The measurement of health-related behavior in late adulthood: The Health-Related Behavior Questionnaire for Seniors
Abstrakt
The current demographic processes invite an analysis of the lifestyle of people in late adulthood and its determinants. A thorough diagnosis of senior health is also needed, not only for the purposes of description and explanation, but also – above all – for the creation of health programs. The present study analyses the specificity of health behavior of people of senior age. It describes the Health-Related Behavior Questionnaire for Seniors (KZZ-S), a tool used to measure the health behaviors of seniors (i.e., people aged 60 and above), and presents its theoretical basis. The questionnaire has a five-factor structure, as revealed by exploratory and confirmatory factor analysis. It consists of 24 items and allows the calculation of the overall rate of such health behaviors and behavioral categories as positive attitude to life, behavior related to physical health, attention to mental condition, behavior associated with prevention and treatment, and environmental behavior. A higher score indicates a higher level of behavior beneficial to health. In total, the participants in the study were 522 people diverse in terms of activity and life situation, and the aim was to determine the psychometric properties of the KZZ-S. The KZZ-S is a reliable and valid measure with satisfactory psychometric properties (Cronbach’s α was .87 for the whole test and ranged from .63 to .79 for its subscales; absolute stability determined by test-retest was .88).
Bibliografia
Albert, S. M. i Freedman, V. (2010). Public health and aging: Maximizing function and well-being. New York: Springer Publishing.
Bartoszewicz, R., Gandziarski, K., Lewandowska, M. i Szymańska, K. (2014). Zachowania prozdrowotne i poczucie koherencji osób w okresie późnej dorosłości objętych wsparciem społecznym instytucji edukacyjnej w obszarze kultury fizycznej. Rozprawy Naukowe, 47, 108-116.
Bedyńska, S. i Książek, M. (2012). Statystyczny drogowskaz 3. Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Bentler, P. M. i Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88, 588-606. DOI:10.1037/0033-2909.88.3.588
Davis, M. A., Neuhaus, J. M., Moritz, D. J., Lein, D., Barclay, J. D. i Murphy, S. P. (1994). Health behaviors and survival among middle-aged and older men and women in the NHANES I Epidemiologic Follow-up Study. Preventive Medicine, 23(3), 369-376.
Dolińska-Zygmunt, G. (2000). Podmiotowe uwarunkowania zachowań promujących zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Dziedzic, B., Zając, P., Wiśniewski, A. i Sienkiewicz, Z. (2015). Ocena wybranych zachowań zdrowotnych dotyczących profilaktyki choroby niedokrwiennej serca wśród osób starszych będących słuchaczami uniwersytetów trzeciego wieku. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 5(2), 141-149.
Ewles, L. i Simnett, I. (1992). Promoting health. A practical guide. London: Sartori Press.
Finogenow, M. i Zadworna-Cieślak, M. (2013). Wydarzenia krytyczne w okresie późnej dorosłości. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 14(5), 97-116.
Ford, J., Spallek, M. i Dobson, A. (2008). Self-rated health and a healthy lifestyle are the most important predictors of survival in elderly women. Age Ageing, 37(2), 194-200. DOI: 10.1093/ageing/afm171
Franklin, N. i Tate, C. (2009). Lifestyle and successful aging: An overview. American Journal of Lifestyle Medicine, 3(1), 6-11. DOI: 10.1093/geront/42.6.727
Gochman, D. S. (1988). Health behavior: Emerging research perspectives. New York: Plenum Press.
Główny Urząd Statystyczny. GUS (2014). Prognoza ludności na lata 2014-2050. Warszawa: GUS. Zaczerpnięte 20.04.2015. Strona internetowa: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2014-2050-opracowana-2014-r-,1,5.html
Główny Urząd Statystyczny. GUS (2014). Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050. Warszawa: GUS. Zaczerpnięte 10.06.2016. Strona internetowa: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/sytuacja-demograficzna-osob-starszych-i-konsekwencje-starzenia-sie-ludnosci-polski-w-swietle-prognozy-na-lata-2014-2050,18,1.html
Główny Urząd Statystyczny. GUS (2015). Trwanie życia w 2014 roku. Warszawa: GUS. Zaczerpnięte 06.08.2015. Strona internetowa: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-2014-r-,2,9.html
Główny Urząd Statystyczny. GUS (2016). Ludność w wieku 60+. Struktura demograficzna i zdrowie. Warszawa: GUS. Zaczerpnięte 17.03.16. Strona internetowa: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-w-wieku-60-struktura-demograficzna-i-zdrowie,24,1.html
Havighurst, R. (1981). Developmental tasks and education. New York: Longman and Green.
Juczyński, Z. (2001). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kozieł, D., Kaczmarczyk, M., Naszydłowska, E. i Gałuszka, R. (2008). Wpływ kształcenia w Uniwersytecie Trzeciego Wieku na zachowania zdrowotne ludzi starszych. Studia Medyczne, 12, 23-28.
