Władza deprawuje czy pozwala realizować cele? O perspektywach dominacji i funkcjonalności w psychologicznych koncepcjach władzy

Paweł Ziemiański

doi:10.18290/rpsych.2017.20.3-4pl

Paweł Ziemiański Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii

DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2017.20.3-4pl

Słowa kluczowe: władza; psychologiczne koncepcje władzy; postrzeganie społeczne

Abstrakt

Artykuł opisuje, w jaki sposób w psychologicznych modelach władzy przejawia się odmienne spojrzenie polegające na przyjęciu perspektywy dominacji i perspektywy funkcjonalnej. W myśl tej pierwszej władza prowadzi do chęci zwiększenia dominacji nad innymi oraz ma negatywny i deprawujący wpływ na sprawującą ją osobę. Zgodnie z drugą władza jest pomocna w osiąganiu celów przez jednostkę i kierowaną przez nią grupę, a zatem powinna wyzwalać mechanizmy, które wspierają realizację celów. Głównym elementem analiz jest zakładany przez koncepcje władzy sposób postrzegania innych.

Bibliografia

Anderson, C. i Berdahl, J. L. (2002). The experience of power: Examining the effects of power on approach and inhibition tendencies. Journal of Personality and Social Psychology, 83, 1362--1377.

Asch, S. E. (1946). Forming impressions of personality. Journal of Abnormal and Social Psychology, 41, 258-290.

Carver, C. S. i White, T. L. (1994). Behavioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: The BIS/BAS scales. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 319-333.

Cisłak, A. (2013). Effects of power on social perception. All your boss can see is agency. Social Psychology, 44, 139-147.

Cisłak, A. i Wojciszke, B. (2008). Agency and communion are inferred from actions serving interests of self or others. European Journal of Social Psychology, 38, 1103-1110.

Cummins, D. (1996). Dominance hierarchies and the evolution of human reasoning. Minds Machines, 6, 463-480.

Depret, E. F. i Fiske, S. T. (1993). Social cognition and power: Some cognitive consequences of social structure as a source of control deprivation. W: G. Weary, F. Gleicher i K. Marsh (red.), Control motivation and social cognition (s. 176-202). New York: Springer-Verlag.

DePue, R. A. (1995). Neurobiological factors in personality and depression. European Journal of Personality, 9, 413-439.

DeWall, C. N., Baumeister, R. F., Mead, N. L. i Vohs, K. D. (2011). How leaders self-regulate their task performance: Evidence that power promotes diligence, depletion, and disdain. Journal of Personality and Social Psychology, 100, 47-65.

Fisek, M. i Ofshe, R. (1970). The process of status evolution. Sociometry, 33, 327-346.

Fiske, S. T. (1993). Controlling other people: The impact of power on stereotyping. American Psychologist, 48, 621-628.

Gable, L., Reis, T. i Elliot, J. (2000). Behavioral activation and inhibition in everyday life. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 1135-1149.

Galinsky, A. D., Gruenfeld, D. H. i Magee, J. C. (2003). From power to action. Journal of Personality and Social Psychology, 85, 453-466.

Galinsky, A. D., Magee, J. C., Gruenfeld, D. H., Whitson, J. A. i Liljenquist, K. A. (2008). Power reduces the press of the situation: Implications for creativity, conformity, and dissonance. Journal of Personality and Social Psychology, 95, 1450-1466.

Galinsky, A. D., Magee, J. C., Inesi, M. E., i Gruenfeld, D. H. (2006). Power and perspectives not taken. Psychological Science, 17, 1068-1074.

Gray, J. A. (1970). The psychophysiological basis of introversion-extraversion. Behaviour Research and Therapy, 8, 249-266.

Gruenfeld, D. H., Inesi, M. E., Magee, J. C. i Galinsky, A. D. (2008). Power and the objectification of social targets. Journal of Personality and Social Psychology, 95, 111-127.

Guinote, A. (2007). Power affects basic cognition: Increased attentional inhibition and flexibility. Journal of Experimental Social Psychology, 43, 685-697.

