Dynamika poszukiwania tożsamościowego w różnych domenach we wczesnej adolescencji: wyniki badań podłużnych

Maria Kłym-Guba; Jan Cieciuch

doi:10.18290/rpsych.2016.19.2-2pl

Maria Kłym-Guba Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Psychologii
Jan Cieciuch Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Psychologii

DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2016.19.2-2pl

Słowa kluczowe: tożsamość; poszukiwanie tożsamościowe; domeny tożsamości; wczesna adolescencja; Kwestionariusz Wczesnego Poszukiwania Tożsamościowego; badanie podłużne

Abstrakt

Zgodnie z klasycznym, rozwojowym, ujęciem tożsamości, zapoczątkowanym przez Marcię, istnieją dwa podstawowe procesy kształtowania tożsamości: poszukiwanie i zaangażowanie. Pierwszym krokiem na drodze do osiągnięcia dojrzałej tożsamości jest poszukiwanie. Celem prezentowanych badań była analiza dynamiki poszukiwania w okresie, kiedy się ono pojawia, czyli we wczesnej adolescencji. W badaniach podłużnych (z trzema pomiarami co pół roku) wzięło udział 327 dorastających w wieku od 11 do 15 lat (M = 13,26; SD = 1,20) – uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Grupa była zrównoważona pod względem płci (45% dziewcząt). Jako narzędzie pomiaru wykorzystano Kwestionariusz Wczesnego Poszukiwania Tożsamościowego (Early Identity Exploration Scale, EIES), który umożliwia pomiar poszukiwania tożsamości w dwunastu domenach: wygląd fizyczny, czas wolny, rodzina pochodzenia, praca, relacje chłopak–dziewczyna, formowanie własnego zdania, postrzeganie własnego miejsca w cyklu życia, autorefleksja, przyszłość, przyszła rodzina, światopogląd i stosunek do zasad. Analizę przeprowadzono w modelu latentnych krzywych rozwojowych. Okazało się, że w niektórych domenach nasilenie poszukiwania systematycznie wzrasta, mimo stosunkowo krótkiego czasu badania (wygląd fizyczny, praca, relacje chłopak–dziewczyna i światopogląd), przy czym jedynie w domenie relacje chłopak–dziewczyna nie stwierdzono interpersonalnego zróżnicowania nasilenia owego wzrostu. Okazało się również, że istnieje istotne zróżnicowanie interpersonalne w poziomie poszukiwania w punkcie wyjścia we wszystkich rozpatrywanych domenach.

