From the Death to Rebirth of Religion: Evolution of Leszek Kołakowski’s Thought in the Context of the Question: “Who Is Man?”

Keywords: Leszek Kołakowski, man, philosophy of religion, homo religiosus, tradition, liberalism, material interests, values

Abstract

In his numerous books and articles, Leszek Kołakowski brought up a number of topics in the fields of the history of philosophy and contemporary philosophy. His work offers valuable insights into problems revolving around Karl Marx’s philosophy, social philosophy, and the philosophy of religion, to mention but a few. In all these areas of thought, the Polish philosopher centres his focus on the fundamental question of man. The present paper is aimed at discussing Leszek Kołakowski’s contribution to the philosophical debate on this topic. The evolution of Kołakowski’s views is traced from the Marxist concept of man which, after a certain period, is discarded by the philosopher in favour of a religious concept, to be confronted again with a liberal theory. Kołakowski is not uncritical about any of the conceptions, which testifies to the profound complexity of every attempt to gain insights into the very essence of the human being which, irrespective of the doctrine or perspective taken for interpretation, escapes clear-cut definition. However, despite the lack of unambiguous definitions Kołakowski recognises that the sole point of reference in any attempts to gain an understanding of the human condition in culture is religion.

References

Buksiński, Tadeusz. 1996. Racjonalność współdziałań. Szkice z filozofii polityki [Rationality of Cooperation. Sketches on the Philosophy of Politics]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.

Buksiński, Tadeusz. 2011. Publiczne sfery i religie [The public spheres and religions]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.

Eilstein, Helena. 1991. Jeśli się nie wierzy w Boga… Czytając Kołakowskiego [If One Does Not Believe in God… Reading Kołakowski]. Biblioteka Aletheia. Warszawa: Aletheia.

Heidrich, Christian. 1995. Leszek Kołakowski: Zwischen Skepsis und Mystik. Frankfurt am Main: Verlag Neue Kritik.

Kizwalter, Tomasz. 2020. Polska nowoczesność. Geneologia [Polish Modernity. Genealogy]. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Kłoczowski, Jan Andrzej. 1994. Więcej niż mit. Leszka Kołakowskiego spory o religię [More than Myth. Leszek Kołakowski’s Disputes of Religion]. Kraków: Znak.

Kołakowski, Leszek. 1955. Szkice o filozofii katolickiej [Sketches on Catholic Philosophy]. Warszawa: PWN.

Kołakowski, Leszek. 1957. Światopogląd i życie codzienne [Ideology and Everyday Life]. Warszawa: PIW.

Kołakowski, Leszek. 1958. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy [Individual and Infinity: Freedom and the Antinomies of Freedom in Spinoza’s Philosophy]. Warszawa: PWN.

Kołakowski, Leszek. 1959. “Karol Marks a klasyczna definicja prawdy [Karl Marx and Classical Definition of Truth].” Studia Filozoficzne 2: 43–67.

Kołakowski, Leszek. 1965. Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym siedemnastego wieku [Religious Consciousness and Ecclesiastic Bond: Studies on Nondenominational Christianity of the 17th Century]. Warszawa: PWN.

Kołakowski, Leszek. 1966. Filozofia pozytywistyczna. Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego [Positivist Philosophy: From Hume to the Vienna Circle]. Warszawa: PWN.

Kołakowski, Leszek. 1967. “Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii [Scope and Functional Understanding of Philosophy]”. In Leszek Kołakowski. Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw [Culture and Fetishes: A Collection of Essays], 9–42. Warszawa: PWN.

Kołakowski, Leszek. 1969. “Karl Marx and Classical Definition of Truth, translated from Polish by J. Zielonka Peel.” In Leszek Kołakowski. Marxism and Beyond: On Historical Understanding and Individual Responsibility. London: Pall Mall Press: 58–86 (first published in Poland in 1959 as “Karol Marks a klasyczna definicja prawdy.”)

Kołakowski, Leszek. 1972. Obecność mitu [The Presence of Myth]. Paryż: Instytut Literacki.

Kołakowski, Leszek. 1976–1978. Główne nurty marksizmu. Powstanie — Rozwój — Rozkład [Main Currents of Marxism: The Founders—The Golden Age—the Breakdown]. T. 1–3. Paryż: Instytut Literacki.

