Democracy evaluation and its selected determinants in the context of the 2014 local elections in Poland

Ryszard Klamut; Agata Kantor

doi:10.18290/rpsych.2017.20.3-5en

Ryszard Klamut Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza
Agata Kantor

DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2017.20.3-5en

Słowa kluczowe: democracy evaluation; 2014 local elections; system justification; trust; patriotism; experience of security

Abstrakt

The local elections that were held in November 2014 stirred up considerable controversy in Po-land. The article is an attempt to describe how Poles evaluated the overall functioning of democ-racy in the context of these elections and what determinants significantly contributed to that evaluation. We examined three levels of democracy evaluation: general beliefs (Jost’s system justification), the current state of democracy (Dahl’s democratic institutions), and specific events connected with the functioning of the democratic system (the quality of the elections and the level of trust in the elected representatives). We also tested the extent to which these levels of democracy evaluation were explained by sociopolitical determinants, such as the general level of trust in people, patriotism and nationalism, or the experience of security. The study was conducted shortly after the second round of the election on a sample of 524 subjects. The obtained results show a low quality of democracy (particularly on the level of general beliefs and trust in the newly elected authorities) and reveal associations between aspects of evaluation and the investigated determinants.

Bibliografia

Arystoteles (2003). Polityka. W: L. Piotrowicz (red.), Arystoteles. Dzieła wszystkie (t. 1), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bar-Tal, D. i Jacobson D. (1998). A psychological perspective on security. Applied Psychology: An International Review, 47(1), 59-71.

Bedyńska, S. i Książek, M. (2012). Statystyczny drogowskaz 3. Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.

CBOS (2014). Zaufanie do procedur wyborczych. Komunikat z badań. Centrum Badania Opinii Społecznej. Zaczerpnięte 15.07.2016. Strona internetowa: http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_174_14.PDF).

Dahl, R. A. (2000). O demokracji. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Dahl, R. A. (2005). What political institutions does large-scale democracy require? Political Science Quarterly, 120(2), 187-197.

Jakubowska, U. (2005). Ekstremizm polityczny. Studium psychologiczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Jaśko, K. i Kossowska, M. (2008). Wpływ wartości na rozumienie pojęcia demokracji. Psychologia Społeczna, 3(8), 243-257.

Jost, J. T., Banaji, M. R. i Nosek, B. A. (2004). A decade of system justification theory: Accumulated evidence of conscious and unconscious bolstering of the status quo. Political Psychology, 25(6), 881-919.

Kay, A. C. i Jost, J. T. (2003). Complementary justice: Effects of „poor but happy” and „poor but honest” stereotype examples on system justification and implicit activation of the justice motive. Journal of Personality and Social Psychology, 85(5), 823-837.

Kenrick, D. T., Neuberg, S. L. i Cialdini, R. B. (2002). Psychologia społeczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Klamut, R. (2012). Bezpieczeństwo jako pojęcie psychologiczne. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej: Ekonomia i Nauki Humanistyczne, 19(4), 41-52.

Klamut, R. (2014). Zależności pomiędzy doświadczanym poziomem bezpieczeństwa a aktywnością obywatelską z uwzględnieniem modyfikującej roli płci. Humanities and Social Science, 21(4), 67-81.

Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York, London: The Guilford Press.

Korzeniowski, L. (2000). Zarządzanie bezpieczeństwem. Rynek, ryzyko, zagrożenie, ochrona. W: P. Tyrała (red.), Zarządzanie bezpieczeństwem (s. 431-460). Kraków: PSB.

Korzeniowski, K. (2010). Polska paranoja polityczna. Źródła, mechanizmy i konsekwencje spiskowego myślenia o polityce. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.

