“This is the most stupid, most shameful story under the sun!” (translated by Tadeusz Karłowicz)
Abstract
The article describes Antoni Berezowski’s assassination attempt on Tsar Alexander II on 6th June 1867 (Berezowski was a Polish émigré and former insurgent). In Norwid’s writings the event is just an episode, however, it has not been fairly thoroughly discussed: both with respect to the data and facts that here and there appear in commentaries to the poet’s writings, and with respect to the very historical fact that caused commotion in the Polish émigré circles in Paris; but also with respect to the event’s context and its political repercussions in Europe and in Poland. The present text tries – since it is based on authentic materials and documents – to fairly thoroughly describe the whole affair and verify Norwid’s judgments and opinions formulated for the moment, without a proper political and historical analysis. It also shows the figure of Berezowski, an unusual émigré and patriot who paid a terrible price for the unsuccessful attempt.
References
[ARAGO E]. Affaire Berezowski. Cour d'assises de la Seine. Audience du 15 Juillet 1867. Plaidoirie et réplique de Me Emmanuel Arago. Paris 1867.
Bóbr-Tylingo S. Zamach Berezowskiego, 6 czerwca 1867. „Rocznik Polskiego Towarzystwa na Obczyźnie” 6: 1955-1956 s. 45-46.
Chesneau E.-A. Peinture, sculpture. Nations rivales dans l’art. Paris 1868.
Chaumelin M. La Peinture à l’Exposition universelle de 1867. W: M. Chaumelin. L’art contemporain. Wstęp W. Bürger. Paris 1873.
Ciupiński A. Zamach Berezowskiego na Aleksandra II w Paryżu. „Mówią Wieki” 25: 1982 nr 5 s. 35-37.
Clément Ch. Exposition universelle des beaux-arts. „Journal des Débats” 1867 nr z 1 sierpnia.
„Czas” [Kraków] 1866 nr 281, 1867 nr 132-135, 141, 157, 164, 166-167.
Du Camp M. Les Beaux-Arts à l’Exposition Universelle et aux Salons de 1863, 1864, 1865, 1866 et 1867. Paris 1867.
„Dziennik Literacki i Polityczny” 1867 nr 17.
„Dziennik Poznański” 1867 nr 129, 135, 137, 152, 178.
Emigracja polska 1860-1890. Kraków 1908.
Esner R. Regards Francis sur le peinture allemande à l’Exposition universelle de 1855. „Romantisme” 73: 1991 s. 103-112.
Exposition Universelle de 1867 à Paris. Catalogue Général Officiel. T. 1. Paris 1867.
„Gazeta Narodowa” 1867 nr 32, 186.
Gąsiorowski W. (Sclavus). Królobójcy. Łódź 1989.
„Głos Wolny” [Londyn] 1867 nr 142.
„Gmina” [Londyn] 1867 nr 8.
Górski R. Polscy zamachowcy. Droga do wolności. Kraków 2008.
Grabowski A. Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego. Wyd. S. Estreicher z ilustracjami. T. II. Kraków 1909.
Jeż T.T. [Miłkowski Zygmunt]. Od kolebki przez życie Wspomnienia. Do druku przygotował A. Lewak, wstępem poprzedził A. Brückner. T. III. Kraków 1937.
„Journal” 1902 nr z 8 lutego.
Kraszewski J.I. Z roku 1866. Rachunki przez B. Bolesławitę. Cz. II. Poznań 1867.
Krzywka Ł. Berezowski, Norwid, Matejko. „Odra” 1991 nr 6 s. 56-61.
Kucharzewski J. Od białego caratu do czerwonego. T. III: Lata przełomu. Romanow, Pugaczow czy Pastel. Warszawa 1999.
„Kurier Warszawski” 1867 nr 127, 131.
Listy Matejki do żony Teodory 1863-1881. Wyd. M. Szuszkiewicz. Kraków 1927.
„Niepodległość” [Zurich] 1867 [t.] 34, 35.
Mantz P. Les Beaux-Arts à l’Exposition universelle. „Gazette des Beaux-Arts” 23:1867.
Mickiewicz W. Pamiętniki. T. II. Kraków 1927.
Mosse W.E. Alexandre II and the Modernizatin of Russia. London 1958.
Norwid C. Pisma wszystkie. T. I-XI. Zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki. Warszawa 1971-1976.
Ordinaire F. A la Nouvelle-Calédonie: Interview [avec Berezowski]. „Le Figaro” 1890 nr 30.
„La Patrie” [Paris] 1867 nr z 7 czerwca.
Potocki A. [Bałaszewicz J.A.]. Raporty szpiega. Wybór, oprac. i studium wstępne R. Geber. T. II. Warszawa 1973.
„La Presse” 1867 nr z 8 czerwca oraz nr z 17 lipca.
„Przedświt” 1896 nr 10.
Radziński E. Aleksander II. Ostatni Wielki Car. Warszawa 2005.
Róg R. Polscy królobójcy. Warszawa – Kraków 1993.
Ryszkiewicz A. Branicki i Matejko. „Tygodnik Powszechny” 1973 nr 39.
Serafińska S. Jan Matejko. Wspomnienia rodzinne. Wyd. 2. Kraków 1958.
„Sowremiennja Letopis” [Moskwa] 1867 nr 22.
Szczepański J.J. Wyspa. W: J.J. Szczepański. Ikar. Wyspa. Wyd. 3. Warszawa 1982.
Tarnowski S. Matejko. Kraków 1897.
„Le Temps” 1867 nr 220.
Trojanowiczowa Z., Lijewska E., przy współudziale M. Pluty. Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida. T. I-III. Poznań 2007.
„Wolne Słowo Polskie” 1887 nr 1.
Zawadzki W. Walka z Rejtanem. „Problemy” 1954 nr 2.
Zgórniak M. Matejko w Paryżu. Opinie krytyków francuskich z lat 1865-1870. Kraków 1998.
Złotorzycka M. Antoni Berezowski i jego zamach na Aleksandra II. „Niepodległość” 9:1934 z. 1 (25) s. 321-350.
Złotorzycka M. Antoni Berezowski – na galerach w Nowej Kaledonii. „Niepodległość” 11:1935 z. 1 (27) s. 1-38.
Copyright (c) 2015 Studia Norwidiana
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
