Stracone gniazdo. Norwid – Szermentowski
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę interpretacji zaginionego szkicu Norwida Scena symboliczna (znanego także jako Aniołowie śmierci) powstałego w połowie lat 70. XIX wieku w nawiązaniu do obrazu Józefa Szermentowskiego Stracone gniazda(1865),przedstawiającego posępny widok kieleckiej wsi, stanowiący obraz klęski narodu polskiego po upadku Powstania Styczniowego. Analiza porównawcza obu scen, uzupełniona o charakterystykę relacji łączących obu artystów, którzy w ostatnich latach życia Szermentowskiego nawiązali bliższą znajomość, pozwala wychwycić zależności rzucające nieco światła na znaczenie enigmatycznej Norwidowskiej kompozycji. W artykule wskazano trzy potencjalne tropy interpretacyjne, opierające się na przeświadczeniu o inspiracji Norwida twórczością młodszego kolegi, żadnego nie uznając za uprzywilejowany i nie rozstrzygając w sposób ostateczny tematu przedstawienia. Zarazem stwierdzono, że Scena symboliczna stanowi przykład znamiennej dla kameralnej spuścizny plastycznej Norwida dominacji wartości literackich nad walorami plastycznymi dzieła oraz ciśnienia sensów i znaczeń, których skromna warstwa rysunkowa nie jest w stanie w sposób pełny i adekwatny wyrazić.
Bibliografia
Bałucki M., Wystawa Sztuk Pięknych w Krakowie, „Tygodnik Ilustrowany” 1(1868), s. 296.
Dębicki Z.L., Dwór i plebania, „Przegląd Lwowski” 1871, nr 15, s. 163-171.
Jakimowicz I., Józef Szermentowski, Wrocław 1950.
Jakimowicz I., „Stracone gniazda” Józefa Szermentowskiego, „Studia Muzealne” 1(1953), s. 44-49.
Jakimowicz I., Tomasz Zieliński: kolekcjoner i mecenas, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Jakimowicz I., Twórczość Józefa Szermentowskiego w kręgu mecenatu Tomasza Zielińskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1971, nr 1, s. 96-99.
Jakimowicz I., Twórczość Józefa Szermentowskiego. Ze studiów nad początkiem realizmu w polskim malarstwie pejzażowym, „Biuletyn Historii Sztuki” 1951, nr 1, s. 5-54.
Krajewska Z., Wronsciana i norwidiana kórnickie w korespondencji Zenona Przesmyckiego, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 1973, z. 11, s. 191-326.
Malarstwo polskie 1766-1945. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, t. VIII, oprac. D. Suchocka, Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2005.
Marrène-Morzkowska W., Symbolista sprzed pięćdziesięciu laty. Odczyt publiczny na dochód osad rolnych, „Wędrowiec” 1900, nr 16, s. 307-308.
Melbechowska-Luty A., Sztukmistrz. Twórczość artystyczna i myśl o sztuce Cypriana Norwida, Warszawa 2001.
Micke-Broniarek E., Malarstwo polskie: realizm, naturalizm, Warszawa 2005.
Micke-Broniarek E., Mistrzowie pejzażu XIX wieku, Wrocław 2001.
Nowak J., Władysław Zamojski. O sprawę polską w Europie (1848-1868), Poznań 2002.
Sawicki S., Norwida walka z formą, Warszawa 1986.
Szermentowski E., Norwid o Józefie Szermentowskim, „Zeszyty Kieleckie” 1(1971), s. 72-76.
Trojanowiczowa Z., Dambek Z., przy współudziale Czarnomorskiej J., Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. I: 1821-1860, Poznań 2007.
Trojanowiczowa Z., Lijewska E. przy współudziale M. Pluty, Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. II: 1861-1883, Poznań 2007.
Wolff J., Dwie wystawy, „Głos Plastyków” 1947, grudzień, s. 84.
Copyright (c) 2016 Studia Norwidiana
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
