Jeszcze o istnieniu — próba rekapitulacji

Jacek Wojtysiak

doi:10.18290/rf.2017.65.4-5

Jacek Wojtysiak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-5

Słowa kluczowe: istnienie; przedmioty intencjonalne i realne; rozróżnienie esse-essentia; Akwinata; Barry Miller

Abstrakt

W niniejszym artykule przedstawiam moje poglądy dotyczące tematyki istnienia. Moją prezentację organizuję wokół trzech rozróżnień: między statycznymi a dynamicznymi koncepcjami istnienia, między istnieniem czegoś jako faktem a istnieniem jako zasadą (czynnikiem wewnątrzbytowym) czegoś, między (przygodnym) istnieniem czegoś a (Boskim) istnieniem samym (czystym). Staram się przy tym bronić poznawczej wartości drugich członów tych dystynkcji w kontekstach ontologicznych i teologicznych. Za pomocą kilku eksperymentów myślowych pokazuję, że istnienie jako zasada jest czynnikiem różnicującym przedmioty realne względem intencjonalnych oraz realne (aktualne) stany świata względem potencjalnych. Istnienie jest także koniecznym warunkiem swoistych aktywności poszczególnych bytów. W końcowych częściach artykułu podejmuję dyskusję z trudnościami postawionymi przez Marka Piwowarczyka w jego artykule Trudności analizy faktu istnienia. Wykorzystuję przy tym koncepcję Barry’ego Millera, która — moim zdaniem — dostarcza narzędzi rozwiązujących większość tych (lub podobnych) trudności.

Bibliografia

Augustyn, św. 1987/397–401. Wyznania. Tłum. Zygmunt Kubiak, Warszawa: IW PAX, 19873.

Feser, Edward. 2014. Scholastic Metaphysics. A Contemporary Introduction. Heusenstamm: Editiones Scholasticae, 2014.

Geach, Peter. 1969. „Form and Existence”. W: tenże. God and the Soul. South Bend: St. Augustine’s Press 19692, s. 42–64.

Hempoliński, Michał. 1989. Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków. T. I. Warszawa: PWN, 1989.

Lyons, John. 1989. Semantyka. Tłum. Adam Weinsberg. T. II. Warszawa: PWN, 1989.

Miller, Barry. 2002. „Existence”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Ed. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/fall2009/entries/existence/

Miller, Barry. 1996. A Most Unlikely God. A Philosophical Enquiry into the Nature of God. Notre Dame and London: Notre Dame University Press, 1989.

Munitz, Milton Karl. 1974. The Mystery of Existence. An Essay in Philosophical Cosmology. New York: New York University Press, 1974.

Piwowarczyk, Marek. 2017. „Trudności analizy faktu istnienia”. Roczniki Filozoficzne 65 (2017), nr 4: 61–92. Niniejszy numer RF.

Stępień, Antoni B. 1999. „Zagadnienie kryterium istnienia”. W: tenże. Studia i szkice filozoficzne. T. I, 322–337. Lublin: RW KUL, 1999.

Stróżewski, Władysław. 1994. „Trzy koncepcje istnienia”. W: tenże. Istnienie i sens, 49–72. Kraków: Znak, 1994.

Tomasz z Akwinu, św. 1994/1256. O bycie i istocie. De ente et essentia. W: Mieczysław A. Krąpiec. Byt i istota. Św. Tomasza ‘De ente et essentia’. Przekład i komentarz, 9–47. Lublin: RW KUL, 1994.

Tomasz z Akwinu, św. 2010/1265–1266. Kwestie dyskutowane o mocy Boga. Questiones disputatae de potentia Dei. T. IV. Red. Mateusz Przanowski i Jan Kiełbasa, tłum. Beata Spieralska i Magdalena Bieniak-Nowak. Kęty, Warszawa: Wydawnictwo Marek Derewiecki, Instytut Tomistyczny, 2010.

Weigel, Peter J. 2008. Aquinas on Simplicity: An Investigation into the Foundations of His Philosophical Theology. Oxford: Peter Lang, 2008.