Spór o filozofię szaty. Cyprian Norwid a Thomas Carlyle

Karol Samsel

doi:10.18290/sn.2038-5

Karol Samsel Uniwersytet Warszawski,Wydział Polonistyki, Polska

DOI: https://doi.org/10.18290/sn.2038-5

Słowa kluczowe: Cyprian Norwid, Thomas Carlyle, Sartor Resartus, Promethidion, Tajemnica lorda Singelworth

Abstrakt

Stosunek Cypriana Norwida do wyłożonej przez Thomasa Carlyle’a w powieści Sartor Resartus filozofii szaty może co prawda wydawać się wyłącznie przedmiotem spekulacji, jednak nie ulega wątpliwości, że z Carlyle’em autor Vade-mecum zetknąć się musiał (o czym zaświadczają jego wykłady o Juliuszu Słowackim). W niniejszym studium kreślę dwa obszary możliwej intertekstualnej wspólnoty motywów Norwida z filozofią oraz legendą życia Carlyle’a: jedną wyznacza poemat Promethidion oraz fragment dialogu Wiesław mogący stanowić formę polemiki poety z Carlyle’owską filozofią szaty; drugą natomiast określa Tajemnica lorda Singelworth, w której sylwetka i postawa życiowa tytułowego bohatera noweli mogłyby zdradzać ekstrawagancje samego Carlyle’a (domniemanie wzmacnia fakt śmierci Carlyle’a w 1881 r., a więc w czasie pisania tzw. nowel włoskich).

Biogram autora

Karol Samsel, Uniwersytet Warszawski,Wydział Polonistyki, Polska

Karol Samsel – doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Kierownik Pracowni Historii Dramatu 1795-1939 przy ILP UW. Publikował swoje teksty w „Pracach Filologicznych”, „Pamiętniku Literackim”, „Studiach Norwidianach” oraz w „Yearbook of Conrad Studies (Poland)”. Autor monografii Norwid – Conrad. Epika w perspektywie modernizmu (Warszawa 2015) oraz Inwalida intencji. Studia o Norwidzie (Warszawa 2017)

Bibliografia

Bratkowski S., Wstęp, [w:] R.W. Emerson, Eseje, przeł. A. Tretiak, wstęp S. Bratkowski, t. I, Lublin 1997, s. 5-28.

Brzozowski S., Literatury zachodnie, [w:] tenże, Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej. Redakcja II, t. I: opracowanie tekstu: J. Bahr, współpraca: S. Góra, t. II: opracowanie tekstu: T. Podoska, Kraków 1997, s. 286.

Brzozowski S., Polskie Oberammergau, [w:] Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, t. I, s. 181.

Brzozowski S., Wobec literatury rosyjskiej, [w:] Legenda Młodej Polski, t. II, s. 349.

Burdziej B., „Wedle rozmaitości zmiennej kalendarza”. Norwid „przemyślony”, „Studia Norwidiana” 34: 2016, s. 187-227.

Carlyle T., Sartor Resartus. On heroes, hero worship, introduced by W.H. Hudson, London 1948.

Carlyle T., Sartor Resartus. Życie i zdania Pana Teufelsdröckha w trzech księgach, przeł. S. Wiśniowski, Warszawa 1882.

Corliss Jr. F., Norwid and the American Transcendentalists, [w:] Cyprian Norwid. 1821-1883. Poet, thinker, craftsman. A centennial conference, ed. by B. Mazur and G. Gömöri, London 1988.

Dambek-Giallelis Z., Tajemnice „Tajemnicy lorda Singelworth”, „Studia Norwidiana” 35: 2017, s. 185-198.

Gömöri G., Cyprian Norwid’s Image of England and America, „The Polish Review” 46(2001), no. 3, s. 271-281.

Halkiewicz-Sojak G., Norwidowska legenda o Byronie. Refleksy legendy w innych utworach Norwida, [w:] taż, Byron w twórczości Norwida, Toruń 1994, s. 106-117.

Kadyjewska A., „Świata – tego książę”. O Norwidowskich obliczach szatana, „Studia Norwidiana” 17-18: 1999-2000, s. 21-48.

Lijewska E., Kuzynki Norwida. Euphemia Tudor Kleczkowska i Ketty Kleczkowska-Kierkpatrick, „Studia Norwidiana” 34: 2016, s. 169-185.

Małecka A., Carlylean inspirations in Polish modernist philosophy, Kraków 1993.

Szypowska I., „Przewrotny panegiryk”. Autokompromitacja bohatera, [w:] taż, Weyssenhoff, Warszawa 1976, s. 92-96.

Trojanowiczowa Z., Dambek Z., Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. I: 1821-1860, Poznań 2007.

Trybuś K., Maska lorda Singelworth, „Studia Norwidiana” 14: 1996, s. 95-103.

Wiśniowski S., Charakter i pisma Tomasza Carlyle’a, „Ateneum. Pismo naukowe i literackie” 1(1882), s. 50-69, 269-297.