Kaaba versus ringtheater – the Holy Cross Church – Warsaw’s pogrom: two worlds and three tragedies in Modlitwa (1882) by Cyprian Norwid

Bogdan Burdziej

doi:10.18290/sn.2020.38-11en

Bogdan Burdziej Nicolaus Copernicus University in Toruń

DOI: https://doi.org/10.18290/sn.2020.38-11en

Abstrakt

The article focuses on Modlitwa [Prayer], a short prose piece written by Cyprian Norwid towards the end of his life. The phrase “pod wrażeniem Teatru wiedeńskiego” [“under the impression of the Viennese theatre”] is read here as an indication that, despite the Arab setting, the plot and other elements of this piece draw on three tragic events directly preceding its composition in January 1882: the fire at the Ringtheater on 8 December 1881 and two events in Warsaw: the panic in the Holy Cross Church during Christmas Mass on 25 December, and the three-day-long pogrom of the Jewish community on 25–27 December. Uncovering these contexts, as suggested by Norwid, makes it possible to interpret Modlitwa as a parable which, by criticizing secularization, shows the way towards God and the fullness of prayer.

Biogram autora

Bogdan Burdziej, Nicolaus Copernicus University in Toruń

Bogdan Burdziej is a historian of literature and professor at the Nicolaus Copernicus University in Toruń. He is author of the following books: Inny świat ludzkiej nadziei. „Szkice” Adama Szymańskiego na tle literatury zsyłkowej (1991); Super flumina Babylonis. Psalm 136(137) w literaturze polskiej XIX i XX wieku (1998); Izrael i krzyż. Tematy żydowskie w literaturze polskiej XIX wieku (2014). He co-edited the monographs Zygmunt Krasiński – nowe spojrzenia (2001), Poezja i astronomia (2006), Sienkiewicz dzisiaj. Formy (nie)obecności (2010), Italia. Inspiracje włoskie w literaturach słowiańskich (special issue of the journal Litteraria Copernicana, 2011), Wiktor Gomulicki znany i nieznany (2012); Profesor – Pamięci Artura Hutnikiewicza (special issue of the journal Litteraria Copernicana, 2016) and edited the following books: A. Szymański, Szkice (1998); F. Łasiewicki, Pamiętniki Woźnego Cenzury (1995); F. Jaskólski, Pasterze na Bachorzy. Sielanki kujawskie (2005).

Bibliografia

BURDZIEJ B., ‘Lalka’ Prusa o genezie pogromu warszawskiego (1881). Rekonesans problemu, [in:] Jubileuszowe „Żniwo u Prusa”, ed. Z. Przybyła, Częstochowa 1998, pp. 171-192.

BURDZIEJ B., Marii Konopnickiej Modlitwy po pogromie warszawskim 1881 roku, [in:] Maria Konopnicka. Nowe studia i szkice, eds. J.Z. Białek, T. Budrewicz, Kraków 1995, pp. 51-62.

BURDZIEJ B., Refleksja poetycka Wiktora Gomulickiego o Żydach po pogromie warszawskim 1881 roku, Acta UNC, Filol. Pol. 51 (1998), pp. 23-43

DANECKI J., Podstawowe wiadomości o islamie, Warszawa 2007.

GADAMSKA-SERAFIN R., Świat arabsko-muzułmański w dziełach Norwida. Inspiracje i źródła, [in:] Kulturowy wymiar twórczości Norwida, eds. J.C. Moryc, R. Zajączkowski, Lublin 2016, pp. 39-83.

GOMULICKI J.W., Metryki i objaśnienia, [in:] C. NORWID, Pisma wszystkie, ed. J.W. Gomulicki, vol. 7, Warszawa 1971.

GRZEGORZEK W., Dogmat Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Rozprawa historyczno-dogmatyczna, Tarnów 1855.

Historische Bilder zu Ringtheater. Online: https://austriaforum.org/af/Bilder_und_Videos/Historische_Bilder_IMAGNO/Ringtheater. Accessed 25 January 2021.

NIEWCZAS Ł., Niewidoczna metafora. Strategie mówienia przenośnego w poezji Norwida, Lublin 2013.

PELCZAR J., Ziemia Święta i islam czyli Szkice z pielgrzymki do Ziemi Świętej, którą w roku 1872 odbył i opisał…, cz. 2: Islam, Lwów 1875.

[Reiff A.?], Kilka słów z powodu warszawskich rozruchów, “Kurier Paryski”, no. 9 (15 January 1882), pp. 2-3.

STROJNOWSKI S., Ziemia i jej mieszkańcy. Opisy malownicze krajów, ludów i obyczajów; z najcelniejszych autorów ojczystych i cudzoziemskich, oraz własnych prac, vol. 1, Warszawa 1881.

URBAŃSKI A., Prolog, wygłoszony na scenie lwowskiej dnia 19 grudnia 1881 podczas przedstawienia danego na rzecz ofiar pożaru w wiedeńskim Ringtheater, [in:] Utwory poetyczne, third edition, Lipsk 1884.