Kupcewicz, E., Gontarz, A., Wilk, B. i Kuśmierczyk, M. (2016). Evaluation of health behaviours of individuals aged over 60 years. Hygeia Public Health, 51(2), 202-208.
Młynarska, M., Nowicki, G., Rudnicka-Drożak, E., Zagaja, A., Misztal-Okońska, P., Dyndur, J. i Majcher, P. (2015). Health behaviors of people over 65 years of age and their socio-demographic factors. Gerontologia Polska, 4, 179-185.
Mossakowska, M., Więcek, A. i Błędowski, P. (red.) (2012). Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne.
Muszalik, M., Zielińska-Więczkowska, H., Kędziora-Kornatowska, K. i Kornatowski, T. (2013). Ocena wybranych zachowań sprzyjających zdrowiu wśród osób starszych w oparciu o Inwentarz Zachowań Zdrowotnych Juczyńskiego w aspekcie czynników socjo-demograficznych. Problemy Higieny i Epidemiologii, 94(3), 509-513.
Ogińska-Bulik, N. i Juczyński, Z. (2008). Skala pomiaru prężności – SPP-25. Nowiny Psychologiczne, 3, 39-56.
Ogińska-Bulik, N. i Zadworna-Cieślak, M. (2014). Rola rozwoju potraumatycznego w podejmowaniu zachowań zdrowotnych u osób w okresie późnej dorosłości. Polskie Forum Psychologiczne, 19(2), 243-257. DOI: 10.14656/PFP20140205
Olejnik, M. (2015). Średnia dorosłość. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka (s. 312-325). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Peel, N., McClure, R. i Bartlett, H. (2005). Behavioral determinants of healthy aging. American Journal of Preventive Medicine, 28(3), 298-304. DOI: 10.1016/j.amepre.2004.12.002
Prohaska, T. R., Leventhal, E. A., Leventhal, H. i Keller, M. L. (1985). Health practices and illness cognition in young, middle aged, and elderly adults. Journal of Gerontology, 40(5), 569-578. DOI: 10.1093/geronj/40.5.569
Selivanova, A. i Cramm, J. M. (2014). The relationship between healthy behaviors and health outcomes among older adults in Russia. BMC Public Health, 14(1), 1-25. DOI: 10.1186/1471-2458-14-1183
Smoleń, E., Gazdowicz, N. i Żyłka-Reut, A. (2011). Zachowania zdrowotne osób starszych. Pielęgniarstwo XXI wieku, 3(36), 5-9.
Straś-Romanowska, M. (2015). Późna dorosłość. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka (s. 326-350). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Swindell, W., Ensrud, K., Cawthon, P., Cauley, J., Cummings, S. i Miller R. (2010). Indicators of ‘Healthy Aging’ in older women (65-69 years of age). A data-mining approach based on prediction of long-term survival. BMC Geriatrics, 10(55), 1-24. DOI: 10.1186/1471-2318-10-55
Sygit Kowalkowska, E. (2013). Zachowania zdrowotne osób w okresie późnej dorosłości – socjodemograficzne korelaty i różnice między środowiskami społecznymi. Annales Academiae Medicae Stetinensis. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 59(1), 103-113.
Szczerbinska, K., Piórecka, B. i Malinowska-Cieślik, M. (2011). Fazy gotowości do zmiany zachowań i ich uwarunkowania a zachowania w sferze aktywności fizycznej i żywienia wśród starszych pacjentów objętych w Krakowie opieką pielęgniarek środowiskowo-rodzinnych. Implikacje dla promocji zdrowia. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 9(1), 60-75. DOI: 10.4467/20842627OZ.11.004.0341
Walker, S. N., Volkan, K., Sechrist, K. R. i Pender, N. J. (1988). Health-promoting life styles of older adults: Comparisons with young and middle-aged adults, correlates and patterns. Advances in Nursing Science, 11(1), 76-90.
World Health Organization. WHO (1984). Health promotion: A WHO discussion document on the concepts and principles. Przedruk w: Journal of the Institute of Health Education (1985), 23(1), 11-14.
World Health Organization. WHO (2002). Active ageing. A policy framework. Geneva: World Health Organization. Zaczerpnięte 20.07.2016. Strona internetowa: http://www.who.int/ageing/publications/active_ageing/en/
Zadworna-Cieślak, M. (2015). Dobrostan psychiczny seniorów – znaczenie oddziaływań psychoedukacyjnych. W: V. Tanaś i W. Welskop (red.), Lifelong learning (s. 321-328). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu.
Zadworna-Cieślak, M. i Finogenow, M. (2012). Perspektywa pozytywnego starzenia się w okresie późnej dorosłości. Pedagogika Rodziny, 2(4), 117-128.
Zadworna-Cieślak, M. i Ogińska-Bulik, N. (2013). Zachowania zdrowotne osób w wieku senioralnym – rola optymizmu. Psychogeriatria Polska, 10(4), 145-156.
Ziarko, M. (2006). Zachowania zdrowotne młodych dorosłych – uwarunkowania psychologiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe „Bogucki”.
Copyright (c) 2017 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
