Kraina Południa? Włochy Cypriana Norwida w perspektywie geopoetyki

Abstrakt

Tematem artykułu jest refleksja nad Norwidowskim dyskursem o Italii w kontekście jego narracji o Europie. Symboliczne usytuowanie Włoch na Norwidowskiej mapie wyobrażonej było wypadkową kilku perspektyw: opozycji Północ-Południe, osi Wschód-Zachód, kategorii centrum i peryferii, wiązało się także z uniwersalizującym spojrzeniem z perspektywy globalnej oraz temporalnej. Każda z tych perspektyw prowadziła ku innym zagadnieniom (antropologicznym, kulturowym, politycznym, ekonomicznym, cywilizacyjnym, estetycznym). We wczesnym okresie twórczości Norwida pozycję Italii wyznaczała głównie przynależność do przestrzeni Południa (akcent padał wówczas na jej właściwości klimatyczne, kulturowe i estetyczne). Z biegiem czasu pozycja Włoch coraz silniej zaznaczała się na osi Wschód-Zachód (związanej głównie z zagadnieniami cywilizacji i polityki). W wielu utworach Norwida Włochy stanowiły symboliczny środek świata (z obrazem Rzymu jako centrum chrześcijaństwa). Zdarzało się i tak, że były elementem pejzażu uniwersalnego. Ewolucję twórczości Norwida można zinterpretować jako nieustanne przezwyciężanie hegemonii jednej osi czy jednej perspektywy, a co za tym idzie, jako próbę wpisania obrazu Włoch w skomplikowany układ współrzędnych wyznaczających jego symboliczną mapę wyobrażoną.