Czy warto (trzeba) dyskutować o różnych aspektach uprawiania psychologii w Polsce?
Słowa kluczowe:
psychologia; praktyka; publikowanie; etyka
Abstrakt
Ustosunkowując się do głosów w dyskusji, autor podnosi dwie kwestie. Pierwsza kwestia dotyczy ewentualnych osobliwości badań psychologicznych oraz transferu ich wyników do sfery praktyki społecznej. W szczególności chodzi też o publikowanie prac psychologicznych w języku danego kraju (tu: Polski), mimo to, że psychologia skutecznie wypowiada się w języku angielskim. W związku z tym autor przypomniał, że wyróżnia dwa poziomy uprawiania psychologii. Pierwszy to poziom badań naukowych. Psychologia jest nauką empiryczną i ma charakter intersubiektywny. Drugi to poziom praktyki psychologicznej. Ta zaś jest pochodna względem osiągnięć psychologii pojmowanej jako nauka. Mało tego, tylko osiągnięcia naukowe czynią sensowymi (ale i etycznymi) działania podejmowane w sferze praktyki psychologicznej. I tu autor wypowiada się przeciwko tak popularnym różnorakim harlequinom psychologicznym. Z kolei druga kwestia związana jest z nadużyciami naukowymi, pojawiającymi się (nazbyt często) w praktyce badawczej psychologów, takimi jak: HARKing, p-hacking, ukrywanie wyników negatywnych, ghostwriting, guestwriting itp. Autor odnosi się też do nowej inicjatywy publikacyjnej – walki ze zjawiskiem HARKingu – pre-registration. Podkreśla, że w walce z nadużyciami ważna jest praca formacyjna ze studentami i doktorantami mająca na celu przyswojenie przez nich etycznych norm pracy badawczej.
Bibliografia
APA, American Psychological Association (2010). Ethical principles of psychologists and code of conduct. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://www.apa.org/ethics/code/principles.pdf
Bickle, J. (2006a). Ruthless reductionism in recent neuroscience. IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, 36, 134-140.
Bickle, J. (2006b). Reducing mind to molecular pathways: Explicating the reductionism implicit in current mainstream neuroscience. Synthese, 152, 411-434.
Brzeziński, J. [M.] (2004). Trafność zewnętrzna terenowych badań eksperymentalnych. Zagadnienia Naukoznawstwa, 161(3), 455-469.
Brzeziński, J. M. (2013a). O dwóch rodzajach „odbiorców” działań zawodowych podejmowanych przez psychologów. Roczniki Psychologiczne, 16(4), 633-639. [Także wersja w j. angielskim w tym samym numerze: „On two kinds of two «recipients» of professional actions undertaken by psychologists”, s. 641-647].
Brzeziński, J. M. (2013b). Methodological awareness and ethical awareness in the context of university education (on the example of psychology). W: B. Bokus (red.), Responsibility. A cross--disciplinary perspective (s. 261-277). Warszawa: Lexem.
Brzeziński, J. M. (2014a). O tym, co ważne, gdy myslimy o psychologii w Polsce. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 475-494.
Brzeziński, J. M. (2014b). Po co psychologia? Polskie Forum Psychologiczne.
Caprara, G. V. (2014). Uwagi do artykułu Jerzy Brzezińskiego „O tym co ważne, gdy myślimy o psychologii w Polsce”. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 517-520.
Chambers, Ch. D., Feredoes, E., Muthukumaraswamy, S. D. i Etchells, P. J. (2014). Instead of „playing the game” it is time to change the rules: Registered Reports at AIMS Neuroscience and beyond. AIMS Neuroscience, 1, 4-17; także strona internetowa: http://orca.cf.ac.uk/59475/1/AN2.pdf (pozyskano 13 października 2014).
Chambers, Ch. i Munafo, M. (2013). Trust in science would be improved by study pre-registration. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://www.theguardian.com/science/blog/2013/jun/05/trust-in-science-study-pre-registration
Clark, B. R. (1998). Creating entrepreneurial universities. Organizational pathways of transformation. New York: Pergamon Press.
Cook T. D. i Campbell, D. T. (1979). Quasi-experimentation. Design & analysis issues for field settings. Boston: Houghton Mifflin Co.
