Kiedy ostrzeżenie pomaga, a kiedy szkodzi? Wpływ ostrzeżenia na trafność zeznania świadka

Malwina Szpitalak; Romuald Polczyk

Malwina Szpitalak Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Romuald Polczyk Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Słowa kluczowe: efekt dezinformacji; ostrzeżenie; efekt skażonej prawdy; zeznania świadków; psychologia sądowa

Abstrakt

Zaprezentowane w artykule badania dotyczą efektu dezinformacji w kontekście zeznań świadków. Podstawowym celem badań była próba zaprezentowania możliwych konsekwencji (pozytywnych, jak i negatywnych) działania ostrzeżenia o rozbieżnościach między materiałem oryginalnym a materiałem następczym na jakość raportu pamięciowego. Następnym celem było włączenie do typowej procedury badania efektu dezinformacji dodatkowego etapu, jakim była prezentacja kolejnego materiału następczego. W obu badaniach uczestnicy, po zaprezentowaniu im materiału oryginalnego, byli wystawieni na odbiór dwu materiałów następczych – jeden z nich poprawnie powtarzał informacje zawarte w materiale oryginalnym lub zawierał informacje neutralne, w treści drugiego natomiast manipulowano podaniem dezinformacji. Eksperymenty różniły się sekwencją postępowania eksperymentalnego. W eksperymencie I najpierw zastosowano jako pierwszy materiał materiał następczy (nie)dezinformujący, w eksperymencie II powtórzono materiał oryginalny/materiał neutralny. W obu badaniach potwierdzono wszystkie postawione hipotezy. Stwierdzono wystąpienie efektu dezinformacji. Zgodnie z oczekiwaniami, w I eksperymencie w następstwie podania ostrzeżenia odnotowano efekt skażonej prawdy, natomiast w II – całkowitą eliminację efektu dezinformacji.

