Lokalizacja zaburzeń osobowości w Kołowym Modelu Metacech Osobowości

Bogdan Zawadzki

doi:10.18290/rpsych.2017.20.2-7pl

Bogdan Zawadzki Uniwersytet Warszawski, Instytut Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca

DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2017.20.2-7pl

Słowa kluczowe: Pięcioczynnikowy Model Osobowości (PMO); Kołowy Model Metacech Osobowości (KMMO); zaburzenia osobowości; Kwestionariusz Przekonań (PBQ); SCID-II; TALEIA-400A

Abstrakt

Celem pracy było scharakteryzowanie zaburzeń osobowości poprzez wymiary Kołowego Modelu Metacech Osobowości (KMMO) Strusa, Cieciucha i Rowińskiego. Oczekiwano, że zaburzenia osobowości charakteryzowane przez profile cech Pięcioczynnikowego Modelu Osobowości (PMO) będą ulokowane w sektorze ograniczonym przez bieguny Gamma- oraz Delta-, obejmującym też Alfa-. Analizie poddano dane zebrane w grupie 2284 osób, badanych NEO-FFI i trzema narzędziami: Kwestionariuszem Przekonań (Personality Beliefs Questionnaire), Kwestionariuszem do Ustrukturalizowanego Wywiadu Klinicznego do Badania Zaburzeń Osobowości z Osi II DSM-IV (SCID-II) i kwestionariuszem TALEIA-400A (Test for AxiaL Evaluation and Interview for Clinical, Personnel, and Guidance Applications) do badania zaburzeń osobowości oraz odniesiono do danych z metaanalizy Saulsman i Page’a (2004) dotyczącej związku między zaburzeniami osobowości a cechami PMO. Uzyskane korelacje potwierdziły oczekiwania badawcze. W dyskusji wskazano na wartość heurystyczną modelu KMMO dla różnicowania normy i patologii, w tym także diagnostyki różnicowej zaburzeń osobowości.

Bibliografia

American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (wyd. 4). Washington, DC: Autor.

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (wyd. 5) Washington, DC: Autor.

Asendorpf, J. B., Borkenau, P., Ostendorf, F. i Van Aken M. A. G. (2001). Carving personality description as its joints: Confirmation of three replicable personality prototypes for both children and adults. European Journal of Personality, 15, 169-198.

Ashton, M. C., Lee, K., Goldberg, L. R. i de Vries, R. E. (2009). Higher order factors of personality: Do they exist? Personality and Social Psychology Review, 13, 79-91.

Beck, A. T., Butler, A. C., Brown, G. K., Dahslgaard, K. K., Newman, C. F. i Beck, J. S. (2001). Dysfunctional beliefs discriminate personality disorders. Behavioral Research and Therapy, 39, 1213-1225.

Boncori, L. (2007). TALEIA-400A: Test for AxiaL Evaluation and Interview for clinical, personnel, and guidance Applications – Manual. Trento: Erickson.

DeYoung, C. G. (2014). Cybernetic Big Five Theory. Journal of Research in Personality. Advance online publication. dx.doi.org/10.1016/j.jrp.2014.07.004

DeYoung, C. G., Peterson, J. B. i Higgins, D. M. (2002). Higher-order factors of the Big Five predict conformity: Are there neuroses of health? Personality and Individual Differences, 33, 533-552.

DeYoung, C. G., Peterson, J. B., Séguin, J. R. i Tremblay, R. E. (2008). Externalizing behavior and the higher order factors of the Big Five. Journal of Abnormal Psychology, 117, 947-953.

Digman, J. M. (1997). Higher-order factors of the Big Five. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 1246-1256.

First, M. B., Gibbon, M., Spitzer, R. L., Williams, J. B. W. i Benjamin, L. S. (2010). Ustrukturalizowany Wywiad Kliniczny do Badania Zaburzeń Osobowości z Osi II DSM-IV. SCID II. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

McCrae, R. R. i Costa, P. T., Jr. (2005). Osobowość człowieka dorosłego. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Musek, J. (2007). A general factor of personality: Evidence for the Big One in the five-factor model. Journal of Research in Personality, 41, 1213-1233.

Oldham, J. M. (2014). Personality disorders recent history and new directions. W: J. M. Oldham, A. E. Skodol i D. S. Bender (red.), Textbook of personality disorders (wyd. 2). Arlington: American Psychiatric Publishing.

Oldham, J. M., Skodol, A. E. i Bender, D. S. (red.) (2014). Texbook of personality disorders (wyd. 2). Arlington: American Psychiatric Publishing.

Revelle, W. i Wilt, J. (2013). The general factor of personality: A general critique. Journal of Research in Personality, 47, 493-504.

Rushton, J. P., Bons, T. A. i Hur, Y.-M. (2008). The genetics and evolution of the general factor of personality. Journal of Research in Personality, 42, 1173-1185.

Rushton, J. P. i Irwing, P. (2009). A General Factor of Personality in 16 sets of the Big Five, the Guilford-Zimmerman Temperament Survey, the California Psychological Inventory, and the Temperament and Character Inventory. Personality and Individual Differences, 47, 558-564.

Saulsman, L. M. i Page, A. C. (2004). The five-factor model and personality disorder empirical literature: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 23, 1055-1085.

Strus, W., Cieciuch, J. i Rowiński, T. (2014). The Circumplex of Personality Metatraits: A synthesizing model of personality based on the Big Five. Review of General Psychology, 18, 273-286.

Widiger, T. A. i Trull, T. J. (1992). Personality and psychopathology: An application of the Five-Factor Model. Journal of Personality, 60, 363-393.

Widiger, T. A. i Trull, T. J. (2007). Plate tectonics in the classification of personality disorders. Shifting to a dimensional model. American Psychologist, 62, 71-83.

World Health Organization, WHO (2009). International statistical classification of diseases and related health problems, 10th revision (ICD-10). Geneva: Autor.

Zawadzki, B. (2009). Pięcioczynnikowa Teoria Osobowości a zaburzenia psychiczne. W: J. Siuta (red.), Diagnoza osobowości. Inwentarz NEO-PI-R w teorii i praktyce (s. 220-237). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Zawadzki, B. (2016). Gamma i Delta w ujęciu Kołowego Modelu Metacech a przekonania w zaburzeniach osobowości. W: A. Rynkiewicz, K. Jankowski i W. Oniszczenko (red.), Wybrane metody i paradygmaty badawcze w psychologii (s. 203-220). Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.

Zawadzki, B., Popiel, A., Pragłowska, E., Newman, C. (2017). Specyfika dezaptacyjnych przekonań w zaburzeniach osobowości: charakterystyka psychometryczna polskiej translacji i trawestacji Kwestionariusza Przekonań (Personality Beliefs Questionnaire). Roczniki Psychologiczne, 20(2), 337-354.

Zawadzki, B., Rozmysłowska, J., Nowocin, D., Popiel, A. i Pragłowska, E. (2012). Temperamentalna charakterystyka zaburzeń osobowości. Psychologia Etologia Genetyka, 25, 7-23.

Zawadzki, B. i Strelau, J. (2003). Identyfikacja trzech podstawowych prototypów osobowości w grupach polskich: próba reorientacji badań nad osobowością z koncepcji cech w koncepcję typów? Studia Psychologiczne, 41, 219-244.

Zawadzki, B. i Strelau, J. (2014). O (nie)trafności Ogólnego Czynnika Osobowości (GFP). Roczniki Psychologiczne, 17(2), 259-274.

Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P. i Śliwińska, M. (1998). Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Podręcznik do polskiej adaptacji. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.