Di Nuovo, S. (1993). La sperimentazione in psicologia applicata. Problemi di metodologia e analisi dei dati. Milano: Franco Angeli [rec. Brzeziński, J. [M.] (1994). Przegląd Psychologiczny, 37, 243].
Di Nuovo, S. (1996). La meta-analisi. Roma: Borla.
Di Nuovo, S. (2014). O badaniach w psychologii: publikowanie, ocena, zapobieganie patologiom nauki. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 583-588.
Doliński, D. (2014). Nie wszystko można zadekretować. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 525-528.
DORA (2012). San Francisco Declaration on Research. Assessment. Putting science into the assessment of research. Zaczerpnięte 10 września 2014 r. Strona internetowa: http://www.ascb.org/dora-old/files/SFDeclarationFINAL.pdf
FNP (2014). Oświadczenie władz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Zaczerpnięte 14 października 2014. Strona internetowa: http://www.fnp.org.pl/assets/O%C5%9Bwiadczenie-Rady-i-Zarz%C4%85du-FNP.pdf. Pozyskano 14 października 2014 r.
FPRM (2002). US Federal Policy on Research Misconduct. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: https://www.federalregister.gov/articles/2000/12/06/00-30852/executive-office-of-the-president-federal-policy-on-research-misconduct-preamble-for-research#h-16
Franco, A., Malhotra, N. i Simonovits, G. (2014). Publication bias in the social sciences: Unlocking the file drawer. Science, 345(6203), 1502-1505.
Grzelak, J. (2014). Psychologia polska, czy świata. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 627-635.
Harciarek, M. (2014). Polscy psychologowie nie gęsi i swój język mają. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 533-538.
Kerr, N. L. (1998). HARKing: Hypothesizing after the results are known. Personality and Social Psychology Review, 2, 196-217.
Kmita, J. (1976). Szkice z teorii poznania naukowego. Warszawa: PWN.
KSEN, Komisja do Spraw Etyki w Nauce PAN (2012/2013). Kodeks etyki pracownika naukowego; też: strona internetowa: https://amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0019/165700/Kodeks_etyki_pracownika_naukowego.pdf (16 października 2014).
Leslie, K. J., Loewenstein, G. i Prelec, D. (2012). Measuring the prevalence of questionable research practices with incentives for truth telling. Psychological Science, 23, 524-532.
Lombrozo, T. (2014). Science, trust and psychology in crisis. Zaczerpnięte 14 października 2014. Strona internetowa: http://www.npr.org/blogs/13.7/2014/06/02/318212713/science-trust-and-psychology-in-crisis
Łukaszewski, W. (2014). O czym myślimy, a o czym nie myślimy? Roczniki Psychologiczne, 17(3), 545-552.
Malewski, A. (1964). O zastosowaniach teorii zachowania. Warszawa: PWN.
Markiewicz, K. (2014). Wirtualna przestrzeń współczesnej psychologii. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 561-565.
Mayers, D. G. (2013). Social psychology (wyd. 11). New York, NY: McGraw-Hill.
Monogan, J. (2014). The controversy of preregistration in social research. BITSS. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://bitss.org/2014/06/13/preregistration-controversy/
NeuroChambers (2013). Changing the culture of scientific publishing from within. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://neurochambers.blogspot.co.uk/2012/10/changing-culture-of-scientific.html
Nezlek, J. B. (2014). Znaczenie norm i wartości: uwagi do artykułu Jerzego M. Brzezińskiego o stanie polskiej psychologii. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 573-577.
Nowak, L. (1980). The structure of idealization. Towards a systematic interpretation of the marxian idea of science. Dordrecht: D. Reidel.
Paprzycka, K. (2008). Czy (powinniśmy uznać, że) wiedzielibyśmy wszystko o umyśle, gdybyśmy wiedzieli wszystko o mózgu? Spór o redukcjonizm i reduktywizm w filozofii umysłu. Nauka, 2, 115-128.