Lewicka, M. (2009). O prawdziwej roli zaufania w motywowaniu ludzi do aktywności społecznej. W: J. Czarnota-Bojarska i I. Zinserling (red.), W kręgu psychologii społecznej (s. 187-206). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Nęcka, E., Orzechowski J. i Szymura B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Nyćkowiak, J. (2009). Political activity: Is trust in democratic institutions really a relevant determinant? International Journal of Sociology, 39(1), 49-61. DOI: org/10.2753/IJS0020-7659390103

Putnam, R. D. (2008). Samotna gra w kręgle: upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Radkiewicz, P. (2009). Zaangażowanie symboliczne i instrumentalne. Jak bardzo odmienne formy uczestnictwa w życiu społecznym? W: U. Jakubowska i K. Skarżyńska, Między przeszłością a przyszłością. Szkice z psychologii politycznej (s. 51-73). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Reykowski, J. (red.) (1995). Potoczne wyobrażenia o demokracji. Psychologiczne uwarunkowania i konsekwencje. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Reykowski, J. (2000). Psychologia polityczna. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, s. 379-404). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Reykowski, J. (2002). Myślenie polityczne. W: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej (s. 110-139). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Skarżyńska, K. (2005). Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Skarżyńska, K. (2012). Dla kogo Polska jest sprawiedliwie urządzonym, a dla kogo najlepszym krajem do życia? Studia Ekonomiczne, 4(75), 527-544.

Skarżyńska, K. i Chmielewski, K. (2007). Potoczna percepcja sytuacji międzynarodowej. Poznawcze predyktory postaw wobec znaczących zdarzeń międzynarodowych. Psychologia Społeczna, 2(4), 120-131.

Skarżyńska, K. i Henne, K. (2012). Studenci jako obywatele: kapitał ludzki i społeczny jako źródła akceptacji porządku politycznego i ekonomicznego oraz aktywności społecznej. Psychologia Społeczna, 2(21), 162-182.

Skarżyńska, K. i Radkiewicz, P. (2007). Zakres zaufania do ludzi a przekonania o świecie i doświadczenia społeczne. Dwa typy zaufania i ich rola w kapitale społecznym. Psychologia wobec dylematów współczesności (s. 56-72). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN. Kolokwia Psychologiczne, t. 16.

Skarżyńska, K. i Radkiewicz, P. (2011). Co wzmacnia/osłabia społeczny darwinizm? O roli doświadczeń z ludźmi, osobowości, wartości osobistych i przywiązania do wspólnoty. Psychologia Społeczna, 1(16), 7-23.

Torney-Purta, J., Lehmann, R., Oswald, H. i Schulz, W. (2001). Citizenship and education in twenty-eight countries: Civic knowledge and engagement at age fourteen. Amsterdam: International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA). Strona internetowa: http://doi.org/10.1016/S0193-3973(02)00143-0

Uslaner, E. M. i Brown, M. (2005). Inequality, trust, and civic engagement. American Politics Research, 33(6), 868-894. DOI: org/10.1177/1532673X04271903

Van de Walle, S. (2008). Trust in the justice system: A comparative view across Europe. Prison Service Journal, 183, 22-26.

Van der Toorn, J., Berkics, M. i Jost, J. T. (2010). System justification, satisfaction, and perceptions of fairness and typicality at work: A cross-system comparison involving the U.S. and Hungary. Social Justice Research, 23(2), 189-210.

Wiśniewska-Juszczak, D. (2013). Konsekwencje stosowania różnych narzędzi sprawowania władzy. Psychologia Społeczna, 2(25), 125-134.

Wojciszke, B. (2010). Sprawczość i wspólnotowość. Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Wojciszke, B. i Borkowska, P. (2007). Delegitymizacja systemu i wiara w życie jako grę o sumie zerowej. Psychologia wobec dylematów współczesności (s. 39-53). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN. Kolokwia Psychologiczne, t. 16.

Wybory samorządowe w Polsce w 2014 r. w świetle standardów Unii Europejskiej (2014). Raport: Zespół Parlamentarny ds. Obrony Demokratycznego Państwa Prawa oraz Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Zaczerpnięto 15.07.2016. Strona internetowa: http://bi.gazeta.pl/im/4/17040/m17040824,RAPORTZESPOLU-PARLAMENTARNEGO.pdf

Wybory: wiarygodność i sprawność (2014). Fundacja im. Stefana Batorego. Zaczerpnięto 15.07.2016. Strona internetowa: http://www.batory.org.pl/upload/images/Wybory%20wiarygodnosc%20i%20sprawnosc.pdf

Yamagishi, T. (2011). Trust. The evolutionary game of mind and society. London, New York, Tokyo, Dordrecht, Heidelberg: Springer Verlag. DOI.org/10.1126/science.275.5306.1547

Yamagishi, T. i Yamagishi, M. (1994). Trust and commitment in the United States and Japan. Motivation and Emotion, 18(2), 129-166.