Wiersze i wypowiedzi epistolarne Norwida o Rzymie i Papiestwie w kontekście polemik francuskich

Abstrakt

Norwid interesował się żywo losami Państwa Kościelnego w drugiej połowie XIX wieku. Świadczą o tym zarówno niektóre jego listy, jak i wiersze. Znajdujemy w nich wiele śladów lektury (zwłaszcza francukich) gazet i innych tekstów publicystycznych. Z punktu widzenia poety osoba papieża odgrywała ważną rolę dziejową. Właśnie Pius IX miał stanąć na czele federatywnie zorganizowanego państwa włoskiego. Głównym przeciwnikiem władcy Watykanu był Giuseppe Garibaldi, który w latach sześćdziesiątych XIX wieku przyczynił się w decydujący sposób do zjednoczenia Włoch, choć Francja Napoleona III nie dopuściła do zajęcia samego Rzymu. W odróżnieniu od dużej części polskiej emigracji, Norwid miał negatywny stosunek do włoskiego republikanina. Nie uważał go (w czasie poprzedzającym powstanie styczniowe) za wzór do naśladowania. Przyczyną tej negatywnej oceny była Norwidowska koncepcja historii świętej zakładającej konieczną relację między dziejami a sacrum. Prowadzonej przez Garibaldiego zbrojnej walki o założenie nowoczesnego państwa narodowego nie można było – zdaniem Norwida – umieścić w kontekście historii świętej (zupełnie inaczej miała się zaś sprawa z pokojowymi manifestacjami na ulicach Warszawy w 1861-1862). Włoski patriota zlekceważył przede wszystkim kapłańską charyzmę władcy Rzymu. Właśnie na niej, czyli na „patriotyzmie-chrześcijańskim”, polega[ło] uniwersalistyczne posłannictwo stolicy świata (pogański Rzym był jej prefiguracją). Autor wiersza Do władcy Rzymu był przekonany, że owa zakorzeniona w historii świętej wizja Rzymu, mimo chwilowych niepowodzeń, miała w końcu zwyciężyć.