Scott, S. (2013). Pre-registration would put science in chains. Zaczerpnięte 14 października 2014. Strona internetowa: http://www.timeshighereducation.co.uk/comment/opinion/science-in-chains/2005954.article
Skipper, J. K., Guenther, A. L. i Nass, G. (1970). The sacredness of .05: A note concerning levels of significance in social science. W: R. E. Henkel i D. E. Morrison (red.), The significance test controversy. A reader (s. 155-160). London: Butterworths.
Song, F., Hooper, L. i Loke, Y. K. (2013). Publication bias: what is it? How do we measure it? How do we avoid it? Open Access Journal of Clinical Trials, 5, 71-81; także: strona internetowa: www.dovepress.com/getfile.php?fileID=16644 (13 października 2014).
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Yerkes, R. M. i Dodson, J. D. (1908). The relation of strength of stimulus to rapidity of habit-formation. Journal of Comparative Neurology and Psychology, 18, 459-482; także: strona internetowa: http://psychclassics.yorku.ca/Yerkes/Law/ (15 października 2014).
Bickle, J. (2006a). Ruthless reductionism in recent neuroscience. IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, 36, 134-140.
Bickle, J. (2006b). Reducing mind to molecular pathways: Explicating the reductionism implicit in current mainstream neuroscience. Synthese, 152, 411-434.
Brzeziński, J. [M.] (2004). Trafność zewnętrzna terenowych badań eksperymentalnych. Zagadnienia Naukoznawstwa, 161(3), 455-469.
Brzeziński, J. M. (2013a). O dwóch rodzajach „odbiorców” działań zawodowych podejmowanych przez psychologów. Roczniki Psychologiczne, 16(4), 633-639. [Także wersja w j. angielskim w tym samym numerze: „On two kinds of two «recipients» of professional actions undertaken by psychologists”, s. 641-647].
Brzeziński, J. M. (2013b). Methodological awareness and ethical awareness in the context of university education (on the example of psychology). W: B. Bokus (red.), Responsibility. A cross--disciplinary perspective (s. 261-277). Warszawa: Lexem.
Brzeziński, J. M. (2014a). O tym, co ważne, gdy myslimy o psychologii w Polsce. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 475-494.
Brzeziński, J. M. (2014b). Po co psychologia? Polskie Forum Psychologiczne.
Caprara, G. V. (2014). Uwagi do artykułu Jerzy Brzezińskiego „O tym co ważne, gdy myślimy o psychologii w Polsce”. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 517-520.
Chambers, Ch. D., Feredoes, E., Muthukumaraswamy, S. D. i Etchells, P. J. (2014). Instead of „playing the game” it is time to change the rules: Registered Reports at AIMS Neuroscience and beyond. AIMS Neuroscience, 1, 4-17; także strona internetowa: http://orca.cf.ac.uk/59475/1/AN2.pdf (pozyskano 13 października 2014).
Chambers, Ch. i Munafo, M. (2013). Trust in science would be improved by study pre-registration. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://www.theguardian.com/science/blog/2013/jun/05/trust-in-science-study-pre-registration
Clark, B. R. (1998). Creating entrepreneurial universities. Organizational pathways of transformation. New York: Pergamon Press.
Cook T. D. i Campbell, D. T. (1979). Quasi-experimentation. Design & analysis issues for field settings. Boston: Houghton Mifflin Co.
Di Nuovo, S. (1993). La sperimentazione in psicologia applicata. Problemi di metodologia e analisi dei dati. Milano: Franco Angeli [rec. Brzeziński, J. [M.] (1994). Przegląd Psychologiczny, 37, 243].
Di Nuovo, S. (1996). La meta-analisi. Roma: Borla.
Di Nuovo, S. (2014). O badaniach w psychologii: publikowanie, ocena, zapobieganie patologiom nauki. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 583-588.
Doliński, D. (2014). Nie wszystko można zadekretować. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 525-528.
DORA (2012). San Francisco Declaration on Research. Assessment. Putting science into the assessment of research. Zaczerpnięte 10 września 2014 r. Strona internetowa: http://www.ascb.org/dora-old/files/SFDeclarationFINAL.pdf
FNP (2014). Oświadczenie władz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Zaczerpnięte 14 października 2014. Strona internetowa: http://www.fnp.org.pl/assets/O%C5%9Bwiadczenie-Rady-i-Zarz%C4%85du-FNP.pdf. Pozyskano 14 października 2014 r.
