Notatki językowe: o jocie i komie

Tomasz Korpysz

doi:10.18290/sn.2019.37-12

Tomasz Korpysz Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Humanistycznych

DOI: https://doi.org/10.18290/sn.2019.37-12

Słowa kluczowe: Cyprian Norwid; pisownia; interpunkcja; przecinek; koma; jota; intensy-fikacja

Abstrakt

Rzeczowniki koma i jota, które dosłownie oznaczają odpowiednio: ‘przecinek’ oraz ‘dziewiątą literę alfabetu greckiego’ i ‘polską literę oraz głoskę j’, w pismach Norwida w zdecydowanej większości przypadków mają wtórne znaczenia przenośne. Zwłaszcza wówczas, gdy są one elementami połączeń sfrazeologizowanych, ale też w niektórych innych kontekstach zwykle nazywają one wówczas drobne elementy jakiegoś tekstu. Charakterystyczne, że duża część Norwidowskich użyć mniej lub bardziej bezpośrednio nawiązuje do znanego biblijnego cytatu z Ewangelii św. Mateusza, który w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka brzmi: „Zaprawdę bowiem powiadam wam: dopóki nie przeminie niebo i ziemia, jedna jota albo jedna kreska nie odmieni się w Zakonie, aż się wszystko stanie”.

Analizowane Norwidowskie użycia komy i joty pośrednio potwierdzają wagę, jaką poeta przywiązywał nie tylko do grafii i interpunkcji czy ogólniej do formalnych aspektów tekstów, lecz także do właściwego, głębokiego ich rozumienia.

Bibliografia

Bentkowski F., O znakach przecinkowych w pismie czyli znakach pisarskich, Warszawa 1830.

Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r., transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI w. i wstępy ks. J. Frankowski, Warszawa 1999.

Chojak j., Echa nie zadanych pytań czy wyróżnione tematy (o pewnych użyciach Norwidowskiego pytajnika), [w:] Studia nad językiem Cypriana Norwida, red. J. Chojak, J. Puzynina, Warszawa 1990, s. 13-36.

Foremniak K., O sztuce przestankowania w Polsce i we Włoszech. Rozwój normy interpunkcyjnej od XVI wieku do współczesności, Warszawa 2014.

Kopczyński O., Grammatyka dla szkół narodowych na klassę I, Wilno 1803.

Kozłowska A., Jednostka wobec konwencji. Uwagi o interpunkcji w tekstach Cypriana Norwida, [w:] Tożsamość tekstu – tożsamość literatury, red. P. Bem, Ł. Cybulski, M. Prussak, Warszawa 2016, s. 115-130.

Norwid C., Dzieła wszystkie, red. S. Sawicki, Lublin 2009-

Norwid C., Pisma wszystkie, zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki, tom I-XI, Warszawa 1971-1976.

Puzynina J., Problemy intensyfikacji językowej w liryce Norwida, [w:] Liryka Cypriana Norwida, red. P. Chlebowski, W. Toruń, Lublin 2003, s. 107-117.

Puzynina j., korpysz T., Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, https://slownikjezyka norwida.uw.edu.pl/ [dostęp: 1.06.2019].

Przyłubski F., Kilka słów o historii przecinka, „Poradnik Językowy” 1953, z. 8, s. 11-17.

Słownik języka Adama Mickiewicza, red. K. Górski, S. Hrabec, t. II: H-K, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.

Słownik języka polskiego […] do podręcznego użytku wypracowany przez Aleksandra Zdanowicza, Michała Bohusza Szyszkę, Januarego Filipowicza, Walerjana Tomaszewicza, Florjana Czepielińskiego i Wincentego Korotyńskiego, z udziałem Bronisława Trentowskiego. Wydany staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda, t. I: A-O, Wilno 1861.

Słownik języka polskiego przez M. Samuela Bogumiła Linde, wydanie drugie, poprawione i pomnożone, t. II: G-L, Lwów 1855.

Słownik języka polskiego ułożony, pod red. J. Karłowicza, A.A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, t. II: H-M, Warszawa 1902.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. IX: iskać – już, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.

Subko B., O funkcjach łącznika w poezji Cypriana Norwida, „Studia Norwidiana” 5-6(1987-1988), s. 85-100.

Subko B., O Norwidowskiej sztuce stawiania kropki, [w:] Studia nad językiem Cypriana Norwida, red. J. Chojak, J. Puzynina, Warszawa 1990, s. 103-122.

Trznadel J., Czytanie Norwida. Próby, Warszawa 1978.

Rogowska M.E., O intonacyjno-retorycznej roli Norwidowskiej interpunkcji, „Studia Norwidiana” 30(2012), s. 23-38.

Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. I: A-J, Warszawa 2003.

Rogowska M.E., Tekst Norwida jako problem edytorski i interpretacyjny. Na przykładzie autografu „Do M..... – wtóry list”, „Humanistyka XXI wieku. Badania doktorantów Wydziału Polonistyki UW” nr 1 (2) 2011: Niezapisane [edycja na płycie CD].