O kilku motywach u Norwida i Baudelaire’a
Abstrakt
Artykuł stanowi propozycję lektury pism Norwida i Baudelaire’a jako przekraczających romantyzm, choć z niego wyrastających, prekursorów nowoczesności, dotkniętych – jak pisał W. Benjamin – niegościnnym doświadczeniem epoki wielkiego przemysłu. Analiza porównawcza skupia się na diagnozie współczesności, zawartej w tekstach obu poetów, związanej ze zjawiskami wielkomiejskimi, tłumem, flâneurie, wyobcowaniem. Autorka eksponuje techniki opisu tych zjawisk przez obu pisarzy i różne na nie reakcje. Dowodzi, że Baudelaire identyfikuje się ze swoim miastem, akceptuje jego ułomność, choć dostrzega w nim także zagrożenie dla autonomii jednostki, Norwid natomiast zachowuje dystans pozwalający na moralną ocenę. Artykuł wydobywa te podobieństwa i różnice, ukazując stosunek pisarzy do urbanizacji i w ogóle do procesów modernizacyjnych jako ambiwalentny, niejednoznaczny, wymagający zmierzenia się i z miastem, i z samym sobą.
Bibliografia
Amiot A.-M., Les fleurs du mal. Baudelaire. Un romantisme fondateur de la modernité poétique, Paris 2002.
Baudelaire Ch., Kwiaty zła. Les Fleurs de mal, oprac. M. Leśniewska, J. Brzozowski, Kraków 1994.
Baudelaire Ch., Malarz życia nowoczesnego, [w:] tenże, Rozmaitości estetyczne, wstęp i przekł. J. Guze, Gdańsk 2000.
Baudelaire Ch., Paryski splin. Małe poematy prozą, przekł. i komentarz R. Engelking, Gdańsk 2008.
Baudelaire Ch., Reliquat et dossier des „Fleurs du mal” [Projets de préfaces], [w:] tenże, Œuvres complètes, texte établi, présenté et annoté par C. Pichois, Paris 1975.
Benjamin W., O kilku motywach u Baudelaire’a, [w:] tenże. Konstelacje. Wybór tekstów, przeł. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Kraków 2012.
Benjamin W., Paryż – stolica dziewiętnastego wieku, [w:] tenże, Twórca jako wytwórca. Eseje i rozprawy, przekł. R. Reszke, Warszawa 2011.
Benjamin W., Pasaże, red. R. Tiedemann, przekł. I. Kania, posłowie Z. Bauman, Kraków 2003.
Bieńczyk M., Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Warszawa 1998.
Brunel P., Charles Baudelaire. Les Fleurs du Mal. Entre „fleurir” et „défleurir”, Paris 1998.
Chlebowski P., O sytuacji w badaniach nad Norwidem. Preliminaria, [w:] Jak czytać Norwida? Postawy badawcze, metody, weryfikacje, red. B. Kuczera-Chachulska, J. Trzcionka, Warszawa 2008.
Feliksiak E., Poezja i myśl. Studia o Norwidzie, Lublin 2002.
Fert J., Norwid, poeta dialogu, Warszawa 1982.
Fert J., Wstęp [w:] C. Norwid, Vade-mecum, oprac. J. Fert, Wrocław 1990.
Fieguth R., Poezja w fazie krytycznej. Cykl wierszy Cypriana Norwida „Vade-mecum”, [w:] tenże, Poezja w fazie krytycznej i inne studia z literatury polskiej, przekł. K. Chmielewska, Izabelin 2000.
Friedrich H., Struktura nowoczesnej liryki od połowy XIX do połowy XX wieku, przekł, wstęp E. Feliksiak, Warszawa 1978.
Frodevaux G., Baudelaire. Représentation et modernité, Paris 1989.
Gomulicki J.W., Norwid-poeta europejski. „Nowa Kultura” 1958, nr 21 i 22.
Gomulicki J.W., Aneksy, [w:] C.K. Norwid, Pisma wszystkie, t. XI, red. J.W. Gomulicki, Warszawa 1976.
Inglot M., Wyobraźnia poetycka Norwida, Warszawa 1988.
Jackson J.E., Baudelaire sans fin. Essais sur Fleurs du Mal, Paris 2005.
Jackson J.E., La question du moi. Un aspect de la modernité poétique européenne, Neuchâtel 1978.
