Nazism and the Protestant Reformation – the Political Theology of Dietrich Bonhoeffer

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Nazizm i Reformacja protestancka – teologia polityczna Dietricha Bonhoeffera

Polityczna teologia Dietricha Bonhoeffera, jednego z najbardziej popularnych i wpływowych teologów XX wieku, stanowi doktrynalną bazę jego walki przeciwko niemieckiemu państwu narodowo-socjalistycznemu. Bonhoeffer należał do ważniejszych postaci Kościoła Wyznającego (Bekennende Kirche), struktury, która funkcjonowała jako wewnętrzne opozycja wobec oficjalnej postawy Kościoła luterańskiego w Niemczech, sprzyjającej raczej Hitlerowi.

Główny rysy teologii politycznej powstały w latach 1933-1936, a więc w okresie zdobywania władzy przez narodowych socjalistów. Bonhoeffer poddaje krytyce tradycyjne rozumienie Reformacyjnej doktryny relacji między państwem i Kościołem, przekazującej temu pierwszemu ogół kompetencji związanych z porządkiem ziemskim. Wskazuje na luterskie zastrzeżenie o granicy ludzkiego sumienia, której państwo nie może przekroczyć. Wprowadzone już w początkach rządów Hitlera „paragrafy aryjskie” oraz „zasada wodza”, a więc konkretne akty legislacyjne, radykalnie zaprzeczają chrześcijańskiemu Objawieniu. Zmuszają Kościół luterański jako instytucję, po raz pierwszy właściwie w historii, do wyjścia z układu podziału kompetencji, jaką tworzyła doktryna o dwóch Regimentach i do przeciwstawienia się władzy świeckiej.

Polityczna teologia Bonhoeffera jest teoretycznym odbiciem myślenia społeczeństwa niemieckiego w latach trzydziestych. Jest również świadectwem teologa, który później rozwinie program radykalnej chrystologii we współczesnym świecie, a swoją postawę przypłaci życiem.