Bibliografia

Archer, S. L. (1993). Identity status in early and middle adolescents: Scoring criteria. W: J. E. Marcia, A. S. Waterman, D. R. Matteson, S. L. Archer i J. L. Orlofsky (red.), Ego identity: A handbook for psychosocial research (s. 177-204). New York: Springer-Verlag.
Boyes, M. C. i Chandler, M. (1992). Cognitive development, epistemic doubt, and identity formation in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 21, 277-304.
Brinthaupt, T. M. i Lipka, R. P. (2002). Understanding early adolescent self and identity: Applications and interventions. Albany, NY: State University of New York Press.
Brooks-Gunn, J. i Graber, J. A. (1999). What’s sex got to do with it? The development of health and sexual identities during adolescence. W: R. J. Contrada i R. D. Ashmore (red.), Self, social identity, and physical health: Interdisciplinary exploration (s. 155-182). New York: Oxford University Press.
Brzezińska, A. I. (2006). Dzieciństwo i dorastanie: korzenie tożsamości osobistej i społecznej. W: A. W. Brzezińska, A. Hulewska i J. Słomska (red.), Edukacja regionalna (s. 47-77). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brzezińska, A. I., Czub, T., Hejmanowski, Sz., Rękosiewicz, M., Kaczan, R. i Piotrowski, K. (2012). Determinants of identity formation during the transition from adolescence to adulthood. Culture and Education, 5(91), 5-27.
Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with Amos: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). New York, NY: Taylor and Francis Group.
Cieciuch, J. (2013). Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości. Warszawa: Liberi Libri.
Connolly, J., Craig, W., Goldberg, A. i Pepler, D. (1999). Conceptions of cross-sex friendships and romantic relationships in early adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 28, 481-493.
Crocetti, E., Rubini, M., Luyckx, K. i Meeus, W. (2008). Identity formation in early and middle adolescents from various ethnic groups: From three dimensions to five statuses. Journal of Adolescence, 37, 983-996.
Crocetti, E., Rubini, M. i Meeus, W. (2008). Capturing the dynamics of identity formation in various ethnic groups: Development and validation of three-dimensional model. Journal of Adolescence, 31, 207-222.
Duckett, E., Raffaelli, M. i Richards, M. H. (1989). Taking care: Maintaining the self and the home in early adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 18, 549-566.
Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York, NY: Norton.
Erikson, E. H. (1959). Identity and the life cycle. New York, NY: International Universities Press.
Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York, NY: Norton.
Furman, W. i Shaffer, L. A. (1999). A story of adolescence: The emergence of other-sex relationships. Journal of Youth and Adolescence, 28, 513-522.
Hser, Y., Hoffman, V., Grella, C. i Anglin, D. (2001). A 33-year follow-up of narcotics addicts. General Archives of Psychiatry, 58, 503-508.
Hu, L. i Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55.
Kerpelman, J. L., Pittman, J. F., Saint-Eloi Cadely, H., Tuggle, F. J., Harrel-Levy, M. K. i Adler-Baeder, F. M. (2012). Identity and intimacy during adolescence: Connections among identity styles, romantic attachment and identity commitments. Journal of Adolescence, 35, 1427-1439.
Kłym, M. i Cieciuch, J. (2015). The Early Identity Exploration Scale – a measure of initial exploration in breadth during early adolescence. Frontiers in Psychology, 6(533). DOI: 10.3389/fpsyg.2015.00533
Krettenauer, T., Colasante, T., Buchmann, M. i Malti, T. (2014). The development of moral emotions and decision-making from adolescence to early adulthood: A 6 year longitudinal study. Journal of Youth and Adolescence, 43, 583-596.
Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B. i Beyers, W. (2006). Unpacking commitment and exploration – Preliminary validation of an integrative model of late adolescent identity formation. Journal of Adolescence, 29, 361-378.
Luyckx, K., Schwartz, S., Berzonsky, M., Soenens, B., Vansteenkiste, M. i Smits, I., (2008). Capturing ruminative exploration: Extending the four dimensional model of identity formation in late adolescence. Journal of Research in Personality, 42, 58-82. DOI: 10.1016/j.jrp.2007.04.004
Magnusson, D., Stattin, H. i Allen, V. L. (1985). Biological maturation and social development: A longitudinal study of some adjustment processes from mid-adolescence to adulthood. Journal of Youth and Adolescence, 14, 267-283.
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego-identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 551-558.
Marsh, H. W., Hau, K.-T. i Wen, Z. (2004). In search of golden rules: Comment on hypothesis-testing approaches to setting cutoff values for fit indexes and dangers in overgeneralizing Hu and Bentler’s (1999) findings. Structural Equation Modeling, 11, 320-341.
McKinney, C. i Renk, K. (2011). A multivariate model of parent-adolescent relationship variables in early adolescence. Child Psychiatry and Human Development, 42, 442-462.
Meeus, W., Iedema, J. i Maassen, G. H. (2002). Commitment and exploration as mechanisms of identity formation. Psychological Reports, 90, 771-785.
Oleszkowicz, A. i Senejko, A. (2011). Dorastanie. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka (s. 259-286). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Schwartz, S. J., Côté, J. E. i Arnett, J. J. (2005). Identity and agency in emerging adulthood: Two developmental routes in the individualization process. Youth & Society, 37, 201-229.
Słowińska, A. i Oleszkowicz, A. (2012). Propozycja modyfikacji Modelu Podwójnego Cyklu Formowania się Tożsamości Luyckxa i współpracowników. Referat wygłoszony na XXI Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej, Zielona Góra.
Stephen, J., Fraser, E. i Marcia, J. E. (1992). Moratorium-achievement (Mama) cycles in lifespan identity development: Value orientations and reasoning system correlates. Journal of Adolescence, 15, 283-300.
Tesch, S. i Whitbourne, S. K. (1982). Intimacy and identity status in young adults. Journal of Personality and Social Psychology, 43, 1041-1051.
Whitbourne, S. K. (2002). The aging individual: Physical and psychological perspective (2nd ed.). New York: Springer.
Willett, J. B. i Sayer, A. G. (1994). Using covariance structure analysis to detect correlates and predictors of individual change over time. Psychological Bulletin, 116, 363-381.