Bibliografia

Anastasi, J. S., Rhodes, M. G., Burns, M. C. (2000). Distinguishing between memory illusions and actual memories using phenomenological measurements and explicit warnings. American Journal of Psychology, 113, 1-26.
Apsler, R., Sears, D. O. (1968). Warning, personal involvement, and attitude change. Journal of Personality and Social Psychology, 9, 162-166.
Bekerian, D. A., Bowers, J. N. (1983). Eyewitness testimony: Were we misled? Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 1, 139-145.
Blank, H. (1998). Memory states and memory tasks: An integrative framework for eyewitness memory and suggestibility. Memory, 6, 481-529.
Campbell, J. M., Edwards, M. S., Horswill, M. S., Helman, S. (2007). Effects of contextual cues in recall and recognition memory: The misinformation effect reconsidered. British Journal of Psychology, 98, 485-498.
Chambers, K. L., Zaragoza, M. S. (2001). Intended and unintended effects of explicit warnings on eyewitness suggestibility: Evidence from source identification tests. Memory & Cognition, 29, 1120-1129.
Chandler, C. C. (1991). How memory for an event is influenced by related events: Interference in modified recognition tests. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 17, 115-125.
Christiaansen, R. E., Ochalek, K. (1983). Editing misleading information from memory: Evidence for the coexistence of original and postevent information. Memory & Cognition, 11, 467-475.
Cohen, H. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Hiilsdale–New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Echterhoff, G., Groll, S., Hirst, W. (2007). Tainted truth: Overcorrection for misinformation influence on eyewitness memory. Social Cognition, 25, 367-409.
Echterhoff, G., Hirst, W., Hussy, W. (2005). How eyewitness resist misinformation: Social postwarnings and the monitoring of memory characteristics. Memory & Cognition, 33, 770-782.
Farrar, M. J., Goodman, G. S. (1992). Developmental changes in event memory. Child Development, 63, 173-187.
Greene, E., Flynn, M. B., Loftus, E. F. (1982). Inducing resistance to misleading information. Journal of Learning and Verbal Behavior, 21, 207-219.
Lindsay, D. S., Johnson, M. K. (1989). The eyewitness suggestibility effect and memory for source. Memory & Cognition, 17, 349-358.
Loftus, E. F. (1975). Leading questions and the eyewitness report. Cognitive Psychology, 7, 560-572.
Loftus, E. F. (1979). Reactions to blatantly contradictory information. Memory & Cognition, 5, 368-374.
Loftus, E. F. (2005). Planting misinformation in the human mind: 30-year investigation of the malleability of memory. Learning & Memory, 12, 361-366.
Loftus, E. F., Miller, D. G., Burns, H. J. (1978). Semantic integration of verbal information into a visual memory. Journal of Experimental Psychology: Human Learning and Memory, 4, 19-31.
McCabe, D. P., Smith, A. D. (2002). The effect of warnings on false memories in young and older adults. Memory & Cognition, 30, 1065-1077.
McCloskey, M., Zaragoza, M. (1985). Misleading postevent information and memory for events: Arguments and evidence against memory impairement hypotheses. Journal of Experimental Psychology: General, 114, 1-16.
Metcalfe, J. (1990). Composite holographic associative recall model (CHARM) and blended memories in eyewitness testimony. Journal of Experimental Psychology: General, 119, 145-160.
Neuschatz, J. S., Payne, D. G., Lampinen, J. M., Toglia, M. P. (2001). Assessing the effectiveness of warnings and the phenomenological characteristics of false memories. Memory, 9, 53-71.
Petty, R. E., Cacioppo, J. T., Goldman, R. (1981). Personal involvement as a determinant of argument-based persuasion. Journal of Personality and Social Psychology, 41, 847-855.
Pezdek, K. (1977). Cross-modality semantic integration of sentence and picture memory. Journal of Experimental Psychology: Human Learning and Memory, 3, 515-524.
Pezdek, K., Roe, Ch. (1995). The effect of memory trace strength on suggestibility. Journal of Experimental Child Psychology, 60, 116-128.
Polczyk, R. (2007). Mechanizmy efektu dezinformacji w kontekście zeznań świadka naocznego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Reyna, V. F., Brainerd, C. J. (1995). Fuzzy-trace theory: An interim synthesis. Learning and Individual Differences, 7, 1-75.
Szpitalak, M. (2012). Rola motywów autoregulacyjnych w mechanizmach zniekształceń pamięciowych uwarunkowanych efektem dezinformacji (mps pracy doktorskiej, Uniwersytet Jagielloński).
Szpitalak, M., Polczyk, R. (2010). Warning against warnings: Alerted subjects may perform worse. Misinformation, involvement and warning as determinants of eyewitness testimony. Polish Psychological Bulletin, 41, 105-112.
Szpitalak, M., Polczyk, R. (2011a). Zniekształcenia zeznań świadka naocznego – mechanizmy pamięciowe i niepamięciowe. Z Zagadnień Nauk Sądowych, 85, 40-49.
Szpitalak, M., Polczyk, R. (2011b). Czy ostrzeżenie może szkodzić? Wpływ ostrzeżenia na jakość zaznania świadka. Z Zagadnień Nauk Sądowych, 86, 140-150.
Tousignant, J. P., Hall, D., Loftus, E. F. (1986). Discrepancy detection and vulnerability to misleading postevent information. Memory and Cognition, 14, 329-338.
Watson, J. M., McDermott, K. B., Balota, D. A. (2004). Attempting to avoid false memories in the Deese/Roediger-McDermott paradigm: Assessing the combined influence of practice and warnings in young and old adults. Memory & Cognition, 32, 135-141.
Westerberg, C. E., Marsolek, C. J. (2006). Do instructional warnings reduce false recognition? Applied Cognitive Psychology, 20, 97-114.
Wright, D. B. (1993). Misinformation and warnings in eyewitness testimony: A new testing procedure to differentiate explanations. Memory, 1, 153-166.
Wright, D. B., Loftus, E. (1998). How misinformation alters Memories. Journal of Experimental Child Psychology, 71, 155-164.
Zaragoza, M. S., Lane, S. M. (1994). Source misattributions and the suggestibility of eyewitness memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 20, 934-945.