Kołakowski, Leszek. 1982. Religion: If There Is No God: on God, the Devil, Sin and Other Worries of the So-Called Philosophy of Religion. Oxford and New York: Oxford University Press.

Kołakowski, Leszek. 1984a. “Odwet sacrum w kulturze świeckiej [Revenge of the Sacred in Secular Culture].” In Leszek Kołakowski. Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań [Can the Devil Be Saved and 27 Other Sermons], 165–173. Londyn: Aneks.

Kołakowski, Leszek. 1984b. “Samozatrucie otwartego społeczeństwa [Self-Poisoning of the Open Society]. In Leszek Kołakowski. Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań [Can the Devil Be Saved and 27 Other Sermons], 206–216. Londyn: Aneks.

Kołakowski, Leszek. 1999. “Rozpad komunizmu jako wydarzenie filozoficzne [The Collapse of Communism as a Philosophical Event].” In Leszek Kołakowski. Moje słuszne poglądy na wszystko [My Correct Views on Everything], 385–386. Kraków: Znak.

Kołakowski, Leszek. 2001. The Presence of Myth. Translated from Polish by Adam Czerniawski. Chicago: The University of Chicago Press (first published in France in 1972 as Obecność mitu).

Kołakowski, Leszek. 2005. Main Currents of Marxism: the Founders, the Golden Age, the Breakdown. Translated from Polish by P.S. Falla. Vol. 1–3. New York/London: Oxford University Press (first published in France in 1976–1978 as Główne nurty marksizmu. Powstanie — Rozwój — Rozkład).

Kołakowski, Leszek. 2012. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy [Individual and Infinity: Freedom and the Antinomies of Freedom in Spinoza’s Philosophy]. Warszawa: PWN (first published 1958).

Król, Marcin. 2010. Czego nas uczy Leszek Kołakowski [What Leszek Kołakowski Teaches Us] Warszawa: Czerwone i Czarne.

Marx, Karl. 2007. Economic and Philosophic Manuscripts of 1844. Translated from German by Martin Milligan. New York: Dover Publications.

Mentzel, Zbigniew. 2007. Czas ciekawy, czas niespokojny [Interesting Time, Turbulent Time]. Vol. 1. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Mentzel, Zbigniew. 2020. Kołakowski. Czytanie świata. Biografia [Kołakowski. Reading the World: Biography]. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Mordka, Cezary. 1997. Od Boga historii do historycznego Boga. Wprowadzenie do filozofii Leszka Kołakowskiego [From God of History to Historical God: Introduction to Leszek Kołakowski’s Philosophy]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Nussbaum, Martha. 2008, Liberty of Conscience: In Defense of America's Tradition of Religious Equality. New York: Perseus Books.

Olczyk, Adam. 2016. “U podstaw myśli etycznej Leszka Kołakowskiego [Foundations of Leszek Kołakowski’s Ethical Thought]. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 5(1): 219–242.

Piwowarczyk, Bogdan. 1991. Odczytać Kołakowskiego: problem Boga, człowieka, religii, Kościoła [Interpreting Kołakowski: The Problem of God, Man, Religion and the Church]. Translated from French by Piotr Falkowski. Częstochowa: Edycja Paulińska (first published in France in 1986 as Lire Kolakowski. La question de l’homme, de la religion et de l’Église).

Ruben, David-Hillel. 1979. Marxism and Materialismus: A Study in Marxism Theory of Knowledge. New Jersey: The Harvester Press.

Szacki, Jerzy. 2012. “Leszek Kołakowski (1927–2009): Remembrances and Some Comments.” In Leszek Kołakowski in Memoriam, edited by Jacek Migasiński, 117–130. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.

Taylor, Charles. 2007. Secular Age. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Taylor, Charles. 2010. “Leszek.” Translated by Łukasz Tischner. Znak 2010, no. 657: 10–14.

Taylor, Charles, and Jocelyn MacIure. 2011. Secularism and Freedom of Conscience, Cambridge, MA: Harvard University Press.

Tokarski, Jan. 2016. Obecność zła. O filozofii Leszka Kołakowskiego [The Presence of Evil: On Leszek Kołakowski’s Philosophy]. Kraków: Universitas.

Walicki, Andrzej. 2012. “On writing intellectual history: Leszek Kołakowski and the Warsaw school of the history of ideas.” In Leszek Kołakowski in Memoriam, edited by Jacek Migasiński, 9–16. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.

Published
2021-12-06
Section
Articles