FPRM (2002). US Federal Policy on Research Misconduct. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: https://www.federalregister.gov/articles/2000/12/06/00-30852/executive-office-of-the-president-federal-policy-on-research-misconduct-preamble-for-research#h-16
Franco, A., Malhotra, N. i Simonovits, G. (2014). Publication bias in the social sciences: Unlocking the file drawer. Science, 345(6203), 1502-1505.
Grzelak, J. (2014). Psychologia polska, czy świata. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 627-635.
Harciarek, M. (2014). Polscy psychologowie nie gęsi i swój język mają. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 533-538.
Kerr, N. L. (1998). HARKing: Hypothesizing after the results are known. Personality and Social Psychology Review, 2, 196-217.
Kmita, J. (1976). Szkice z teorii poznania naukowego. Warszawa: PWN.
KSEN, Komisja do Spraw Etyki w Nauce PAN (2012/2013). Kodeks etyki pracownika naukowego; też: strona internetowa: https://amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0019/165700/Kodeks_etyki_pracownika_naukowego.pdf (16 października 2014).
Leslie, K. J., Loewenstein, G. i Prelec, D. (2012). Measuring the prevalence of questionable research practices with incentives for truth telling. Psychological Science, 23, 524-532.
Lombrozo, T. (2014). Science, trust and psychology in crisis. Zaczerpnięte 14 października 2014. Strona internetowa: http://www.npr.org/blogs/13.7/2014/06/02/318212713/science-trust-and-psychology-in-crisis
Łukaszewski, W. (2014). O czym myślimy, a o czym nie myślimy? Roczniki Psychologiczne, 17(3), 545-552.
Malewski, A. (1964). O zastosowaniach teorii zachowania. Warszawa: PWN.
Markiewicz, K. (2014). Wirtualna przestrzeń współczesnej psychologii. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 561-565.
Mayers, D. G. (2013). Social psychology (wyd. 11). New York, NY: McGraw-Hill.
Monogan, J. (2014). The controversy of preregistration in social research. BITSS. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://bitss.org/2014/06/13/preregistration-controversy/
NeuroChambers (2013). Changing the culture of scientific publishing from within. Zaczerpnięte 13 października 2014. Strona internetowa: http://neurochambers.blogspot.co.uk/2012/10/changing-culture-of-scientific.html
Nezlek, J. B. (2014). Znaczenie norm i wartości: uwagi do artykułu Jerzego M. Brzezińskiego o stanie polskiej psychologii. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 573-577.
Nowak, L. (1980). The structure of idealization. Towards a systematic interpretation of the marxian idea of science. Dordrecht: D. Reidel.
Paprzycka, K. (2008). Czy (powinniśmy uznać, że) wiedzielibyśmy wszystko o umyśle, gdybyśmy wiedzieli wszystko o mózgu? Spór o redukcjonizm i reduktywizm w filozofii umysłu. Nauka, 2, 115-128.
Scott, S. (2013). Pre-registration would put science in chains. Zaczerpnięte 14 października 2014. Strona internetowa: http://www.timeshighereducation.co.uk/comment/opinion/science-in-chains/2005954.article
Skipper, J. K., Guenther, A. L. i Nass, G. (1970). The sacredness of .05: A note concerning levels of significance in social science. W: R. E. Henkel i D. E. Morrison (red.), The significance test controversy. A reader (s. 155-160). London: Butterworths.
Song, F., Hooper, L. i Loke, Y. K. (2013). Publication bias: what is it? How do we measure it? How do we avoid it? Open Access Journal of Clinical Trials, 5, 71-81; także: strona internetowa: www.dovepress.com/getfile.php?fileID=16644 (13 października 2014).
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Yerkes, R. M. i Dodson, J. D. (1908). The relation of strength of stimulus to rapidity of habit-formation. Journal of Comparative Neurology and Psychology, 18, 459-482; także: strona internetowa: http://psychclassics.yorku.ca/Yerkes/Law/ (15 października 2014).
Opublikowane
2019-04-05
Numer
Dział
Odpowiedź autora
Copyright (c) 2014 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