Jauss H.R., Przedmowa do pierwszego niemieckiego wydania „Vade-mecum” Cypriana Norwida, przekł. M. Kaczmarkowski, „Studia Norwidiana” 3/4(1985/86), s. 4.
Kizwalter T., Nowoczesność i polityka – dyskusja w zaborze rosyjskim połowy XIX w.. „Przegląd Historyczny” 1990, nr 1-2.
Kłoskowska A., Francja i Paryż drugiego cesarstwa na łamach „Biblioteki Warszawskiej”. „Kronika Paryska” Zofii Węgierskiej (1853-1869)), [w:] taż, Z historii i socjologii kultury, Warszawa 1969.
Kuziak M., Norwid – zmagania z podmiotowością (wokół epifanii poetyckich autora „Vade-mecum”, „Pamiętnik Literacki” 106(2015), z. 4.
Kuziak M., Norwid i pejzaż nowoczesności. Wokół Paryża poety, „Studia Norwidiana” 32(2014), s. 61-81.
Kuziak M., Norwidowskie „przedstawienie” w „Vade-mecum”, [w:] Liryka Cypriana Norwida, red. P. Chlebowski, W. Toruń, Lublin 2003.
Lisiecka A., O baudelairyzmie „Vade-mecum”, „Twórczość” 1968, nr 3.
Łapiński Z., Norwid, Kraków 1984.
Nieukerken van A., Ironiczny konceptyzm, Kraków 1998.
Nieukerken van A., Perspektywiczność sacrum. Szkice o norwidowskim romantyzmie, Warszawa 2008.
Norwid C., Pisma wszystkie, t. I-XI, red. J.W. Gomulicki, Warszawa 1971-1976.
Nowicka E., O dialogowości „Vade-mecum” C. K. Norwida, „Ruch Literacki” 1979, z. 5.
Przyboś J., Próba Norwida, [w:] Norwid: z dziejów recepcji twórczości, red. M. Inglot, Warszawa 1983.
Rybicka E., Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej¸ Kraków 2003.
Rzepczyński S., Norwid a nowoczesność, [w:] Romantyzm i nowoczesność, red. M. Kuziak, Kraków 2009.
Rzepczyński S., Norwid i nowoczesność (perspektywa podmiotowości), [w:] Jak czytać Norwida? Postawy badawcze, metody, weryfikacje, red. B. Kuczera-Chachulska, J. Trzcionka, Warszawa 2008.
Sawicki S., Z zagadnień semantyki poetyckiej Norwida, [w:] tenże, Poetyka, interpretacja, sacrum, Warszawa 1981.
Siwiec M., Ze stygmatem romantyzmu. O Norwidzie i Baudelairze z perspektywy nowoczesności, „Teksty Drugie” 2014, nr 4.
Starobinski J., La Mélancolie au miroir. Trois lectures de Baudelaire, Paris 1989.
Stefanowska Z., Norwid – Pisarz wieku kupieckiego i przemysłowego, [w:] taż, Literatura, komparatystyka folklor, Warszawa 1968.
Stefanowska Z., Norwidowski romantyzm, [w:] taż, Strona romantyków. Studia o Norwidzie, Lublin 1993.
Śniedziewski P., Melancholijne spojrzenie, Kraków 2011.
Trybuś K. Benjamin komentatorem Norwida, [w:] Wokół Pasaży Waltera Benjamina, red. P. Śniedziewski, K. Trybuś, M. Wilczyński, Poznań 2009.
Trybuś K., Epopeja w twórczości Cypriana Norwida, Wrocław 1993.
Trznadel J., Czytanie Norwida. Próby, Warszawa 1978.
Valéry P., Sytuacja Baudelaire’a, [w:] tenże. Estetyka słowa, wybór A. Frybesowa, wstęp M. Żurowski, przekł. D. Eska, A. Frybesowa, Warszawa 1971.
[Węgierska Z.], Kronika paryska. Literacka, naukowa i artystyczna, „Biblioteka Warszawska” 1869.
Wyka K., Cyprian Norwid. Poeta i sztukmistrz, [w:] tenże, Cyprian Norwid. Studia, artykuły, recenzje, Kraków 1989.
Żurowski M., „Larwa” na tle porównawczym, „Przegląd Humanistyczny” 1963, nr 6, s. 15-34.
Żurowski M., Norwid i Gautier, [w:] Nowe studia o Norwidzie, red. J.W. Gomulicki i J.Z. Jakubowski, Warszawa 1961.
Copyright (c) 2018 Studia Norwidiana
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