Guinote, A. (2008). Power and affordances: When the situation has more power over powerful than over powerless individuals. Journal of Personality and Social Psychology, 95, 237-252.

Guinote, A. (2010). The situated focus theory of power. W: A. Guinote i T. Vescio (red.), The social psychology of power (s. 141-173). New York: Guilford Press.

Guinote, A. i Vescio, T. (2010). Introduction. Power in social psychology. W: A. Guinote i T. Vescio (red.), The social psychology of power (s. 1-16). New York: Guilford Press.

Higgins, E. T. (1989). Self-discrepancy: A theory relating self and affect. Psychological Review, 94, 319-340.

Higgins, E. T. (1997). Beyond pleasure and pain. American Psychologist, 52, 1280-1300.

Hock, R. (2003). 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Judge, T. A., Piccolo, R. F. i Kosalka, T. A. (2009). The bright and dark sides of leader traits: A review and theoretical extension of the leader trait paradigm. Leadership Quarterly, 20, 855-875.

Kahneman, D. i Tversky, A. (1979). Intuitive prediction: Biases and corrective procedures. TIMS Studies in Management Science, 12, 313-327.

Keltner, D., Gruenfeld, D. H. i Anderson, C. (2003). Power, approach and inhibition. Psychological Review, 110, 265-284.

Kipnis, D. (1972). Does power corrupt? Journal of Personality and Social Psychology, 24, 33-41.

Kipnis, D. (1987). Psychology and behavioral technology. American Psychologist, 42, 30-36.

Kipnis, D., Castell, P. J., Gergen, M. i Mauch, D. (1976). Metamorphic effects of power. Journal of Applied Psychology, 2, 127-135.

Kozielecki, J. (1998). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Lee-Chai, A. Y. i Bargh, J. A. (red.) (2009). Władza. Pokusy i zagrożenia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Łukaszewski, W. (2003). Wielkie pytania psychologii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Magee, J. i Smith, P. (2013). The social distance theory of power. Personality and Social Psychology Review, 17, 158-186.

Maner, J. K. i Mead, N. L. (2010). The essential tension between leadership and power: When leaders sacrifice group goals for the sake of self-interest. Journal of Personality and Social Psychology, 99, 482-497.

Moskowitz, G. B. (2009). Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Overbeck, J. R. (2010). Concepts and historical perspectives on power. W: A. Guinote i T. K. Vescio (red.), The social psychology of power (s. 19-45). New York: Guilford Press.

Overbeck, J. R. i Park, B. (2001). When power does not corrupt: Superior individuation processes among powerful perceivers. Journal of Personality and Social Psychology, 81, 549-565.

Piketty, T. (2015). Ekonomia nierówności. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Sassenberg, K., Jonas, K. J., Shah, J. Y. i Brazy, P. C. (2007). Why some groups just feel better: The regulatory fit of group power. Journal of Personality and Social Psychology, 92, 249-267.

Smith, P. K., Jostmann, N. B., Galinsky, A. D. i van Dijk, W. (2008). Lacking power impairs executive functions. Psychological Science, 19, 441-447.

Smith, P. K. i Trope, Y. (2006). You focus on the forest when you’re in charge of the trees: Power priming and abstract information processing. Journal of Personality and Social Psychology, 90, 578-596.

Trope, Y. i Liberman, N. (2010). Construal-level theory of psychological distance. Psychological Review, 117, 440-446.

Waytz, A., Chou, E. Y., Magee, J. C. i Galinsky, A. D. (2015). Not so lonely at the top: The relationship between power and loneliness. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 130, 69-78.

Weick, M. i Guinote, A. (2010). How long will it take? Power biases time predictions. Journal of Experimental and Social Psychology, 46, 595-604.

Wojciszke, B. (2011). Psychologia władzy. Nauka, 2, 51-69.

Wojciszke, B. i Abele, A. E. (2008). The primacy of communion over agency and its reversals in evaluations. European Journal of Social Psychology, 38, 1139-1147.