy.”)
Kołakowski, Leszek. 1972. Obecność mitu [The Presence of Myth]. Paryż: Instytut Literacki.
Kołakowski, Leszek. 1976–1978. Główne nurty marksizmu. Powstanie — Rozwój — Rozkład [Main Currents of Marxism: The Founders—The Golden Age—the Breakdown]. T. 1–3. Paryż: Instytut Literacki.
Kołakowski, Leszek. 1982. Religion: If There Is No God: on God, the Devil, Sin and Other Worries of the So-Called Philosophy of Religion. Oxford and New York: Oxford University Press.
Kołakowski, Leszek. 1984a. “Odwet sacrum w kulturze świeckiej [Revenge of the Sacred in Secular Culture].” In Leszek Kołakowski. Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań [Can the Devil Be Saved and 27 Other Sermons], 165–173. Londyn: Aneks.
Kołakowski, Leszek. 1984b. “Samozatrucie otwartego społeczeństwa [Self-Poisoning of the Open Society]. In Leszek Kołakowski. Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań [Can the Devil Be Saved and 27 Other Sermons], 206–216. Londyn: Aneks.
Kołakowski, Leszek. 1999. “Rozpad komunizmu jako wydarzenie filozoficzne [The Collapse of Communism as a Philosophical Event].” In Leszek Kołakowski. Moje słuszne poglądy na wszystko [My Correct Views on Everything], 385–386. Kraków: Znak.
Kołakowski, Leszek. 2001. The Presence of Myth. Translated from Polish by Adam Czerniawski. Chicago: The University of Chicago Press (first published in France in 1972 as Obecność mitu).
Kołakowski, Leszek. 2005. Main Currents of Marxism: the Founders, the Golden Age, the Breakdown. Translated from Polish by P.S. Falla. Vol. 1–3. New York/London: Oxford University Press (first published in France in 1976–1978 as Główne nurty marksizmu. Powstanie — Rozwój — Rozkład).
Kołakowski, Leszek. 2012. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy [Individual and Infinity: Freedom and the Antinomies of Freedom in Spinoza’s Philosophy]. Warszawa: PWN (first published 1958).
Król, Marcin. 2010. Czego nas uczy Leszek Kołakowski [What Leszek Kołakowski Teaches Us] Warszawa: Czerwone i Czarne.
Marx, Karl. 2007. Economic and Philosophic Manuscripts of 1844. Translated from German by Martin Milligan. New York: Dover Publications.
Mentzel, Zbigniew. 2007. Czas ciekawy, czas niespokojny [Interesting Time, Turbulent Time]. Vol. 1. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Mentzel, Zbigniew. 2020. Kołakowski. Czytanie świata. Biografia [Kołakowski. Reading the World: Biography]. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Mordka, Cezary. 1997. Od Boga historii do historycznego Boga. Wprowadzenie do filozofii Leszka Kołakowskiego [From God of History to Historical God: Introduction to Leszek Kołakowski’s Philosophy]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Nussbaum, Martha. 2008, Liberty of Conscience: In Defense of America's Tradition of Religious Equality. New York: Perseus Books.
Olczyk, Adam. 2016. “U podstaw myśli etycznej Leszka Kołakowskiego [Foundations of Leszek Kołakowski’s Ethical Thought]. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 5(1): 219–242.
Piwowarczyk, Bogdan. 1991. Odczytać Kołakowskiego: problem Boga, człowieka, religii, Kościoła [Interpreting Kołakowski: The Problem of God, Man, Religion and the Church]. Translated from French by Piotr Falkowski. Częstochowa: Edycja Paulińska (first published in France in 1986 as Lire Kolakowski. La question de l’homme, de la religion et de l’Église).
Ruben, David-Hillel. 1979. Marxism and Materialismus: A Study in Marxism Theory of Knowledge. New Jersey: The Harvester Press.
Szacki, Jerzy. 2012. “Leszek Kołakowski (1927–2009): Remembrances and Some Comments.” In Leszek Kołakowski in Memoriam, edited by Jacek Migasiński, 117–130. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
Taylor, Charles. 2007. Secular Age. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Taylor, Charles. 2010. “Leszek.” Translated by Łukasz Tischner. Znak 2010, no. 657: 10–14.
Taylor, Charles, and Jocelyn MacIure. 2011. Secularism and Freedom of Conscience, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Tokarski, Jan. 2016. Obecność zła. O filozofii Leszka Kołakowskiego [The Presence of Evil: On Leszek Kołakowski’s Philosophy]. Kraków: Universitas.
Walicki, Andrzej. 2012. “On writing intellectual history: Leszek Kołakowski and the Warsaw school of the history of ideas.” In Leszek Kołakowski in Memoriam, edited by Jacek Migasiński, 9–16. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
Copyright (c) 2021 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
